Józef Sitarz (rzeźbiarz)

Józef Sitarz
Ilustracja
Józef Sitarz (1916)
porucznik piechoty porucznik piechoty
Data i miejsce urodzenia

20 sierpnia 1885
Czerniowce

Data i miejsce śmierci

21 kwietnia 1942
Auschwitz-Birkenau

Przebieg służby
Siły zbrojne

Wappen Kaisertum Österreich 1815 (Klein).png C. K. Obrona Krajowa
Orzełek II RP.svg Wojsko Polskie

Jednostki

Pułk Strzelców Nr 20
2 Pułk Strzelców Podhalańskich
PKU Sanok

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa

Józef Sitarz[a] (ur. 20 sierpnia 1885 w Czerniowcach, zm. 21 kwietnia 1942 w Auschwitz-Birkenau) – artysta rzeźbiarz, malarz, rysownik, porucznik piechoty Wojska Polskiego.

Życiorys

Płaskorzeźby autorstwa Józefa Sitarza na wystawie w Sanoku w 1930

Urodził się 20 sierpnia 1885 w Czerniowcach[1][2][3][4]. Ukończył Akademię Sztuk Pięknych w Krakowie (studia odbył w latach 1911–1914 i 1917–1918)[5].

Jako żołnierz służył w armii austriackiej[6]. Podczas I wojny światowej w C. K. Obronie Krajowej został mianowany na stopień podporucznika w rezerwie piechoty z dniem 1 listopada 1917[7]. Do 1918 był przydzielony do pułku strzelców nr 20[8].

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości został przyjęty do Wojska Polskiego dekretem z 3 kwietnia 1919 z zatwierdzeniem posiadanego stopnia podporucznika ze starszeństwem z dniem 1 listopada 1917[9]. Otrzymał przydział z dniem 1 listopada 1918 do 20 pułku piechoty[10]. Został awansowany do stopnia porucznika ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919[11][12]. W latach 20. służył w 2 pułku Strzelców Podhalańskich w Sanoku (1923[13], 1924[14]). Do października 1927 był przydzielony z sanockiego pułku do służby w Powiatowej Komendzie Uzupełnień Sanok, po czym został referentem PKU Sanok[15][16]. W 1934 jako porucznik piechoty przeniesiony w stan spoczynku był w oficerskiej kadrze okręgowej nr X jako „oficer przewidziany do użycia w czasie wojny” i był wówczas przydzielony do Powiatowej Komendy Uzupełnień Sanok[17].

Został artystą rzeźbiarzem i malarzem[18][5]. W dziedzinie rzeźby (także w drewnie[19]) wykonywał m.in. portrety, w tym znanych sanoczan (np. rzeźba ostatniego sanockiego fiakra, Wojciecha Kurzydło, z 1928[20], lekarza dr. Karola Zaleskiego[21], profesora gimnazjalnego Jana Killara[22]. Stworzył płaskorzeźbę przedstawiającą bitwę pod Kuźnicą z 21–23 września 1920 podczas wojny polsko-bolszewickiej (uczestniczyli w niej żołnierze 2 pspodh.), która została umieszczona nad wejściem i nad sceną w Dom Żołnierza Polskiego w Sanoku[23][24][25] (uległa zniszczeniu podczas II wojny światowej[26]). Był autorem projektu rzeźby pt. Wódz narodu[27]. Był autorem rzeźby przedstawiającej sokolnika i orła umieszczonej we wnęce na fasadzie Gmachu Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w Sanoku (płaskorzeźba została zniszczona na rozkaz Niemców podczas II wojny światowej)[28]. Był autorem projektu tablicy upamiętniającej dr. Jana Puzdrowskiego, przedstawiającej podobiznę tegoż i odsłoniętej 12 lipca 1936 w gmachu „Sokoła” w Zagórzu pod Sanokiem[29]. W dziedzinie malarstwa tworzył głównie pejzaże. W maju 1930 prezentował swoje prace malarskie (obrazy olejne) i rzeźby na wystawie obrazów i rzeźby w Sanoku[30]. Był także rysownikiem-karykaturzystą[31].

Po wybuchu II wojny światowej i nastaniu okupacji niemieckiej został aresztowany przez Niemców i osadzony w więzieniu w Sanoku 2 lutego 1942, gdzie przebywał do 24 lutego 1942[2]. Następnie trafił do obozu KL Auschwitz 27 marca 1942 i otrzymał tam numer obozowy 273282[4]. Tam poniósł śmierć 21 kwietnia 1942[4][3][32][33][b].

Po zakończeniu wojny, w 1945 prace Józefa Sitarza znalazły się na pierwszej powojennej wystawie wspólnej sanockich artystów zorganizowanej przez Muzeum Historyczne w Sanoku[34].

Uwagi

  1. ↑ W ewidencji wojskowych C. K. Obrony Krajowej był określany w języku niemieckim jako „Josef Sitarz”.
  2. ↑ Według innego źródła w 1943: Sztuka współczesna ziemi sanockiej. Muzeum Historyczne w Sanoku. [dostęp 2015-05-31]. Jest to zapewne omyłka pisarska, gdyż na innej podstronie witryny internetowej Muzeum Historycznego w Sanoku został wskazany rok 1942, zbieżny z datą podaną przez Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau w Oświęcimiu.

Przypisy

  1. ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 234.
  2. ↑ a b Gefängnis in Sanok. Księga więźniów śledczych 1940-1942 (zespół 134, sygn. 100). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 277 (poz. 163).
  3. ↑ a b Namensverzeichnis. Annex. W: Sterbebücher von Auschwitz. Berichte. Staatliches Museum Auschwitz-Birkenau, 1995, s. 1120.
  4. ↑ a b c Informacje o więźniach. Józef Sitarz. auschwitz.org. [dostęp 2019-02-22].
  5. ↑ a b Sztuka współczesna ziemi sanockiej. Muzeum Historyczne w Sanoku. [dostęp 2015-05-31]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-16)].
  6. ↑ Alojzy Zielecki, Miasto w latach Wielkiej Wojny 1914–1918, W epoce autonomii galicyjskiej, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995. s. 494.
  7. ↑ Ranglisten der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1918. Wiedeń: 1918, s. 140.
  8. ↑ Ranglisten der K. K. Landwehr und der K. K. Gendarmerie 1918. Wiedeń: 1918, s. 294.
  9. ↑ 1302. Dekret. „Dziennik Rozkazów Wojskowych”. Nr 41, s. 991, 12 kwietnia 1919. 
  10. ↑ 1334. Rozkaz. „Dziennik Rozkazów Wojskowych”. Nr 41, s. 1001, 12 kwietnia 1919. 
  11. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 439.
  12. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 381.
  13. ↑ Rocznik Oficerski 1923 ↓, s. 379.
  14. ↑ Rocznik Oficerski 1924 ↓, s. 328.
  15. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 25 z 31 października 1927 roku, s. 301.
  16. ↑ Rocznik Oficerski 1928 ↓, s. 144.
  17. ↑ Rocznik Oficerski Rezerw 1934 ↓, s. 1042.
  18. ↑ Edward Zając, Oświata i szkolnictwo. Życie kulturalne. Środowisko kulturalne, Pomiędzy wojnami światowymi 1918-1939, w: Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 623.
  19. ↑ Andrzej Tarnawski. „Belfrowie” – Nostri Magistri. „Rocznik Sanocki”. Nr VII, s. 174, 1995. 
  20. ↑ Andrzej Tarnawski. Wio Zośka!. „Gazeta Sanocka – Autosan”. Nr 5 (206), s. 6, 10-20 lutego 1981. 
  21. ↑ Dziadziu Zaleski. W: Stefan Stefański: Kartki niedawnej przeszłości Sanoka. 1993, s. 51.
  22. ↑ Jasiu. W: Stefan Stefański: Kartki niedawnej przeszłości Sanoka. 1993, s. 62.
  23. ↑ Edward Zając. Dom Żołnierza Polskiego w Sanoku (1924-1939). „Echo Sanoka”, s. 7, Nr 12 z 6 grudnia 1993. 
  24. ↑ Andrzej Romaniak: Pamiątki po 2 Pułku Strzelców Podhalańskich z Sanoka. Katalog zbiorów. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2003, s. 68. ISBN 83-919305-0-5.
  25. ↑ Edward Zając, Oświata i szkolnictwo. Życie kulturalne. Środowisko kulturalne, Pomiędzy wojnami światowymi 1918-1939, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 612.
  26. ↑ W 70-lecie Niepodległej. Tablica ku czci „Sokołów” wróci na stare miejsce. „Gazeta Sanocka – Autosan”. Nr 28 (463), s. 2, 1-10 października 1988. 
  27. ↑ Andrzej Romaniak: Sanok. Fotografie archiwalne – Tom II. Sanok: Muzeum Historyczne w Sanoku, 2011, s. 30-31. ISBN 978-83-60380-30-7.
  28. ↑ W 70-lecie Niepodległej. Tablica ku czci „Sokołów” wróci na stare miejsce. „Gazeta Sanocka – Autosan”. Nr 28 (463), s. 1-2, Nr 28 (463) z 1-10 października 1988. 
  29. ↑ Z życia sokolstwa. Dzielnica Małopolska. Zagórz. „Przewodnik Gimnastyczny „Sokół””. Nr 9-10, s. 266, Wrzesień-październik 1936. 
  30. ↑ Wystawa obrazów i rzeźby w Sanoku. Maj 1930 r.. Sanok: 1930, s. 11.
  31. ↑ Ostatni burmistrz Sanoka. W: Stefan Stefański: Kartki niedawnej przeszłości Sanoka. 1993, s. 38.
  32. ↑ Sztuka współczesna. Muzeum Historyczne w Sanoku. [dostęp 2015-05-31].
  33. ↑ Franciszek Oberc. Motyw Sanu w twórczości sanockich artystów. Józef Sitarz. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”. Nr 2: San, rzeka ziemi sanockiej, s. 154, 2002. Archiwum Ziemi Sanockiej. ISSN 1731-870X. 
  34. ↑ Józef Ząbkiewicz, W latach powojennych. Życie kulturalne. Muzeum Historyczne, w: Sanok. Dzieje miasta, Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka, Kraków 1995, s. 911.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

PL Epolet por.svg
Naramiennik porucznika Wojska Polskiego (1919-39).
Wappen Kaisertum Österreich 1815 (Klein).png
Lesser coat of arms of the Austrian Empire form the Congress of Vienna in 1815 until the Austro-Hungarian Compromise of 1867. It then represented the Cisleithanian territories of Austria-Hungary in the Reichsrat until 1915.

It shows the arms of Habsburg-Lorraine encircled by the chain of the Order of Golden Fleece, surmounted on the crowned Austrian imperial double-headed eagle clutching in its claws the Imperial orb, sceptre and sword, with the Imperial Crown of Rudolf above.

After 1915 the inescutcheon only displayed the red-white-red arms of Austria.
Orzełek II RP.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orzełek Wojsk Lądowych II RP
Reliefs made by Józef Sitarz (Sanok 1930).JPG
Wystawa prac artysty rzeźbiarza Józefa Sitarza w Sanoku (1930)
Józef Sitarz (1916).JPG
Józef Sitarz w mundurze c. i k. armii (1916)