Jędrzej Wala (starszy)
 „Jędrzej Wala, przewodnik po Tatrach” – ilustracja Walerego Eljasza-Radzikowskiego | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 29 stycznia 1896 |
| Zawód, zajęcie | |
| Dzieci | |
Jędrzej Wala starszy (ur. 15 lipca 1820 w Zakopanem, zm. 29 stycznia 1896 tamże) – przewodnik tatrzański, ojciec Jędrzeja Wali młodszego.
Życiorys
Tatry poznał jako kłusownik, polując na kozice i świstaki. Przewodnictwem zajął się po 1850, szybko stając się obok Macieja Sieczki jednym z najbardziej cenionych przewodników. Podobnie jak Sieczka pod wpływem Maksymiliana Nowickiego i Eugeniusza Janoty porzucił kłusownictwo i stał się jednym z najgorliwszych strażników przyrody. Został pomocnikiem zoologa profesora Nowickiego, któremu dostarczał okazy i ułatwiał poznawanie życia kozic i świstaków.
Chodził po Tatrach z wieloma wybitnymi artystami i naukowcami, m.in. z Adamem Asnykiem, Walerym Eljaszem-Radzikowskim, ks. Józefem Stolarczykiem i Leopoldem Świerzem. Maria Steczkowska uważała go za „doskonałego przewodnika, a przytem bardzo poczciwego człowieka, na którego sumienność [można] z pewnością rachować”. Znany był z doskonałej znajomości topografii całych Tatr węgierskich i polskich. Mimo niepiśmienności wiedział wiele m.in. na temat innych gór i przyrody.
Jędrzej Wala dokonał wielu pierwszych wejść na szczyty i przełęcze tatrzańskie, m.in. w 1867 poprowadził ks. Józefa Stolarczyka na Baranie Rogi, a w 1861 dokonał wspólnie z towarzyszami pierwszego znanego przejścia Koprowej Przełęczy. Do późnych lat życia zachował tężyznę fizyczną, jeszcze w 1895 wchodził z turystami na Krzyżne. Spoczywa na Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku (sektor P-III-63)[1], jego imię noszą Walowe Turnie (Zadnia Walowa Turnia, Pośrednia Walowa Turnia i Skrajna Walowa Turnia) oraz Walowe Ławki (Zadnia Walowa Ławka, Pośrednia Walowa Ławka i Skrajna Walowa Ławka) w grani Hrubego Wierchu[2], w okolicach którego często przebywał.
Przypisy
- ↑ Cmentarz na Pęksowym Brzysku w Zakopanem - wyszukiwarka osób pochowanych, zakopane-parafia.grobonet.com [dostęp 2021-12-17].
- ↑ Zofia i Witold H. Paryscy: Internetowa Wielka encyklopedia tatrzańska. [dostęp 2012-09-02]. (pol.).
Bibliografia
- Zofia Radwańska-Paryska, Witold Henryk Paryski: Wielka encyklopedia tatrzańska. Poronin: Wydawnictwo Górskie, 2004. ISBN 83-7104-009-1.
- Krzysztof Pisera: Jak dawniej po Tatrach chadzano. Zakopane: TPN, 2007, s. 269–280. ISBN 978-83-60556-00-9.
Media użyte na tej stronie
Przewodnicy tatrzańscy ok. 1877 r., - od lewej Wojciech Roj, Jędrzej Wala młodszy, Jędrzej Wala, Szymon Tatar i Maciej Sieczka.
Autor: Kordiann, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grób Jędrzeja Wali na Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku
Ilustracja do „Illustrowanego przewodnika do Tatr, Pienin i Szczawnic” Walerego Eljasza-Radzikowskiego. Oryginalny opis:„Jędrzej Wala, przewodnik po Tatrach”.