Józef Sitarz (rzeźbiarz)

Józef Sitarz
Ilustracja
Józef Sitarz (1916)
porucznik piechoty porucznik piechoty
Data i miejsce urodzenia

20 sierpnia 1885
Czerniowce

Data i miejsce śmierci

21 kwietnia 1942
Auschwitz-Birkenau

Przebieg służby
Siły zbrojne

Wappen Kaisertum Österreich 1815 (Klein).png C. K. Obrona Krajowa
Orzełek II RP.svg Wojsko Polskie

Jednostki

Pułk Strzelców Nr 20
2 Pułk Strzelców Podhalańskich
PKU Sanok

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa

Józef Sitarz[a] (ur. 20 sierpnia 1885 w Czerniowcach, zm. 21 kwietnia 1942 w Auschwitz-Birkenau) – artysta rzeźbiarz, malarz, rysownik, porucznik piechoty Wojska Polskiego.

Życiorys

Płaskorzeźby autorstwa Józefa Sitarza na wystawie w Sanoku w 1930

Urodził się 20 sierpnia 1885 w Czerniowcach[1][2][3][4]. Ukończył Akademię Sztuk Pięknych w Krakowie (studia odbył w latach 1911–1914 i 1917–1918)[5].

Jako żołnierz służył w armii austriackiej[6]. Podczas I wojny światowej w C. K. Obronie Krajowej został mianowany na stopień podporucznika w rezerwie piechoty z dniem 1 listopada 1917[7]. Do 1918 był przydzielony do pułku strzelców nr 20[8].

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości został przyjęty do Wojska Polskiego dekretem z 3 kwietnia 1919 z zatwierdzeniem posiadanego stopnia podporucznika ze starszeństwem z dniem 1 listopada 1917[9]. Otrzymał przydział z dniem 1 listopada 1918 do 20 pułku piechoty[10]. Został awansowany do stopnia porucznika ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919[11][12]. W latach 20. służył w 2 pułku Strzelców Podhalańskich w Sanoku (1923[13], 1924[14]). Do października 1927 był przydzielony z sanockiego pułku do służby w Powiatowej Komendzie Uzupełnień Sanok, po czym został referentem PKU Sanok[15][16]. W 1934 jako porucznik piechoty przeniesiony w stan spoczynku był w oficerskiej kadrze okręgowej nr X jako „oficer przewidziany do użycia w czasie wojny” i był wówczas przydzielony do Powiatowej Komendy Uzupełnień Sanok[17].

Został artystą rzeźbiarzem i malarzem[18][5]. W dziedzinie rzeźby (także w drewnie[19]) wykonywał m.in. portrety, w tym znanych sanoczan (np. rzeźba ostatniego sanockiego fiakra, Wojciecha Kurzydło, z 1928[20], lekarza dr. Karola Zaleskiego[21], profesora gimnazjalnego Jana Killara[22]. Stworzył płaskorzeźbę przedstawiającą bitwę pod Kuźnicą z 21–23 września 1920 podczas wojny polsko-bolszewickiej (uczestniczyli w niej żołnierze 2 pspodh.), która została umieszczona nad wejściem i nad sceną w Dom Żołnierza Polskiego w Sanoku[23][24][25] (uległa zniszczeniu podczas II wojny światowej[26]). Był autorem projektu rzeźby pt. Wódz narodu[27]. Był autorem rzeźby przedstawiającej sokolnika i orła umieszczonej we wnęce na fasadzie Gmachu Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku (płaskorzeźba została zniszczona na rozkaz Niemców podczas II wojny światowej)[28]. Był autorem projektu tablicy upamiętniającej dr. Jana Puzdrowskiego, przedstawiającej podobiznę tegoż i odsłoniętej 12 lipca 1936 w gmachu „Sokoła” w Zagórzu pod Sanokiem[29]. W dziedzinie malarstwa tworzył głównie pejzaże. W maju 1930 prezentował swoje prace malarskie (obrazy olejne) i rzeźby na wystawie obrazów i rzeźby w Sanoku[30]. Był także rysownikiem-karykaturzystą[31].

Po wybuchu II wojny światowej i nastaniu okupacji niemieckiej został aresztowany przez Niemców i osadzony w więzieniu w Sanoku 2 lutego 1942, gdzie przebywał do 24 lutego 1942[2]. Następnie trafił do obozu KL Auschwitz 27 marca 1942 i otrzymał tam numer obozowy 273282[4]. Tam poniósł śmierć 21 kwietnia 1942[4][3][32][33][b].

Po zakończeniu wojny, w 1945 prace Józefa Sitarza znalazły się na pierwszej powojennej wystawie wspólnej sanockich artystów zorganizowanej przez Muzeum Historyczne w Sanoku[34].

Uwagi

  1. ↑ W ewidencji wojskowych C. K. Obrony Krajowej był określany w języku niemieckim jako „Josef Sitarz”.
  2. ↑ Według innego źródła w 1943: Sztuka współczesna ziemi sanockiej. Muzeum Historyczne w Sanoku. [dostęp 2015-05-31]. Jest to zapewne omyłka pisarska, gdyż na innej podstronie witryny internetowej Muzeum Historycznego w Sanoku został wskazany rok 1942, zbieżny z datą podaną przez Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu.

Przypisy

  1. ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 234.
  2. ↑ a b Gefängnis in Sanok. Księga więźniów śledczych 1940-1942 (zespół 134, sygn. 100). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 277 (poz. 163).
  3. ↑ a b Namensverzeichnis. Annex. W: Sterbebücher von Auschwitz. Berichte. Staatliches Museum Auschwitz-Birkenau, 1995, s. 1120.
  4. ↑ a b c Informacje o więźniach. Józef Sitarz. auschwitz.org. [dostęp 2019-02-22].
  5. ↑ a b Sztuka współczesna ziemi sanockiej. Muzeum Historyczne w Sanoku. [dostęp 2015-05-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-16)].
  6. ↑ Alojzy Zielecki, Miasto w latach Wielkiej Wojny 1914–1918, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995. s. 494.
  7. ↑ Ranglisten der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1918. Wiedeń: 1918, s. 140.
  8. ↑ Ranglisten der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1918. Wiedeń: 1918, s. 294.
  9. ↑ 1302. Dekret. „Dziennik Rozkazów Wojskowych”. Nr 41, s. 991, 12 kwietnia 1919. 
  10. ↑ 1334. Rozkaz. „Dziennik Rozkazów Wojskowych”. Nr 41, s. 1001, 12 kwietnia 1919. 
  11. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 439.
  12. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 381.
  13. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 379.
  14. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 328.
  15. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 25 z 31 października 1927 roku, s. 301.
  16. ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 144.
  17. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 1042.
  18. ↑ Edward Zając, Oświata i szkolnictwo. Życie kulturalne. Środowisko kulturalne, Pomiędzy wojnami światowymi 1918-1939, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 623.
  19. ↑ Andrzej Tarnawski. „Belfrowie” – Nostri Magistri. „Rocznik Sanocki”. Nr VII, s. 174, 1995. 
  20. ↑ Andrzej Tarnawski. Wio Zośka!. „Gazeta Sanocka – Autosan”. Nr 5 (206), s. 6, 10-20 lutego 1981. 
  21. ↑ Dziadziu Zaleski. W: Stefan Stefański: Kartki niedawnej przeszłości Sanoka. 1993, s. 51.
  22. ↑ Jasiu. W: Stefan Stefański: Kartki niedawnej przeszłości Sanoka. 1993, s. 62.
  23. ↑ Edward Zając. Dom Żołnierza Polskiego w Sanoku (1924-1939). „Echo Sanoka”, s. 7, Nr 12 z 6 grudnia 1993. 
  24. ↑ Andrzej Romaniak: Pamiątki po 2 Pułku Strzelców Podhalańskich z Sanoka. Katalog zbiorów. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2003, s. 68. ISBN 83-919305-0-5.
  25. ↑ Edward Zając, Oświata i szkolnictwo. Życie kulturalne. Środowisko kulturalne, Pomiędzy wojnami światowymi 1918-1939, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 612.
  26. ↑ W 70-lecie Niepodległej. Tablica ku czci „Sokołów” wróci na stare miejsce. „Gazeta Sanocka – Autosan”. Nr 28 (463), s. 2, 1-10 października 1988. 
  27. ↑ Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom II. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2011, s. 30-31. ISBN 978-83-60380-30-7.
  28. ↑ W 70-lecie Niepodległej. Tablica ku czci „Sokołów” wróci na stare miejsce. „Gazeta Sanocka – Autosan”. Nr 28 (463), s. 1-2, Nr 28 (463) z 1-10 października 1988. 
  29. ↑ Z życia sokolstwa. Dzielnica Małopolska. Zagórz. „Przewodnik Gimnastyczny „Sokół””. Nr 9-10, s. 266, Wrzesień-październik 1936. 
  30. ↑ Wystawa obrazów i rzeźby w Sanoku. Maj 1930 r.. Sanok: 1930, s. 11.
  31. ↑ Ostatni burmistrz Sanoka. W: Stefan Stefański: Kartki niedawnej przeszłości Sanoka. 1993, s. 38.
  32. ↑ Sztuka współczesna. Muzeum Historyczne w Sanoku. [dostęp 2015-05-31].
  33. ↑ Franciszek Oberc. Motyw Sanu w twórczości sanockich artystów. Józef Sitarz. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”. Nr 2: San, rzeka ziemi sanockiej, s. 154, 2002. Archiwum Ziemi Sanockiej. ISSN 1731-870X. 
  34. ↑ Józef Ząbkiewicz, W latach powojennych. Życie kulturalne. Muzeum Historyczne, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 911.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

Wappen Kaisertum Österreich 1815 (Klein).png
Lesser coat of arms of the Austrian Empire form the Congress of Vienna in 1815 until the Austro-Hungarian Compromise of 1867. It then represented the Cisleithanian territories of Austria-Hungary in the Reichsrat until 1915.

It shows the arms of Habsburg-Lorraine encircled by the chain of the Order of Golden Fleece, surmounted on the crowned Austrian imperial double-headed eagle clutching in its claws the Imperial orb, sceptre and sword, with the Imperial Crown of Rudolf above.

After 1915 the inescutcheon only displayed the red-white-red arms of Austria.
Orzełek II RP.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orzełek Wojsk Lądowych II RP
PL Epolet por.svg
Naramiennik porucznika Wojska Polskiego (1919-39).
Reliefs made by Józef Sitarz (Sanok 1930).JPG
Wystawa prac artysty rzeźbiarza Józefa Sitarza w Sanoku (1930)
Józef Sitarz (1916).JPG
Józef Sitarz w mundurze c. i k. armii (1916)