Józef Zapędzki

Józef Zapędzki
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

11 marca 1929
Kazimierówka

Data i miejsce śmierci

15 lutego 2022
Wrocław

Obywatelstwo

Polska

Dorobek medalowy
Igrzyska olimpijskie
złotoMeksyk 1968strzelectwo
pistolet szybkostrzelny
złotoMonachium 1972strzelectwo
pistolet szybkostrzelny
Mistrzostwa świata
srebroWiesbaden 1966pistolet szybkostrzelny
brązWiesbaden 1966pistolet dowolny druż.
Mistrzostwa Europy
złotoBukareszt 1965pistolet centralnego zapłonu
srebroEnschede 1974pistolet pneumatyczny druż.
srebroParyż 1976pistolet pneumatyczny druż.
brązSuhl 1971pistolet szybkostrzelny
brązBelgrad 1972pistolet pneumatyczny
brązLinz 1973pistolet pneumatyczny druż.
brązLondyn 1975pistolet pneumatyczny druż.
Odznaczenia
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski

Józef Zapędzki (ur. 11 marca 1929 w Kazimierówce[1][2], zm. 15 lutego 2022 we Wrocławiu[3][4]) – polski żołnierz i strzelec sportowy, dwukrotny mistrz olimpijski w strzelaniu z pistoletu szybkostrzelnego, podpułkownik Wojska Polskiego.

Życiorys

Młodość i kariera wojskowa

Był synem Jana Zapędzkiego i Marii Zapędzkiej, z d. Wacławczyk[1]. Jego ojciec pracował jako zwrotniczy[1].

W 1936 rozpoczął naukę w szkole podstawowej w Łazach, jego edukację przerwała jednak II wojna światowa[1]. Od połowy 1943 do stycznia 1945 pracował w dziale mechanicznym fabryki maszyn w Zawierciu[5]. Jego ojciec został w 1943 aresztowany za pomoc jeńcom-robotnikom przymusowym pracującym w parowozowni w Bytomiu, a następie osadzony w obozie w Auschwitz, skąd został przewieziony w 1944 do Buchenwaldu, a w kwietniu 1945 do Dachau. Tam zmarł na skutek postrzelenia przez strażnika bezpośrednio przed wyzwoleniem obozu[6].

W 1947 ukończył w trybie przyspieszonym szkołę podstawową w Łazach i rozpoczął pracę w tamtejszej parowozowni. Równocześnie uczył się w trybie wieczorowym w Państwowym Gimnazjum Mechanicznym w Zawierciu. W 1949 wstąpił do Oficerskiej Szkoły Piechoty we Wrocławiu. Ukończył ją w 1951 i uzyskał stopień podporucznika piechoty[7]. W latach 1951–1960 służył w 73 Pułku Zmechanizowanym w Gubinie, w latach 1951–1952 był tam dowódcą plutonu, następnie dowódcą kompanii, w czasie służby w tej jednostce został awansowany do stopnia kapitana[8]. W 1960 został przeniesiony do Wrocławia[9]. W 1962 ukończył Liceum Ogólnokształcące w Bolesławcu[2], w 1975 studia w Akademii Wychowania Fizycznego we Wrocławiu[10]. Odszedł z wojska w stopniu podpułkownika w 1977[2].

Kariera sportowa

Strzelectwo sportowe zaczął uprawiać w 1957, został zawodnikiem Ligi Przyjaciół Żołnierza w Zielonej Górze, w styczniu 1960 został powołany do reprezentacji Polski, nie udało mu się jednak zakwalifikować na igrzyska olimpijskie w Rzymie (1960[11]. Jeszcze w tym samym roku sięgnął po pierwsze w karierze mistrzostwo Polski oraz rekord Polski w strzelaniu z pistoletu dowolnego na 50 metrów, z wynikiem 557 punktów[12]. Od 1961 był zawodnikiem WKS Śląsk Wrocław[2].

W 1962 zadebiutował na mistrzostwach świata (zajął 23. miejsce w swojej konkurencji), w 1963 na mistrzostwach Europy (w najlepszym ze startów zajął 5. miejsce)[13]. W 1964 zajął drugie miejsce podczas zawodów strzeleckich Spartakiady Armii Zaprzyjaźnionych w Sofii, poprawił też rekord Polski. Po dobrych startach w pierwszej części sezonu wystąpił na igrzyskach olimpijskich w Tokio (1964), na których zajął 15. miejsce[14], z wynikiem 584 punkty[15].

W 1965 został mistrzem Europy w konkurencji pistolet centralnego zapłonu 30+30 strzałów[16]. w 1966 wicemistrzem świata w konkurencji pistolet szybkostrzelny 2 × 30 strzałów. a drużynowo wywalczył brązowy medal w konkurencji pistolet dowolny 60 strzałów (z Rajmundem Stachurskim, Józefem Frydelem i Henrykiem Siekiem)[16]. W 1967 zajął 2. miejsce podczas rozgrywanego w Meksyku "Tygodnia sportów przedolimpijskich" zajął 2. miejsce[17].

W opinii zagranicznej prasy specjalistycznej był głównym kandydatem do zwycięstwa podczas igrzysk olimpijskich w Meksyku (1968)[18]. Podczas igrzysk, w konkurencji pistolet szybkostrzelny 2 × 30 strzałów wywalczył złoty medal, z wynikiem 593 punktów (rekord olimpijski). Prowadził już po pierwszym dniu zawodów, osiągając kolejno 100, 99 i 99 punktów (łącznie 298). Drugi zawodnik po pierwszym dniu, Renart Sulejmanow zdobył 297 punktów, trzech kolejnych strzelców po 296 punktów, najgroźniejszy według prasy rywal, Marcel Roșca – 295 punktów. W drugim dniu zawodów zdobył 295 punktów, co łącznie dało mu zwycięstwo, z wynikiem 593 punkty. Kolejnych trzech zawodników zdobyło ich łącznie 591 (w tym Rosca i Sulejmanow)[19][16][20].

Po niezbyt udanych startach w 1969 zrezygnował ze startu w zbliżających się mistrzostwach Europy, za co Polski Związek Strzelectwa Sportowego ukarał go roczną dyskwalifikacją[21]. W styczniu 1970 niemieckie pismo Deutsche SchützenZeitung sklasyfikowało go na 3. miejscu w historii strzelectwa sportowego w jego konkurencji[22]. W lipcu 1970 uczestniczył w wypadku samochodowym, po którym zrezygnował początkowo ze startu w mistrzostwach świata, które miały się odbyć pod koniec roku. Następnie jednak zmienił zdanie i został włączony do reprezentacji. Na mistrzostwach świata zajął jednak dopiero 44. miejsce[23].

W 1971 wywalczył brązowy medal podczas mistrzostw Europy, w konkurencji pistolet szybkostrzelny 2 × 30 metrów (przegrał dogrywkę o srebrny medal)[24][16]. W pierwszej połowie 1972 osiągał dobre wyniki, zwyciężył m.in. podczas mistrzostw armii zaprzyjaźnionych[25], zdobył też brązowy medal mistrzostw Europy w konkurencji pistolet pneumatyczny 40 strzałów[16]. Przed igrzyskami olimpijskimi w Monachium (1972) nie uważał się jednak za kandydata do złotego medalu (liczył na trzecie miejsce)[26]. Na igrzyskach zdobył jednak ponownie złoty medal w konkurencji pistolet szybkostrzelny 2 × 30 metrów, z wynikiem 595, który był rekordem olimpijskim. W pierwszej serii zdobył jako jeden z czterech zawodników maksymalne 200 punktów, w drugiej 199 punktów (prowadził po niej wspólnie z Igorem Bakałowem), w trzeciej 196 punktów (Bakałow uzyskał w niej tylko 184 punkty). Ostatecznie wygrał z przewagą jednego punktu nad Ladislavem Fialtą, który osiągnął kolejno 200, 197 i 197 punktów[27][28]. Dla J. Zapędzkiego zwycięstwo to miało dodatkowe znaczenie symboliczne, albowiem złoty medal odbierał w dniu rocznicy wybuchu II wojny światowej, w miejscu oddalonym o ok. 20 km od miejsca śmierci i pochówku jego ojca[29].

Po igrzyskach otrzymał propozycję prowadzenia reprezentacji Szwajcarii, jednak z niej nie skorzystał[29]. Na mistrzostwach Europy w 1973 zdobył brązowy medal w konkurencji pistolet pneumatyczny 40 strzałów (z Rajmundem Stachurskim, Pawłem Małkiem i Wacłąwem Hamerlińskim)[16]. Srebrny medal w tej samej konkurencji zdobył na mistrzostwach Europy w 1974 (z Pawłem Małkiem, Zbigniewem Fedyczakiem i Rajmundem Stachurskim), brązowy w 1975 (z Pawłem Małkiem, Rajmundem Stachurskim i Stanisławem Czyrkiem), ponownie srebrny w 1976 (z Rajmundem Stachurskim, Pawłem Małkiem i Zbigniewem Rabczukiem)[16]. Bez sukcesów startował natomiast na mistrzostwach świata w 1974[30].

W 1976 wystąpił na igrzyskach olimpijskich w Montrealu, w konkurencji pistolet szybkostrzelny 2 × 30 strzałów. Zacięcie się pistoletu w pierwszej serii strzelań pociągnęło za sobą utratę 40 punktów, w pozostałych strzelaniach stracił jednak tylko cztery punkty, w tym ostatniego dnia zawodów uzyskał 299 na 300 możliwych punktów. Ostatecznie zajął jednak dopiero 45. miejsce, z wynikiem 556 punktów[31][32]. W 1977 odszedł ze Śląska Wrocław[33], kontynuował jednak karierę jako zawodnik niezrzeszony w żadnym klubie[34], w latach 1977–1979 pracował jako nauczyciel wychowania fizycznego[35]. W 1980 piąty raz wystąpił na igrzyskach olimpijskich – w Moskwie, formalnie znów był zawodnikiem Śląska Wrocław[36]. W konkurencji pistolet szybkostrzelny 2 × 30 metrów zajął tym razem 14 m. (ex equo z Andrzejem Macurem), z wynikiem 591 punktów (295+296 punktów)[37]. Ostatni raz w karierze sportowej wystąpił 7 listopada 1980 na zawodach w Bydgoszczy[30].

W swojej karierze zdobył 22 tytuły mistrza Polski[2]:

  • Pd-1 (1960, 1965, 1966, 1967)
  • PW-1 (1963, 1964, 1965, 1966, 1967, 1968, 1973)
  • Pd-5 (1962)
  • Pd-6 (1965, 1970, 1973, 1975, 1976, 1978, 1979, 1980)
  • pistolet pneumatyczny (1970, 1973)

17 razy poprawiał rekord Polski w różnych konkurencjach strzeleckich[2].

Po zakończeniu kariery sportowej

Po zakończeniu kariery sportowej przeszedł na rentę wojskową III grupy w związku z upośledzeniem słuchu. W kolejnych latach prowadził zagranicą treningi strzeleckie, był też taksówkarzem. Od 1987 mieszkał ponownie w Łazach[38], gdzie został pochowany 25 lutego 2022[39].

Życie prywatne

W 1961 ożenił się z Teresą Korzeniewską[12][2]. Z małżeństwa tego miał dwóch synów, Mirosława i Tomasza[2].

Odznaczenia i wyróżnienia

Przypisy

  1. ↑ a b c d Ćwięk 2007 ↓, s. 7.
  2. ↑ a b c d e f g h i j Bogdan Tuszyński, Henryk Kurzyński Leksykon olimpijczyków polskich. Od Chamonix i Paryża do Soczi 1924-2014, wyd. PKOl, b.m. i d. w., s. 518
  3. ↑ Józef Zapędzki, dwukrotny mistrz olimpijski w strzelaniu z pistoletu szybkostrzelnego, nie żyje
  4. ↑ Waldemar Stelmach: Nie żyje Józef Zapędzki, dwukrotny mistrz olimpijski. rmf24.pl. [dostęp 2022-02-19].
  5. ↑ Ćwięk 2007 ↓, s. 8.
  6. ↑ Ćwięk 2007 ↓, s. 9.
  7. ↑ Ćwięk 2007 ↓, s. 10.
  8. ↑ Ćwięk 2007 ↓, s. 10-11.
  9. ↑ Kalendarium Gubina 1945-2009 s. 52
  10. ↑ Ćwięk 2007 ↓, s. 54.
  11. ↑ Ćwięk 2007 ↓, s. 10-13.
  12. ↑ a b Ćwięk 2007 ↓, s. 13.
  13. ↑ Ćwięk 2007 ↓, s. 15.
  14. ↑ Ćwięk 2007 ↓, s. 15-16.
  15. ↑ Rapid-Fire Pistol, 25 metres, Men. olympedia.org. [dostęp 2022-02-21]. (ang.).
  16. ↑ a b c d e f g Zestawienie medali i medalistów IGRZYSK OLIMPIJSKICH, MISTRZOSTW ŚWIATA, MISTRZOSTW EUROPY w STRZELECTWIE SPORTOWYM. pzss.org.pl. [dostęp 2022-02-21]. (pol.).
  17. ↑ Ćwięk 2007 ↓, s. 16.
  18. ↑ Ćwięk 2007 ↓, s. 19.
  19. ↑ Rapid-Fire Pistol, 25 metres, Open. olympedia.org. [dostęp 2022-02-21]. (ang.).
  20. ↑ Ćwięk 2007 ↓, s. 20-22.
  21. ↑ Ćwięk 2007 ↓, s. 29.
  22. ↑ Ćwięk 2007 ↓, s. 27.
  23. ↑ Ćwięk 2007 ↓, s. 30-32.
  24. ↑ Ćwięk 2007 ↓, s. 33.
  25. ↑ Ćwięk 2007 ↓, s. 34-35.
  26. ↑ Ćwięk 2007 ↓, s. 36.
  27. ↑ Ćwięk 2007 ↓, s. 38-39.
  28. ↑ Rapid-Fire Pistol, 25 metres, Open. olympedia.org. [dostęp 2022-02-21]. (ang.).
  29. ↑ a b Ćwięk 2007 ↓, s. 39.
  30. ↑ a b Ćwięk 2007 ↓, s. 51.
  31. ↑ Ćwięk 2007 ↓, s. 59-61.
  32. ↑ Rapid-Fire Pistol, 25 metres, Open. olympedia.org. [dostęp 2022-02-21]. (ang.).
  33. ↑ Ćwięk 2007 ↓, s. 63.
  34. ↑ Ćwięk 2007 ↓, s. 65.
  35. ↑ Kto jest kim w Polsce 1984. Informator biograficzny, wyd. Interpress, Warszawa 1984, s. 1129
  36. ↑ Polska drużyna olimpijska. Moskwa 80, wyd. Sport i Turystyka, Warszawa 1980, s. 74
  37. ↑ Rapid-Fire Pistol, 25 metres, Open. olympedia.org. [dostęp 2022-02-21]. (ang.).
  38. ↑ Ćwięk 2007 ↓, s. 67-68.
  39. ↑ Pogrzeb Józefa Zapędzkiego, olimpijczyka i Honorowego Obywatela Łaz odbędzie się już w piątek
  40. ↑ Odznaczenia dla olimpijczyków. „Nowiny”. Nr 264, s. 2, 23 września 1972. 
  41. ↑ Zwycięzcy Plebiscytu Gazety Wrocławskiej na Sportowca i Trenera Roku. gazetawroclawska.pl. [dostęp 2022-02-21]. (pol.).
  42. ↑ Zasłużeni dla Wrocławia. wroclaw.pl. [dostęp 2022-02-21]. (pol.).
  43. ↑ Wyjątkowy koncert z okazji 50-lecia Łaz. lazy.pl. [dostęp 2022-02-21]. (pol.).
  44. ↑ Józef Zapędzki. kspjura.pl. [dostęp 2022-02-21]. (pol.).

Bibliografia

  • Henryk Ćwięk: Na celowniku. Rzecz o Józefie Zapędzkim. Katowice: Wydawnictwo Akademii Wychowania Fizycznego w Katowicach, 2007. ISBN 978-83-60841-08-2.
  • 50 lat wrocławskiego sportu – 1945–1995, Marek Ordyłowski, Zbigniew Schwarzer, Leonard Szymański, ISBN 978-83-89518-67-5
  • Stowarzyszenie Przyjaciół Ziemi Gubińskiej, Gubińskie Towarzystwo Kultury czerwiec 2010 – Kalendarium Gubina 1945-2009 ISBN 978-83-927655-6-1

Linki zewnętrzne

Polscy medaliści na Letnich Igrzyskach Olimpijskich Meksyk 1968
Złoto
Indywidualnie
Srebro
Indywidualnie
Brąz
Indywidualnie
Drużynowo

Flag of Poland (1927–1980).svg

Polscy medaliści na Letnich Igrzyskach Olimpijskich Monachium 1972
Złoto
Indywidualnie
Drużynowo
Srebro
Indywidualnie
Drużynowo
Brąz
Indywidualnie
Drużynowo

Flag of Poland (1927–1980).svg

Zwycięzcy plebiscytu „Gazety Wrocławskiej” na sportowca roku

Media użyte na tej stronie

Shooting pictogram.svg
Pictograms of Olympic sports - Shooting. This is unofficial sample picture. Images of official Olympic pictograms for 1948 Summer Olympics and all Summer Olympics since 1964 can be found in corresponding Official Reports.
Flag of Poland (1927–1980).svg
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Olympic rings.svg
Olympic Rings without "rims" (gaps between the rings), As used, eg. in the logos of the 2008 and 2016 Olympics. The colour scheme applied here pertains to the 2016 Olympics in Rio de Janeiro.
Olympic rings without rims.svg
Olympic Rings without "rims" (gaps between the rings), As used, eg. in the logos of the 2008 and 2016 Olympics. The colour scheme applied here pertains to the 2016 Olympics in Rio de Janeiro.
Józef Zapędzki by Sławek.jpg
Autor: https://www.flickr.com/photos/znani/ Sławek, Licencja: CC BY-SA 2.0
Józef Zapędzki, dwukrotny mistrz olimpijski w strzelaniu