Józef Wierusz-Kowalski
 | |
| Data i miejsce urodzenia | 16 marca 1866 Puławy, Królestwo Polskie |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 30 listopada 1927 Ankara, Turcja |
| Poseł RP przy Stolicy Apostolskiej | |
| Okres | od 1 lipca 1919 do 30 sierpnia 1921 |
| Poprzednik | funkcja utworzona |
| Następca | Władysław Skrzyński |
| Poseł RP w Holandii | |
| Okres | od 19 października 1921 do 1 grudnia 1924 |
| Poprzednik | Eugeniusz Rozwadowski (charge d'affaires) |
| Następca | Stanisław Koźmiński |
| Poseł RP w Austrii | |
| Okres | od 1 grudnia 1924 do 30 września 1926 |
| Poprzednik | Zygmunt Lasocki |
| Następca | Karol Bader |
| Poseł RP w Turcji | |
| Okres | od 21 października 1926 do 30 listopada 1927 |
| Poprzednik | Karol Bader |
| Następca | Kazimierz Papée (charge d'affaires) |
Józef Wierusz-Kowalski (ur. 16 marca 1866 w Puławach, zm. 30 listopada 1927 w Ankarze) – polski fizyk i dyplomata. Rektor uniwersytetu we Fryburgu (1897), po odzyskaniu niepodległości poseł RP przy Stolicy Apostolskiej, w Holandii, Austrii i Turcji.
Życiorys
Początkowo studiował prawo na Cesarskim Uniwersytecie Warszawskim, ale po roku przeniósł się na Uniwersytet w Getyndze, gdzie podjął studia fizyczne. Zajmował się początkowo własnościami szkła, w tym jego wytrzymałością. W 1889 przedstawił pracę doktorską Untersuchungen über die Festigkeit des Glases. Następnie pracował w Berlinie i Würzburgu, a od 1891 na Politechnice w Zurychu, skąd w 1892 przeniósł się na Uniwersytet w Bernie. W 1894 przyjął propozycję zorganizowania wydziału nauk matematycznych i przyrodniczych na Uniwersytecie we Fryburgu w Szwajcarii. Objął tam katedrę fizyki, a w roku akademickim 1897−98 piastował funkcję rektora. Jego główną dziedziną badań była luminescencja mieszanin ziem rzadkich ze związkami metali alkalicznych pod wpływem promieniowania nadfioletowego i promieniowania katodowego, a także fosforescencja związków ziem rzadkich i związków organicznych, w 1910 odkrył zjawisko tzw. fosforescencji postępowej. Za prace w tej dziedzinie wyróżnił go w 1912 Uniwersytet Harvarda. Ponadto zajmował się doświadczeniami z wyładowaniami elektrycznymi. Jego asystentem we Fryburgu był Ignacy Mościcki. W 1911 oraz w latach 1917-1918 był wykładowcą fizyki na Wydziale Przyrodniczym oraz wykładał wstęp do teorii elektryczności w ramach Kursów Politechnicznych (1906-1908) na Wydziale Technicznym Towarzystwa Kursów Naukowych w Warszawie[1].
W czasie I wojny światowej działał w Komitecie Pomocy Ofiarom Wojny w Polsce, założonym przez Henryka Sienkiewicza w Vevey. Członek redakcji wydawanej w Szwajcarii Wielkiej encyklopedii powszechnej. W 1916 roku był członkiem Zarządu Towarzystwa Polskiej Macierzy Szkolnej[2]. Po polonizacji Uniwersytetu Warszawskiego, w 1917 powrócił do kraju by zorganizować katedrę fizyki na UW. W 1919 został mianowany profesorem Politechniki.
W 1919 wstąpił do służby dyplomatycznej II Rzeczypospolitej. 1 lipca 1919 mianowany posłem nadzwyczajnym i ministrem pełnomocnym przy Stolicy Apostolskiej. 19 października 1921 mianowany posłem RP w Hadze, którym pozostawał do 1 grudnia 1924. Tego dnia objął funkcję posła RP w Wiedniu, którą sprawował do 30 września 1926. 21 października 1926 został posłem RP w Ankarze. Był członkiem Komisji Współpracy Intelektualnej Ligi Narodów (w miejsce Marii Skłodowskiej-Curie). Zmarł w czasie pełnienia obowiązków służbowych. Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 157-6-10)[3].
Rodzina
Józef Wierusz-Kowalski był synem dra Tadeusza (1841−1904), właściciela majątku Olbięcin w latach 1869−1904 i Julii z Wasilewskich. Z żoną Leonią z hr. Rostworowskich (córką Stefana i Marii z Glogerów) miał pięcioro dzieci[4]:
- Tadeusza (1901–1958), męża Ewy Afry Ciecierskiej (córki Stefana i Marii z Doria-Dernałowiczów)
- Michała (1903–1992), męża Krystyny hr. Żółtowskiej (córki Jana i Ludwiki z hr. Ostrowskich)
- Marię Anielę (1904–1985), żony Iva Malleta
- Józefa (1907–1987), męża Neny d'Elbée (wdowy po Tomaszu hr. Sobańskim[5])
- Jana Kantego (1912–2000), męża Teresy Staniec
Przypisy
- ↑ Dziesięciolecie Wolnej Wszechnicy Polskiej TKN: sprawozdanie z działalności Towarzystwa Kursów Naukowych, 1906-1916, opracowali Ryszard Błędowski, Stanisław Orłowski, Henryk Mościcki, Warszawa 1917, s. 95, 104 Podkarpacka BC – wersja elektroniczna
- ↑ Józef Stemler, Dzieło samopomocy narodowej. Polska Macierz Szkolna 1905–1935, Warszawa 1935, s. 173.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: KOWALSCY, LIPIŃSCY, GARYANTESIEWICZOWIE, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2020-06-08].
- ↑ Józef Wierusz-Kowalski z Kowali h. Wieruszowa (M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego), sejm-wielki.pl [dostęp 2017-11-15].
- ↑ Tomasz Sobański z Sumówki h. Junosza (M.J. Minakowski, Genealogia potomków Sejmu Wielkiego), sejm-wielki.pl [dostęp 2017-11-15].
Bibliografia, literatura, linki
- Polski Słownik Biograficzny. Tom XIV (1968−1969)
- Wierusz-Kowalski Józef w: Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej (redakcja naukowa Jacek M. Majchrowski przy współpracy Grzegorza Mazura i Kamila Stepana), Warszawa 1994, wyd. BGW, ISBN 83-7066-569-1, s. 116;
- Rodzina
- Prace Józefa Wierusz-Kowalskiego w bibliotece Polona
Media użyte na tej stronie