Jānis Lipke
 | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Zawód, zajęcie | robotnik portowy |
| Odznaczenia | |
 | |
Jānis (Žanis) Lipke (ur. 1 lutego 1900 w Mitawie, zm. 14 maja 1987 w Rydze) – łotewski robotnik portowy, Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.
Biogram
Pracował jako robotnik w ryskim porcie przeładunkowym. W 1941 zdecydował się podjąć pracę jako dostawca dla Luftwaffe, by pomagać łotewskim Żydom. Oblicza się, że do października 1944 – daty wkroczenia Armii Czerwonej do Rygi – uratował 56 Żydów, ewakuując ich z ryskiego getta, co stanowi ponad 1/8[1] ogółu ocalałych z Holocaustu na Łotwie. Z pomocą rodziny i sąsiadów, organizował różne rodzaje kryjówek (np. piwnice domów w Rydze, wiejskie domy w okolicach Dobele...)[2] oraz system dostarczania pożywienia, gazet itp. dla prześladowanych[3]. Pierwszą uratowaną przez niego osobą był przyjaciel rodziny – Chaim (Arke) Smoljanski, mieszkający z żoną i dziećmi w getcie. Jānis Lipke wraz z żoną, Johanną Lipke, za swoją bohaterską postawę wobec Holokaustu, otrzymali odznaczenie Sprawiedliwych wśród Narodów Świata[4].
Muzeum
Z inicjatywy Māris Gailisa, łotewskiego polityka i przedsiębiorcy, w pobliżu domu bohatera w dniu 30.06 2013 roku zostało uroczyście otwarte Miejsce Pamięci Žanisa Lipke – Muzeum[2]. W ceremonii brali udział prezydenci: Łotwy (Andris Bērziņš) i Izraela (Szimon Peres)[5].
Łotewska architektka Zaiga Gaile postarała się formą Czarnej Szopy zarówno odtworzyć atmosferę kryjówki, jak i stworzyć przestrzeń do refleksji dla zwiedzających, przywołując w projekcie Arkę Noego[6].
Muzeum zostało nominowane do Europejskiego Muzeum Roku 2016 (EMYA)[7].
Przypisy
- ↑ Piotr Głuchowski: Nie trzeba mnie zabijać. Warszawa: Agora, 2008, s. 118. ISBN 978-83-7552-182-5.
- ↑ a b Žanis Lipke Memorial | Žaņa Lipkes memoriāls, www.lipke.lv [dostęp 2016-07-06] [zarchiwizowane z adresu 2016-09-12].
- ↑ Jānis Dzintars, Niewidzialny front: łotewskie podziemie antyfaszystowskie, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1977, s. 194.
- ↑ Jānis Lipke – Jad Waszem (ang.)
- ↑ Lolita Tomsone, Miejsce upamiętnienia Žanisa Lipke – najlepiej ukryte muzeum w Rydze., „Etnografia Nowa”, t. 7-8, Warszawa: Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie, 2015–2016, ss.535- 547, ISSN 2080-8747.
- ↑ Architecture of Zaiga Gaile | Žaņa Lipkes memoriāls, www.lipke.lv [dostęp 2016-07-06] [zarchiwizowane z adresu 2016-09-12].
- ↑ EMYA 2016 Nominees, www.europeanmuseumforum.info [dostęp 2016-07-06] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-10].
Bibliografia
- Veilands Valdis, "A hundred great Latvians", Ryga 2006
- Lolita Tomsone, „Miejsce upamiętnienia Žanisa Lipke – najlepiej ukryte muzeum w Rydze”, [w:] Etnografia Nowa, t. 7-8, 2015-2016, Warszawa – Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie, ss. 535-547.
Media użyte na tej stronie
Autor: Nieznany, Licencja: CC BY-SA 3.0
Firewood shed which housed the bunker. 1970s. Riga. Latvia
Autor: Ansis Starks, Licencja: CC BY 3.0
Žanis Lipke memorial was ceremonially opened in 2012. President of Latvia Andris Bērziņš (in the right), President of Israel Shimon Peres (in the middle), former Prime Minister of Latvia, entrepreneur, author of the idea of the memorial, Māris Gailis (in the left).
Autor: Ле Лой, Licencja: CC0
A simplified vector version of the medal awarded to Righteous Among the Nations
Stamps of Latvia, 2011