Józef Tusk

Józef Tusk

Data i miejsce urodzenia	23 marca 1907 Emaus
Data i miejsce śmierci	12 czerwca 1987 Sopot
Miejsce spoczynku	cmentarz katolicki w Sopocie
Zawód, zajęcie	urzędnik kolejowy, lutnik
Narodowość	polska
Rodzice	Józef, Augustyna
Małżeństwo	Julianna Jeżewska
Dzieci	Jan, Donald, Eleonora, Ewa, Bronisław, Rajmund
Krewni i powinowaci	Donald Tusk (wnuk)
Odznaczenia

Józef Tusk (ur. 23 marca 1907 w Emaus, zm. 12 czerwca 1987 w Sopocie) – polski urzędnik kolejowy i lutnik.

Życiorys

Urodził się 23 marca 1907 w Emaus (obecnie część Gdańska) w robotniczej, katolickiej rodzinie Józefa i Augustyny z domu Adamczyk^[1][2]. Miał pięcioro rodzeństwa^[3]. W dzieciństwie stracił ojca i był wychowywany przez matkę^[3].

Okres przedwojenny

W 1921 ukończył szkołę powszechną w Gdańsku, a od 1924 do 1925 kształcił się w wieczorowych kursach malarstwa artystycznego^[2]. Według jego późniejszej relacji – jako Polacy – nie mieli z rodziną dobrych warunków życia w Wolnym Mieście Gdańsku^[3].

Podjął pracę w Poczcie Polskiej^[2]. Od 1926 do 1939 był pracownikiem w Polskich Kolejach Państwowych, m.in. na stanowisku telegrafisty kolejowego na dworcu głównym^[4][2]. Działał w organizacjach polonijnych w Gdańsku^[5][2]. Po latach został wymieniany w gronie kolejarzy-członków formacji dywersyjnych, przygotowywanych przez Oddział II SG WP do działań w przypadku wojny^[6].

Jego pasja związana z wykonywaniem skrzypiec zaczęła się od otrzymania prostego modelu tego instrumentu, gdy miał pięć lat^[3]. Początkowo próbował na nich grać samodzielnie^[3]. W wieku młodzieńczym zajmował się majsterkowaniem i modelarstwem lotniczym^[3]. W okresie międzywojennym zajął się lutnictwem, wpierw od lat 20. jako samouk^[2]. W wieku 15 lat wykonał samodzielnie pierwszy model skrzypiec^[3]. Kilka lat później poznał znanego gdańskiego lutnika Emila Neumanna, prezentując mu wykonaną przez siebie kopię XVII-wiecznego modelu skrzypiec Steinera^[3]. Doceniony przez niego od 1934 działał u jego boku^[3][2].

II wojna światowa

Po wybuchu II wojny światowej 1 września 1939 został aresztowany przez Gestapo^[2]. Został wysłany na roboty przymusowe, przebywał w obozie w Nowym Porcie^[7], od 19 marca 1940 był osadzony w niemieckim obozie koncentracyjnym Stutthof (pracował tam przy budowie baraków; na jednej z zachowanych drewnianych tabliczek znalezionych w tym obozie odkryto podpis J. Tusk 24 września 1939^[8]), a potem także w Neuengamme (numer obozowy 5939)^[9], w którym przebywał do 26 sierpnia 1942^[10][2]. Został zwolniony ze względu na nieprzydatność do pracy. Najpóźniej pod koniec 1943 powrócił do żony i dzieci w Gdańsku.

Zgodnie z dekretem Hitlera z 1 września 1939 obywatele Wolnego Miasta Gdańska stali się automatycznie obywatelami Niemiec^[11]. Wobec ponoszenia przez III Rzeszę strat na froncie wschodnim zapadła decyzja o wcielaniu ludności kaszubskiej do Wehrmachtu, w związku z czym Józef Tusk 2 sierpnia 1944 został powołany do tego wojska^[2]. Według relacji jego najstarszej córki Eleonory Gurkowskiej oraz zgodnie z niemieckimi dokumentami^[12] był żołnierzem jednostki o nazwie 328. Grenadier-Ersatz-und Ausbilldungsbatallion (328. Zapasowy Batalion Szkolny Grenadierów) i wraz z nią stacjonował w Akwizgranie (jednostka odpowiadała za pobór, szkolenie rezerw wojsk lądowych oraz uzbrojenie)^[13]. W szeregach Wehrmachtu pozostawał do października 1944^[5]. Od 24 listopada 1944 był żołnierzem Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie^[13][5][2]. W życiorysie z 1975 stwierdził, że pracował Od 26.8.1944 do 5.3.1945 przy kopaniu okopów.

Okres powojenny

Grób Józefa Tuska na Cmentarzu katolickim w Sopocie

Po zakończeniu wojny, przez Szczecin 15 października 1945 przybył do Gdańska^[2]. Od tego roku do 1948 ponownie był pracownikiem PKP^[2]. W okresie PRL wraz z rodziną zamieszkał w Sopocie przy ulicy 20 października^[3]. W 1949 założył pracownię lutniczą w Sopocie^[2]. W 1955 przystąpił do Związku Polskich Artystów Lutników^[2]. Łącznie wykonał około 150 skrzypiec, 10 altówek, 12 gitar oraz wiolonczelę^[2]. W 1955 został laureatem I Krajowego Konkursu Lutniczego^[2]. Brał udział w międzynarodowych konkursach^[3]. W jego mieszkaniu, stanowiącym zarazem pracownię, spotykali się artyści muzycy i plastycy^[3].

Zmarł 12 czerwca 1987 w Sopocie^[2]. Został pochowany na cmentarzu katolickim w Sopocie 17 czerwca 1987^[14] (kwatera D2-19-10)^[15].

Był żonaty z Julianną z d. Jeżewską (ślub: 27 czerwca 1929, Gdańsk), z którą miał sześcioro dzieci: Jana, Donalda (1930–1972), Eleonorę (ur. 1932, po mężu Gurkowska), Ewę (1934-), Bronisława (1935-2000, rzeźbiarz), Rajmunda (1936-)^[2].

Odniesienia

(c) Bundesarchiv, Bild 101I-380-0069-37 / Lifta / CC-BY-SA 3.0

Do dyskredytowania w oczach opinii publicznej byłego Premiera RP z powodu służby jego dziadka w Wehrmachcie często wykorzystywana jest powyższa fotografia przedstawiająca członków Einsatzgruppen w czasie akcji aresztowania Żydów we wrześniu 1939 roku w okupowanej Polsce, gdzie w tym czasie jego dziadek był aresztowany przez Gestapo. Na fotografii widoczni są od lewej: Oberscharführer SD, Rottenführer Allgemeine SS, Untersturmführer Waffen-SS i Oberscharführer SD.

Wojenne losy Józefa Tuska, a w szczególności kwestia wcielenia do Wehrmachtu, stały się pożywką do wywołania czarnego PR wobec osoby jego wnuka, Donalda Tuska, podczas prezydenckiej kampanii wyborczej w 2005. Wówczas Jacek Kurski (przedstawiciel konkurencyjnego kandydata na urząd prezydenta RP, Lecha Kaczyńskiego) stwierdził, że poważne źródła na Pomorzu mówią, że dziadek Donalda Tuska zgłosił się na ochotnika do Wehrmachtu^{[16][7][17][18]}. Wcześniej Kurski wynajął niemiecką kancelarię adwokacką w celu poszukiwania informacji w tym zakresie^[13].

Podobny ruch propagandowy wykonały w kwietniu 2020 na Węgrzech media zależne od Viktora Orbána^[19]. Za rozpowszechnianie tego czarnego pijaru tym razem odpowiadała agencja prasowa powiązana z Árpádem Habonym, nieoficjalnym spin doktorem i architektem kampanii propagandowych Orbana^[20].

Odznaczenia

• Medal Zwycięstwa i Wolności 1945 (1946)^[2]
• Odznaka „Zasłużony Działacz Kultury” (1979)^[2]

Przypisy

Bibliografia

• BarbaraB. Szczepuła BarbaraB., Dziadek w Wehrmachcie, Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2007, ISBN 978-83-7453-709-4, OCLC 169902242 .
• Gdańsk 1939. Wspomnienia Polaków-Gdańszczan, wybór i opracowanie Brunon Zwarra, Gdańsk: Wydawnictwo Morskie, 1984, ISBN 83-215-7207-3.

Linki zewnętrzne

• Skrzypce wykonane przez Józefa Tuska