Język abazyński

Абаза бызшва
Obszar

Federacja Rosyjska, Turcja

Liczba mówiących

ok. 45 tys.

Pismo/alfabet

zmodyfikowana cyrylica
łacińskie (Turcja, Abchazja do lat 30. XX w.)

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
UNESCO3 zdecydowanie zagrożony
Ethnologue5 rozwojowy
Kody języka
Kod ISO 639-2cau
Kod ISO 639-3abq
IETFabq
Glottologabaz1241
Ethnologueabq
GOST 7.75–97аба 005
WALSabz
SILABQ
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Słownik języka abazyńskiego
w Wikisłowniku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język abazyński (abazyjski, abaza) (Абаза бызшва / Abaza byzšwa) – język kaukaski, używany przez Abazyńczyków.

Język ten, wraz z językami abchaskim, adygejskim, kabardyjskim oraz wymarłym już ubyskim należy do północno-zachodniej (abchasko-adygejskiej) grupy języków kaukaskich. Jak się ocenia, językiem tym posługuje się ok. 30-40 tys. osób, głównie w Karaczajo-Czerkiesji, a także niewielka liczba osób w Turcji oraz innych krajach Bliskiego Wschodu.

Dialekty

Wyszczególnia się trzy dialekty: tapanta (który stał się podstawą języka literackiego), aszchara (aszkaraua) (stosunkowo bliski językowi abchaskiemu) i bezszagh i pięć subdialektów: psyż-krasnowostocki, apsua, kubińsko-elburski, kuwiński i abazaktycki[1].

Fonetyka

Język abazyński jest językiem spółgłoskowym, posiadający zaledwie dwie samogłoski: 'a' oraz 'y'. Dzięki asymilacji obydwie podstawowe samogłoski mogą być wymawiane jako zbliżone do 'e', 'o', 'i' bądź 'u'.

Składnia i fleksja

Język abazyński to język aglutynacyjny. W skład orzeczenia może wchodzić dwa lub więcej prefiksów osobowo-zaimkowych, przedrostki miejsca, a także sufiksy wyrażające różne odcienie działania lub stanu. Szyk wyrazów: podmiot, dopełnienie bliższe, orzeczenie (zob. też SOV). Szyk prefiksów osobowo-zaimkowych w orzeczeniu zmienia się w zależności od przechodniości lub nieprzechodniości czasownika. Czasownik posiada skomplikowany system czasów, odmian i znaczną liczbę prefiksalnych kategorii gramatycznych (m.in. causativum). Wśród zaimków osobowych i prefiksów osobowo-zaimkowych wyróżnia się czasami trzy grupy: 1) męskie, 2) żeńskie oraz 3) rzeczowe lub zjawisk przyrody, czasami zaś tylko dwa: 1) ludzie oraz 2) rzeczy (wraz ze zjawiskami przyrodniczymi). Rzeczownik posiada kategorię określoności, nieokreśloności oraz pojedynczości. Przy braku przypadków, wyrażających stosunki składniowe (np. mianownika, ergatywu, itp.), w abazyńskim istnieją zaczątki oddzielnych form przypadkowych. Funkcję zdań podrzędnych spełniają przede wszystkim konstrukcje imiesłowowe.

Pismo

Teksty w języku abazyńskim były w latach 1932–1938 zapisywane łacinką, później – cyrylicą. Abazyni mieszkający w Turcji posługują się łacinką do dzisiaj.

Współczesny alfabet abazyński[2]:

А аБ бВ вГ гГв гвГъ гъГъв гъвГъь гъьГь гьГӀ гӀГӀв гӀвД д
Дж джДжв джвДжь джьДз дзЕ еЁ ёЖ жЖв жвЖь жьЗ зИ иЙ й
К кКв квКъ къКъв къвКъь къьКь кьКӀ кӀКӀв кӀвКӀь кӀьЛ лЛь льМ м
Н нО оП пПӀ пӀР рС сТ тТл тлТш тшТӀ тӀУ уФ ф
Х хХв хвХъ хъХъв хъвХь хьХӀ хӀХӀв хӀвЦ цЦӀ цӀЧ чЧв чвЧӀ чӀ
ЧӀв чӀвШ шШв швШӀ шӀЩ щЪ ъЫ ыьЭ эЮ юЯ я

Kod SIL języka abazyńskiego to ABQ. Abazyński nie posiada w systemie ISO 639 żadnego oddzielnego kodu, lecz w ramach tego kodu jest oznaczony wspólnie z innymi językami kaukaskimi jako cau.

Przypisy

  1. James Minahan – "One Europe, many nations: a historical dictionary of European national groups", Greenwood Press, USA 2000
  2. W. B. Tugow: Abazinsko-russkij słowarʹ. Sowietskaja encykłopiedija, 1967, s. 21.

Media użyte na tej stronie

Incubator-notext.svg
Autor: NielsF, Licencja: CC BY-SA 3.0
Wikimedia Incubator logo.