Józef Witkowski
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| profesor zwyczajny | |
| Specjalność: mechanika nieba, astrofizyka | |
| Alma Mater | |
| Doktorat | |
| Habilitacja | |
| Profesura | 1934 (profesor zwyczajny) |
| Praca naukowa | |
| Uczelnia | Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu |
| Instytut | Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu |
| Okres zatrudn. | 1929–1962 |
| Dyrektor | |
| Instytut | |
| Okres spraw. | 1956–1965 |
| Następca | |
| Prezes Zarządu | |
| Stowarzyszenie | |
| Okres spraw. | 1950–1952 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Odznaczenia | |
     | |
Józef Witkowski herbu Poraj (ur. 21 lutego 1892 w Odessie, zm. 26 maja 1976 w Poznaniu) – polski astronom, geofizyk, astrofizyk.
Życiorys
Pochodził z rodu Terlicz-Witkowskich herbu Poraj[1]. Urodził się w Odessie, tam też ukończył gimnazjum klasyczne i odbył studia astronomiczne, zakończone w 1916 roku obroną pracy kandydackiej O krzywych częstotliwości Charliera typu A i B w zastosowaniu do ruchów własnych plam słonecznych. Z Odessą związane też było pierwszych pięć lat jego pracy naukowej, podczas których zajmował się głównie tematyką kometarną. W 1919 roku wyjechał do Krakowa i podjął pracę w Obserwatorium Astronomicznym UJ. Oprócz zagadnień kometarnych, zajmował się tam m.in. grawimetrią, sejsmologią, fotometrią wizualną gwiazd zaćmieniowych oraz zakryciami gwiazd przez Księżyc i planety (tego ostatniego zagadnienia dotyczyła jego praca habilitacyjna). Redagował również szereg czasopism naukowych, m.in. założone w 1925 roku przez Tadeusza Banachiewicza Acta Astronomica.
W 1929 roku objął stanowisko kierownika Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Poznańskiego[2], które piastował (z przerwą na czas II wojny) aż do emerytury. Do poznańskiego obserwatorium, zajmującego się wcześniej głównie zagadnieniami astrometrycznymi, wprowadził nową tematykę komet, gwiazd zaćmieniowych i zakryć gwiazd. Dzięki jego staraniom obserwatorium wzbogaciło się o refraktor Zeissa 200/3000 oraz zegar Shortta (najdokładniejszy istniejący w tamtych czasach zegar mechaniczny). Jesienią 1929 roku Obserwatorium Poznańskie brało udział w międzynarodowej kampanii długościowej organizowanej przez Komitet Geodezyjny Państw Bałtyckich (pomiary wykonywane były w Poznaniu i Rydze). Od 1932 roku zakres badań naukowych poszerzył się o mechanikę nieba, m.in. zagadnienia związane z pochodzeniem komet.
We wrześniu 1939 roku, po opuszczeniu miasta przez wojsko, Józef Witkowski działał w Komitecie Administracyjnym Uniwersytetu, którego zadaniem było zabezpieczenie majątku przed grabieżą. 29 września został aresztowany przez Gestapo i wraz z innymi profesorami UP i osadzony w więzieniu przy ul. Młyńskiej. Po 10 dniach został zwolniony pod warunkiem nieopuszczania miasta Poznania i meldowania się w Gestapo. 11 października udało mu się wyjechać do Krakowa, gdzie uzyskał pomoc i schronienie u przyjaciół. Dzięki staraniom Tadeusza Banachiewicza w 1940 roku został przyjęty do pracy w Obserwatorium Astronomicznym w Krakowie w charakterze asystenta, gdzie pracował aż do wyzwolenia miasta.
Po zakończeniu wojny w 1945 roku powrócił na stanowisko kierownika obserwatorium poznańskiego. Zaangażował się wtedy w utworzenie Astronomicznej Stacji Szerokościowej PAN w Borowcu, która z założenia miała się kompleksowo zajmować zagadnieniami dynamiki Ziemi (przekształconej następnie w Astronomiczne Obserwatorium Szerokościowe, a obecnie w Obserwatorium Astrogeodynamiczne). W tym okresie objął też kierownictwo nowo utworzonego Zakładu Astronomii PAN. W latach 1950–1952 był prezesem Polskiego Towarzystwa Astronomicznego, od 1947 roku członkiem Polskiej Akademii Umiejętności a od 1959 roku członkiem korespondentem Polskiej Akademii Nauk. Działał w Międzynarodowej Unii Astronomicznej, był członkiem Royal Astronomical Society.
W dowód swoich zasług otrzymał cały szereg odznaczeń i nagród, m.in. Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1972), Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1957), Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości (1928), Medal za Długoletnią Służbę (1938), Medal 10-lecia Polski Ludowej (1954), Nagrodę Naukową miasta Poznania (1951), nagrodę Prezesa PAN (1953), nagrodę PAN za osiągnięcia naukowe (1958), specjalne podziękowanie Senatu (1934) i specjalne podziękowanie Zarządu PTPN (1958).
Niemal do ostatnich lat życia pozostawał aktywny naukowo, m.in. brał udział w przygotowaniach do jubileuszu kopernikańskiego w 1973 roku.
Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera I-7/8-17)[1].
Przypisy
- ↑ a b Cmentarz Stare Powązki: REUTTOWIE I TERLICZ-WITKOWSCY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2017-04-01].
- ↑ Stanisław Zieliński, Mały słownik pionierów polskich kolonialnych i morskich : podróżnicy, odkrywcy, zdobywcy, badacze, eksploratorzy, emigranci - pamiętnikarze, działacze i pisarze migracyjni, Warszawa: Inst. Wyd. Ligi Morskiej i Kolonialnej, 1933, s. 597.
Bibliografia
- Władysław Naskręcki, Obserwatorium Astronomiczne UAM, w: Kronika Miasta Poznania, nr 1/2002, Wydawnictwo Miejskie, Poznań, ss. 298–303, ISSN 0137-3552
- Andrzej Woszczyk, Sylwetki Astronomów Polskich XX w., Toruń 2008, ss. 250-251 ISBN 978-83-7285-385-1
- Postępy Astronomii 4/1976
- Władysław Naskręcki Materiały i szkice – prof. dr hab. Józef Witkowski, zeszyt nr 3, OA UAM Poznań
Media użyte na tej stronie
Autor: Kordiann, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grób prof. Józefa Witkowskiego i Zofii Reutt-Witkowskiej na Starych Powązkach
Baretka: Brązowy Medal za Długoletnią Służbę