Józefina (cesarzowa francuska)

Józefina I de Beauharnais

— Cesarzowa Francuzów, królowa Włoch —
Cesarzowa Francuzów
Okres	od 2 grudnia 1804 do 15 grudnia 1809
Jako żona	Napoleona Bonaparte
Następczyni	Maria Ludwika Austriaczka
Królowa Włoch
Okres	od 17 marca 1805 do 15 grudnia 1809
Poprzedniczka	Maria Teresa Burbon-Sycylijska
Następczyni	Maria Ludwika Austriaczka
Dane biograficzne
Data i miejsce urodzenia	23 czerwca 1763 Les Trois-Îlets
Data i miejsce śmierci	29 maja 1814 Rueil-Malmaison
Miejsce spoczynku	kościół parafialny w Malmaison
Ojciec	Joseph Gaspard de Tascher
Matka	Rose Claire des Vergers de Sannois
Mąż	Aleksander de Beauharnais
Mąż	Napoleon Bonaparte
Dzieci	Eugeniusz de Beauharnais Hortensja de Beauharnais
Odznaczenia

Józefina, z domu Marie-Josèphe Rose Tascher de la Pagerie (ur. 23 czerwca 1763 na plantacji Trois-Îlets na Martynice, zm. 29 maja 1814 w Rueil-Malmaison) – pierwsza żona Napoleona I pierwsza cesarzowa Francuzów i królowa Włoch, matka Eugeniusza de Beauharnais i Hortensji de Beauharnais.

Życiorys

Młodość

Pochodziła z drobnej szlachty kolonialnej (kreolskiej), ojcem był Joseph Gaspard de Tascher, kawaler (Chevalier) de la Pagerie (1735-1791), matką Rose Claire des Vergers de Sannois (1736-1807). 13 grudnia 1779 Józefina poślubiła wicehrabiego Aleksandra Franciszka Marię de Beauharnais (1760-1794), oficera wojsk francuskich. Od początku lat 90. XVIII wieku małżonkowie żyli w separacji, Józefina z córką przebywała w posiadłościach rodzinnych na Martynice, a Aleksander z synem we Francji. Aresztowany za czasów Robespierre’a Aleksander został zgilotynowany w 1794 roku. Józefina – która w międzyczasie powróciła do Francji – została także osadzona w więzieniu i przed straceniem na gilotynie – była już na liście skazańców – uratował ją w ostatniej chwili upadek Robespierre’a.

Portret autorstwa Firmin Massot

Po obaleniu władzy jakobińskiej Józefina, dysponując dochodami z plantacji na Martynice, otworzyła w Paryżu tzw. salon, gdzie spotykali się wpływowi politycy i wojskowi schyłkowego okresu I Republiki Francuskiej. Przeżywała liczne romanse, m.in. z Barrasem, później czołowym przedstawicielem Dyrektoriatu. Jej romans z generałem Hoche’em zakończył się nagle, gdy po wyjściu z więzienia, kochanek przyłapał ją z jednym ze swoich stajennych – Alzatczykiem. Karaibska krew zapewniała jej powodzenie u innych potężnych i wpływowych mężczyzn, a patrycjuszowskie maniery bardziej jej pomagały niż przeszkadzały.

Generałowa Bonaparte

W roku 1795 przedstawiono jej generała Napoleona Buonaparte, sześć lat młodszego od niej, wówczas jeszcze zaręczonego z Désirée Clary z Marsylii (późniejszą królową Szwecji). Napoleon dążył do awansu społecznego w kręgach socjety paryskiej i uznał, że małżeństwo z Józefiną, która z równą łatwością poruszała się w kołach starej arystokracji i postrewolucyjnego establishmentu, będzie mu dużą pomocą w osiągnięciu celu.

Napoleon zerwał zaręczyny z Desirée i wziął 9 marca 1796 cywilny ślub z Józefiną, przy czym zmienił swe włoskie nazwisko na bardziej francuskie „Bonaparte”. Aby syn Józefiny Eugeniusz de Beauharnais mógł poślubić księżniczkę bawarską Augustę Amalię Ludwikę Wittelsbach, Napoleon adoptował go. Nie doszło natomiast do adopcji córki żony Napoleona, ani Stefanii de Beauharnais, późniejszej wielkiej księżnej Badenii. Dzięki dobrym kontaktom Józefiny z Barrasem został wkrótce mianowany głównodowodzącym armii francuskiej wyruszającej na podbój Italii.

Cesarzowa Francuzów

Cesarzowa Józefina.

18 marca 1804 senat francuski ogłosił dotychczasowego Pierwszego Konsula Republiki Napoleona Bonapartego dziedzicznym cesarzem Francuzów. Od października tegoż roku czyniono przygotowania do koronacji cesarskiej obojga małżonków, którą miał celebrować papież Pius VII, ale na przeszkodzie stał brak ślubu kościelnego pary Bonaparte, a więc Napoleon dopełnił tej ceremonii 30 października w kaplicy pałacu Tuilerie. Ślubu udzielił wuj Napoleona, kardynał Józef Fesch. Koronacja odbyła się 2 grudnia 1804 w paryskiej katedrze Notre-Dame, przy czym Napoleon własnoręcznie ukoronował i siebie, i Józefinę, która stała się „Jej Cesarską Mością Cesarzową Francuzów”. Jej dzieci i kuzynka Stefania otrzymały tytuły „Cesarskich Wysokości”, lecz bez prawa sukcesji do tronu.

Rozwód i ostatnie lata

Rozwód cesarzowej Józefiny i Napoleona

Ponieważ kochanka cesarza, Eléonore Denuelle, która dała mu syna Karola (ur. 1806), nie cieszyła się najlepszą reputacją, Napoleon w pierwszych latach powątpiewał w swoje ojcostwo. Ostatecznych dowodów na to, że nie jest bezpłodny, dostarczyło mu narodzenie syna Aleksandra Walewskiego w roku 1810. Już w czasie ciąży Marii Walewskiej matki Aleksandra, Napoleon postanowił rozstać się z Józefiną.

Pomnik Józefiny w Parku Bois-Préau w Rueil-Malmaison

Po powrocie Napoleona z kampanii austriackiej w 1809 roku wezwał małżonkę do Fontainbleau i dał jej do zrozumienia, że chce rozwodu. 15 grudnia odbył się rozwód Napoleona i Józefiny. Po rozwodzie Napoleon ponownie ożenił się, tym razem z arcyksiężniczką Marią Ludwiką Habsburg. Po narodzinach ich dziecka, Napoleona II Bonaparte, Józefina, która ku irytacji Marii Ludwiki pozostawała w przyjacielskich stosunkach z Napoleonem, wysłała tak ciepłe gratulacje, że pozwolono jej wrócić do zamku w Malmaison – gdzie, jak często wcześniej, szybko popadła w długi.

Po abdykacji Napoleona w roku 1814 odwiedzali ją tam wszyscy zwycięscy monarchowie, którzy spotkali się w Paryżu. Pokazując swój ogród carowi Aleksandrowi I, ubrana w zimnym maju tego roku w przewiewną i uwodzicielską letnią suknię, Józefina dostała zapalenia płuc. 28 maja poczuła się tak źle, że postanowiła odwołać wizytę cara na obiedzie. Józefina zmarła w południe następnego dnia. Pochowana została w kościele parafialnym w Malmaison.

Spuścizna

Rodzina Józefiny, Tascher de la Pagerie, piastowała za Napoleona III ważne stanowiska na jego dworze. Potomkami Józefiny są dziś (2021) członkowie rodów panujących w Szwecji, Danii, Norwegii i Belgii. Widoczny na obrazie diadem, zwany Szafirowym Diademem Leuchtenbergów (odziedziczyła go po cesarzowej wnuczka Józefina, królowa Szwecji, żona Oskara I), znajduje się dziś w posiadaniu królowej Danii Małgorzaty II.

Bibliografia

• Nouvelle Biographie Générale, t. 42, Paris 1862
• Skrypt historyczny Stowarzyszenia Historycznego Legionów Polskich i Legii Polsko-Włoskiej w Nysie, Nysa 2010, pod red. Marek Szczerski, kpt. Tomek
• Powieść historyczna „Trylogia o żonie Napoleona”: „Józefina”, „Józefina i Napoleon” oraz „Cesarzowa Józefina”, Sandra Gulland

Linki zewnętrzne

• Strona domowa rodu Tascher de la Pagerie (fr.)