József Antall

József Antall
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia8 kwietnia 1932
Budapeszt
Data i miejsce śmierci12 grudnia 1993
Budapeszt
Premier Węgier
Okres działalnościod 23 maja 1990
do 12 grudnia 1993
Przynależność politycznaWęgierskie Forum Demokratyczne
PoprzednikMiklós Németh
NastępcaPéter Boross
Odznaczenia
Krzyż Wielki Orderu Węgierskiego Zasługi (cywilny) Krzyż Wielki I Klasy Odznaki Honorowej za Zasługi Krzyż Wielki Orderu Zasługi RP Wielki Order Królowej Jeleny (Chorwacja)
Grób Józsefa Antalla

József Antall (wym. [joːʒɛf ɒntɒl]; ur. 8 kwietnia 1932 w Budapeszcie, zm. 12 grudnia 1993 tamże[1]) – węgierski polityk, działacz opozycyjny, uczestnik Trójkątnego Stołu, pierwszy premier demokratycznych Węgier (1990–1993).

Życiorys

Syn Irén Szűcs oraz Józsefa Antalla[2], węgierskiego polityka, Sprawiedliwego wśród Narodów Świata. Ukończył studia z zakresu filologii węgierskiej oraz historii na Uniwersytecie Loránda Eötvösa. Obronił następnie doktorat. Pracował w archiwum państwowym, instytucie pedagogicznym oraz jako nauczyciel[2].

W trakcie powstania węgierskiego w 1956 przewodniczył jednemu z komitetów rewolucyjnych. Po jego zdławieniu został w 1957 na krótko aresztowany[1][3]. Objęty zakazem publikacji, a od 1959 również zakazem pracy w zawodzie nauczyciela. Był zatrudniony jako archiwista w bibliotece, później podjął pracę w muzeum medycyny (Semmelweis Orvostörténeti Múzeum)[3]. Był tam badaczem i zastępcą dyrektora[2], a w 1974 objął stanowisko dyrektora tej instytucji[3].

W 1988 wstąpił do Węgierskiego Forum Demokratycznego[1]. W tym samym roku został przewodniczącym tego ugrupowania, którym kierował do czasu swojej śmierci[4]. Stał się jednym z liderów środowisk demokratycznych w trakcie rozmów Trójkątnego Stołu, które doprowadziły do pierwszych wolnych wyborów w 1990[1]. Forum zajęło pierwsze miejsce w tych wyborach, jego lider uzyskał wówczas mandat posła do Zgromadzenia Narodowego[5].

Został wówczas kandydatem na premiera[5]. Urząd ten objął 23 maja tegoż roku[4], stając na czele koalicji tworzonej przez MDF, Niezależną Partię Drobnych Rolników oraz Chrześcijańsko-Demokratyczną Partię Ludową. Zawarł także zapewniające stabilność rządu porozumienie ze Związkiem Wolnych Demokratów[2]. Jego gabinet w tym samym roku zadeklarował zamiar wystąpienia z Układu Warszawskiego[3]. Rozpoczął także reformy w kierunku wprowadzenia gospodarki rynkowej i pozyskania zagranicznych inwestycji[1].

Jego rząd i zaplecze polityczne stopniowo traciły poparcie[3]. Sam premier przez wiele miesięcy zmagał się z chorobą nowotworową[6]. Zmarł w trakcie pełnienia funkcji premiera[1].

Życie prywatne

Był żonaty z Klárą Fülepp, miał dwoje dzieci[2].

Odznaczenia

Przypisy

  1. a b c d e f Antall, József (ang.). rulers.org. [dostęp 2020-02-26].
  2. a b c d e The Life of József Antall (ang.). ajtk.hu. [dostęp 2020-02-26].
  3. a b c d e Antall, József (1932–1993). wyborcza.pl, 13 grudnia 1993. [dostęp 2020-02-26].
  4. a b Leaders of Hungary (ang.). zarate.eu. [dostęp 2020-02-26].
  5. a b Profil na stronie Zgromadzenia Narodowego (węg.). [dostęp 2020-02-26].
  6. Premier Węgier na leczeniu w Kolonii. rp.pl, 7 października 1993. [dostęp 2020-02-26].
  7. Péter Boross, András Sereg: Boross. Hadapródiskolától a miniszterelnöki székig. Budapeszt: Magyar Hivatalos Közlönykiadó, 2007, s. 98. (węg.)
  8. 10542/AB XXIV. GP – Anfragebeantwortung (elektr. übermittelte Version) (niem.). parlament.gv.at, 23 kwietnia 2012. [dostęp 2016-03-27].
  9. Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 16 grudnia 1993 r. o nadaniu orderu (M.P. z 1994 r. nr 11, poz. 88).

Media użyte na tej stronie

HUN Order of Merit of the Hungarian Rep (civil) 1class BAR.svg
Baretka: Krzyż Wielki Orderu Zasługi Republiki Węgierskiej (Orderu Zasługi Węgier) – odmiana cywilna.
Antall József síremléke.jpg
Autor: hu:User:Ineptus, Licencja: Copyrighted free use
Tomb of hu:Antall József. Sculptor: Miklós Melocco (1999)
Ribbon of a Grand Order of Queen Jelena.png
Ribbon of a Grand Order of Queen Jelena
POL Order Zaslugi RP kl1 BAR.svg
Autor: KarlHeintz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Baretka Krzyża Wielkiego Orderu Zasługi Rzeczypospolitej Polskiej
Portrait of József Antall, Jr.tif
Autor: Péter Antall, Licencja: CC BY-SA 3.0
Portrait of József Antall, Jr., early 1990. The photo was taken by Péter Antall, his son.
AUT Honour for Services to the Republic of Austria - 2nd Class BAR.png
Baretka Odznaki Honorowej za Zasługi dla Republiki Austrii 2. Klasy