Józef Skrzydlewski

Józef Skrzydlewski
Ilustracja
Józef Skrzydlewski
podpułkownik piechoty podpułkownik piechoty
Data i miejsce urodzenia

21 lutego 1896
Grodzisk Wielkopolski

Data i miejsce śmierci

7 maja 1952
Warszawa

Przebieg służby
Siły zbrojne

Kaiserstandarte.svg Armia Cesarstwa Niemieckiego
Orzełek II RP.svg Wojsko Polskie
Orzełek II RP.svg Wojsko Polskie we Francji

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
powstanie wielkopolskie
wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa
kampania wrześniowa
kampania francuska 1940

Odznaczenia
Krzyż Walecznych (1920-1941) Srebrny Krzyż Zasługi Wielkopolski Krzyż Powstańczy Krzyż Wojenny 1939–1945 (Francja) Order Lwa Białego IV Klasy (Czechy) Kawaler Orderu Narodowego Legii Honorowej (Francja)

Józef Skrzydlewski (ur. 21 lutego 1896 w Grodzisku Wielkopolskim, zm. 7 maja 1952 w Warszawie) – podpułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego II Rzeczypospolitej i Polskich Sił Zbrojnych.

Życiorys

Urodził się 21 lutego 1896 r. w Grodzisku Wielkopolskim jako syn Franciszka i Wiktorii z domu Stroińska[1]. Podczas nauki szkolnej należał do tajnego Towarzystwa Tomasza Zana, w ramach którego uczył młodzież języka polskiego i historii[1].

Jako podporucznik uczestniczył w I wojnie światowej w armii pruskiej, ale zdezerterował. Przedostając się do Grodziska przystąpił do organizowania oddziałów powstańczych i sformował trzy kompanie ochotników z Grodziska i okolicy.

W 1920 walczył na froncie wschodnim, gdzie dwukrotnie otrzymał Krzyż Walecznych. Po wojnie polsko–bolszewickiej pozostał nadal w służbie wojskowej, dochodząc w 1937 do stopnia podpułkownika. Pełnił służbę w 56 pułku piechoty wielkopolskiej w Krotoszynie. W 1924 pełnił służbę w Oddziale Szkolnym Oficerskiej Szkoły dla Podoficerów. W latach 1926–1928 był słuchaczem Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. 31 października 1928 otrzymał dyplom naukowy oficera Sztabu Generalnego i przydzielony został do Biura Ogólno–Organizacyjnego Ministerstwa Spraw Wojskowych. W latach 30. XX wieku pełnił służbę w Oddziale II Sztabu Głównego WP, w którym między innymi od 1937 kierował pracami Wydziału III Planowania Wywiadu Wojennego i Dywersji Wojennej.

We wrześniu 1939 wraz ze Sztabem Głównym Naczelnego Wodza przekroczył w Kutach granicę Rumunii. Tam został internowany w Călimănești, skąd uciekł do Bukaresztu. Za uzyskane ze sprzedaży samochodu (Fiat 508) pieniądze, przedostał się przez Jugosławię i Włochy do Francji.

Władysław Sikorski zaoferował mu dowództwo pułku mającej się utworzyć 3 Dywizji Piechoty. Ostatecznie 18 grudnia 1939 otrzymał dowództwo I batalionu 2 pułku grenadierów wielkopolskich i sprawował je do 12 marca 1940 szkoląc napływających z Polski uciekinierów oraz polskich emigrantów pracujących we Francji. W chwili niemieckiego uderzenia, ppłk Józef Skrzydlewski został mianowany szefem sztabu 1 Dywizji Grenadierów i w tym charakterze brał udział w walkach. Za obronę Kanału Marna-Ren (Canal de la Marne au Rhin) dowództwo francuskie uhonorowało go Krzyżem Wojennym. Podczas próby przebicia się do Dunkierki dostał się do niewoli niemieckiej.

Przebywał w obozach jenieckich dla oficerów francuskich na terenie Westfalii: Oflag VI B Dössel, Soest i Münster. Po wyzwoleniu obozu w Münster w 1945 zaproponowano mu osiedlenie się w Wielkiej Brytanii z czego nie skorzystał. 3 czerwca 1947 został zdemobilizowany, a 30 lipca tego roku przyjechał do Polski.

10 lutego 1951, po powrocie do kraju, potajemnie aresztowany przez funkcjonariuszy UB i osadzony w Warszawie, w więzieniu przy Rakowieckiej, gdzie zmarł w 1952. Według oficjalnej wersji, zmarł na sklerotyczny wylew krwi do mózgu. Pogrzeb odbył się na nowym Cmentarzu Powązkowskim.

Po objęciu władzy przez Władysława Gomułkę w 1956, rodzina otrzymała zgodę na ekshumację zwłok i pochowanie szczątków w grobie Powstańców Wielkopolskich w Grodzisku. Ekshumacji dokonano w październiku 1957, oprócz rodziny obecny był lekarz z Grodziska Wielkopolskiego, dr Antoni B. Henke, kolega podpułkownika Józefa Skrzydlewskiego z czasów gimnazjalnych. Uroczystości pogrzebowe w Grodzisku Wielkopolskim trwały cztery dni, od 10 do 13 października 1957. Po przywiezieniu do Grodziska, trumnę wystawiono w odpowiednio przygotowanej i przyozdobionej kwiatami świetlicy kolejowej, gdzie przez cały czas wartę honorową pełnili harcerze. W dniu pogrzebu 13 października 1957, trumnę przeniesiono w procesji do kościoła farnego, gdzie przy udziale licznie zgromadzonych mieszkańców i Powstańców Wielkopolskich odprawiono mszę żałobną. Kiedy kondukt prowadzony przez syna podpułkownika Władysława B. Skrzydlewskiego, kapłana Zakonu Dominikanów, wyruszył z kościoła na cmentarz, nad niesioną trumną pochyliło się ponad dwadzieścia sztandarów Powstańców Wielkopolskich przybyłych z różnych miast. W pogrzebie uczestniczyła ogromna liczba mieszkańców Grodziska i innych ośrodków powstańczych, harcerze oraz organizacje społeczne. Przybył także specjalny wysłannik Rady Państwa, pan Mazur, który udekorował trumnę Wielkopolskim Krzyżem Powstańczym. Ppłk dypl. Józef Skrzydlewski spoczął w grobowcu Powstańców Wielkopolskich, wśród poległych żołnierzy wielkopolskiego zrywu z 1918.

Awanse

  • kapitan – zweryfikowany ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 r. (w 1924 r. zajmował – 836 lokatę, a cztery lata później – 436 lokatę w korpusie oficerów zawodowych piechoty)
  • major – 27 stycznia 1930 r. ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1930 r. i 52 lokatą w korpusie oficerów zawodowych piechoty
  • podpułkownik – 19 marca 1937 r.

Ordery i odznaczenia

Rodzina

Żonaty z Adelą Ziembiewicz (1900–1969, pochowana na Cmentarzu Górczyńskim w Poznaniu), z którą miał dwóch synów: Zygmunta (1922–1994) i Władysława (1925-2004) – prawnik, pracownik NBP w Poznaniu, a następnie dominikanin[5][6].

Jego wnukiem jest rysownik Jacek Skrzydlewski[7].

Upamiętnienie

13 października 2010 jedno z rond w Grodzisku Wielkopolskim zostało nazwane imieniem ppłk. Józefa Skrzydlewskiego[8].

Zobacz też

Przypisy

  1. a b Zdzisław Kościański, Ppłk dypl. Józef Skrzydlewski, Poznań: IPN, 2019, s. 5–8.
  2. Rozkaz Ministra Spraw Wojskowych L. 2142 z 1921 r. (Dziennik Personalny z 1922 r. Nr 1, s. 77).
  3. P. wojew. Belina-Prażmowski odznaczony orderem Białego Lwa. „Gazeta Lwowska”. Nr 313, s. 3, 13 listopada 1933. 
  4. a b Zezwolenie na przyjęcie i noszenie orderów. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 4, s. 20, 19 marca 1935. 
  5. Życiorys ppłk. Józefa Skrzydlewskiego na portalu Grodziska Wielkopolskiego [dostęp z dnia: 2015-12-24].
  6. Zmarł o. Władysław Skrzydlewski OP [dostęp z dnia: 2015-12-24].
  7. Mój dziadek [dostęp z dnia: 2022-11-11].
  8. Uchwała Rady Miejskiej w Grodzisku Wlkp. w sprawie nadania nazwy ronda.

Bibliografia

  • Rocznik Oficerski 1924, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 260, 360, 1373.
  • Rocznik Oficerski 1928, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Warszawa 1928, s. 130, 193.
  • Rocznik Oficerski 1932, Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1932, s. 36, 421.
  • Lista oficerów dyplomowanych (stan z dnia 15 kwietnia 1931 r.), Sztab Główny WP, Warszawa 1931, s. 11.
  • Zdzisław Kościański, Ppłk dypl. Józef Skrzydlewski, Wyd. Instytut Pamięci Narodowej, Poznań 2019, ISBN 978-83-8098-564-3, wersja zdigitalizowana.
  • Strona KGRH 56 pp Wlkp

Media użyte na tej stronie

PL Epolet plk.svg
Naramiennik pułkownika Wojska Polskiego (1919-39).
Orzełek II RP.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orzełek Wojsk Lądowych II RP
POL Krzyż Walecznych (1920) BAR.svg
Baretka: Krzyż Walecznych (1920).
Croix de Guerre 1939-1945 ribbon.svg
Autor: Borodun, Licencja: CC BY 3.0
Ribbon bar: Croix de Guerre 1939-1945 (France)
Józef Skrzydlewski.jpg
Józef Skrzydlewski - polish officer died 1952 (victim of the communist regime)
Kaiserstandarte.svg

Standarte seiner Majestät des Deutschen Kaisers
„Die Standarte, 4 m im Quadrat, besteht aus goldgelber Seide und zeigt das eiserne Kreuz, belegt mit dem kleineren Wappen Sr. Majestät. In den Winkeln des Kreuzes erscheinen je eine Kaiserkrone und drei rotbewehrte, schwarze Adler. Auf dem Kreuz steht "GO TT MIT UNS 18 70". Sobald Se. Majestät sich an Bord eines Schiffes begibt, wird die Kaiserstandarte am Topp des Grossmastes gehisst und alle anderen Kommando- und Unterscheidungszeichen gestrichen“.(Ströhl: Deutsche Wappenrolle, S. 80)
CZE Rad Bileho Lva 4 tridy BAR.svg
Baretka:
  • Order Białego Lwa IV Klasy – Republika Czeska (od 1994);
  • Order Białego Lwa IV Klasy – Czeska i Słowacka Republika Federalna (1990-1992);
  • Order Białego Lwa IV Klasy – Czechosłowacja (1922-1961).
POL Wielkopolski Krzyż Powstańczy BAR.svg
Baretka: Wielkopolski Krzyż Powstańczy