Józef Raczyński (historyk sztuki)

Wilhelm Józef Raczyński
Nałęcz
Rodzina	Raczyńscy herbu Nałęcz
Data i miejsce urodzenia	1914 Drezno
Data i miejsce śmierci	1999 Sankt Petersburg
Ojciec	Zygmunt Edward Raczyński
Matka	Antonina Freiin von Bönninghausen
Żona	Cecylia von Kleist (ślub w 1943)
Dzieci	Piotr Wincenty (ur. 1944), Filip Grzegorz (ur. 1947)

Józef Raczyński (ur. 1914 w Dreźnie, zm. 1999 w Petersburgu) – niemiecki historyk sztuki i bibliotekarz. Okupacyjny dyrektor Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu.

Życiorys

Pochodził z kurlandzkiej linii rodu Raczyńskich, był najmłodszym dzieckiem Zygmunta Edwarda. Ukończył niemieckie gimnazjum w Łodzi, a następnie studia z zakresu historii sztuki w Wiedniu. Praca doktorska opublikowana w 1937 omawiająca malarstwo flamandzkie od Bruegla do Rubensa na stałe weszła do obowiązkowych lektur studentów historii sztuki. Do chwili wybuchu II wojny zajmował się pracą naukową, często wyjeżdżając za granicę.Wraz z wybuchem II wojny światowej starał się o objęcie stanowiska dyrektora biblioteki, wiedząc, że władze nazistowskie będą dążyły do zniszczenia zbiorów. W październiku 1939 objął komisaryczny zarząd nad książnicą. Przekonał władze miejskie do oszczędzenia księgozbioru i odstąpienia od zamiaru spalenia go. Był jednym z dwóch dyrektorów Biblioteki Raczyńskich narzuconych przez nazistów podczas II wojny światowej (drugim był Paul Sattler). Sprawował tę funkcję w latach 1939-1941. Z czasem otwarto również biblioteczną czytelnię (tylko dla Niemców). Książki polskojęzyczne udało się Raczyńskiemu ukryć. Umożliwiał też nielegalne korzystanie z zasobów Polakom, po oficjalnym zamknięciu instytucji. Przejmował też na rzecz biblioteki konfiskowane księgozbiory z wielkopolskich dworów, które zostałyby w innym wypadku od razu zniszczone. W 1941 został zmobilizowany i wysłany na front wschodni, gdzie został ciężko ranny. Spędził rok w wojskowym szpitalu w Wiedniu. Po demobilizacji (koniec 1943) powrócił do biblioteki, już pod zarządem Sattlera. Przyczynił się do wywiezienia najcenniejszych zbiorów do Obrzycka, gdzie bezpiecznie przetrwały pożar biblioteki w 1945. Od 1944 podejrzewany przez Gestapo o działalność niezgodną z linią władz, opuścił bibliotekę, a potem się ukrywał. W styczniu 1945 wyjechał z rodziną z Polski uciekając przed wkraczającymi wojskami radzieckimi.^[1]. Po kilkuletnim pobycie w Niemczach wyjechał do Chile w latach 60. pracował w Paryżu gdzie spotkał się z kuzynem z wielkopolskiej linii rodu Edwardem Raczyńskim. Zarchiwizował historię rodu Raczyńskich i opracował w 1992 Aufzeichnungen zur Geschichte der Familie Raczyński zusammengestellt für meine Söhne und Enkel und für die Kinder meiner Geschwister (Historia rodu Raczyńskich dla moich synów i wnuków)^[2].

Przypisy