Józef Witkowski

Józef Witkowski
Data i miejsce urodzenia

21 lutego 1892
Odessa

Data i miejsce śmierci

26 maja 1976
Poznań

profesor zwyczajny
Specjalność: mechanika nieba, astrofizyka
Alma Mater

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Doktorat

1922 – astronomia
Uniwersytet Jagielloński

Habilitacja

1928 – astronomia
Uniwersytet Jagielloński

Profesura

1934 (profesor zwyczajny)

Praca naukowa
Uczelnia

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Instytut

Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

Okres zatrudn.

1929–1962

Dyrektor
Instytut

Zakład Astronomii PAN

Okres spraw.

1956–1965

Następca

Stefan Piotrowski

Prezes Zarządu
Stowarzyszenie

Polskie Towarzystwo Astronomiczne

Okres spraw.

1950–1952

Poprzednik

Eugeniusz Rybka

Następca

Włodzimierz Zonn

Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Medal 10-lecia Polski Ludowej Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Medal Brązowy za Długoletnią Służbę

Józef Witkowski herbu Poraj (ur. 21 lutego 1892 w Odessie, zm. 26 maja 1976 w Poznaniu) – polski astronom, geofizyk, astrofizyk.

Życiorys

Pochodził z rodu Terlicz-Witkowskich herbu Poraj[1]. Urodził się w Odessie, tam też ukończył gimnazjum klasyczne i odbył studia astronomiczne, zakończone w 1916 roku obroną pracy kandydackiej O krzywych częstotliwości Charliera typu A i B w zastosowaniu do ruchów własnych plam słonecznych. Z Odessą związane też było pierwszych pięć lat jego pracy naukowej, podczas których zajmował się głównie tematyką kometarną. W 1919 roku wyjechał do Krakowa i podjął pracę w Obserwatorium Astronomicznym UJ. Oprócz zagadnień kometarnych, zajmował się tam m.in. grawimetrią, sejsmologią, fotometrią wizualną gwiazd zaćmieniowych oraz zakryciami gwiazd przez Księżyc i planety (tego ostatniego zagadnienia dotyczyła jego praca habilitacyjna). Redagował również szereg czasopism naukowych, m.in. założone w 1925 roku przez Tadeusza Banachiewicza Acta Astronomica.

W 1929 roku objął stanowisko kierownika Obserwatorium Astronomicznego Uniwersytetu Poznańskiego[2], które piastował (z przerwą na czas II wojny) aż do emerytury. Do poznańskiego obserwatorium, zajmującego się wcześniej głównie zagadnieniami astrometrycznymi, wprowadził nową tematykę komet, gwiazd zaćmieniowych i zakryć gwiazd. Dzięki jego staraniom obserwatorium wzbogaciło się o refraktor Zeissa 200/3000 oraz zegar Shortta (najdokładniejszy istniejący w tamtych czasach zegar mechaniczny). Jesienią 1929 roku Obserwatorium Poznańskie brało udział w międzynarodowej kampanii długościowej organizowanej przez Komitet Geodezyjny Państw Bałtyckich (pomiary wykonywane były w Poznaniu i Rydze). Od 1932 roku zakres badań naukowych poszerzył się o mechanikę nieba, m.in. zagadnienia związane z pochodzeniem komet.

We wrześniu 1939 roku, po opuszczeniu miasta przez wojsko, Józef Witkowski działał w Komitecie Administracyjnym Uniwersytetu, którego zadaniem było zabezpieczenie majątku przed grabieżą. 29 września został aresztowany przez Gestapo i wraz z innymi profesorami UP i osadzony w więzieniu przy ul. Młyńskiej. Po 10 dniach został zwolniony pod warunkiem nieopuszczania miasta Poznania i meldowania się w Gestapo. 11 października udało mu się wyjechać do Krakowa, gdzie uzyskał pomoc i schronienie u przyjaciół. Dzięki staraniom Tadeusza Banachiewicza w 1940 roku został przyjęty do pracy w Obserwatorium Astronomicznym w Krakowie w charakterze asystenta, gdzie pracował aż do wyzwolenia miasta.

Po zakończeniu wojny w 1945 roku powrócił na stanowisko kierownika obserwatorium poznańskiego. Zaangażował się wtedy w utworzenie Astronomicznej Stacji Szerokościowej PAN w Borowcu, która z założenia miała się kompleksowo zajmować zagadnieniami dynamiki Ziemi (przekształconej następnie w Astronomiczne Obserwatorium Szerokościowe, a obecnie w Obserwatorium Astrogeodynamiczne). W tym okresie objął też kierownictwo nowo utworzonego Zakładu Astronomii PAN. W latach 1950–1952 był prezesem Polskiego Towarzystwa Astronomicznego, od 1947 roku członkiem Polskiej Akademii Umiejętności a od 1959 roku członkiem korespondentem Polskiej Akademii Nauk. Działał w Międzynarodowej Unii Astronomicznej, był członkiem Royal Astronomical Society.

W dowód swoich zasług otrzymał cały szereg odznaczeń i nagród, m.in. Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1972), Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1957), Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości (1928), Medal za Długoletnią Służbę (1938), Medal 10-lecia Polski Ludowej (1954), Nagrodę Naukową miasta Poznania (1951), nagrodę Prezesa PAN (1953), nagrodę PAN za osiągnięcia naukowe (1958), specjalne podziękowanie Senatu (1934) i specjalne podziękowanie Zarządu PTPN (1958).

Niemal do ostatnich lat życia pozostawał aktywny naukowo, m.in. brał udział w przygotowaniach do jubileuszu kopernikańskiego w 1973 roku.

Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera I-7/8-17)[1].

Grób prof. Józefa Witkowskiego i Zofii Reutt-Witkowskiej na Starych Powązkach

Przypisy

  1. a b Cmentarz Stare Powązki: REUTTOWIE I TERLICZ-WITKOWSCY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2017-04-01].
  2. Stanisław Zieliński, Mały słownik pionierów polskich kolonialnych i morskich : podróżnicy, odkrywcy, zdobywcy, badacze, eksploratorzy, emigranci - pamiętnikarze, działacze i pisarze migracyjni, Warszawa: Inst. Wyd. Ligi Morskiej i Kolonialnej, 1933, s. 597.

Bibliografia

  • Władysław Naskręcki, Obserwatorium Astronomiczne UAM, w: Kronika Miasta Poznania, nr 1/2002, Wydawnictwo Miejskie, Poznań, ss. 298–303, ISSN 0137-3552
  • Andrzej Woszczyk, Sylwetki Astronomów Polskich XX w., Toruń 2008, ss. 250-251 ISBN 978-83-7285-385-1
  • Postępy Astronomii 4/1976
  • Władysław Naskręcki Materiały i szkice – prof. dr hab. Józef Witkowski, zeszyt nr 3, OA UAM Poznań

Media użyte na tej stronie

Grób prof. Józefa Witkowskiego i Zofii Reutt-Witkowskiej.jpg
Autor: Kordiann, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grób prof. Józefa Witkowskiego i Zofii Reutt-Witkowskiej na Starych Powązkach
POL Medal Za Długoletnią Służbę Brązowy BAR.svg
Baretka: Brązowy Medal za Długoletnią Służbę