Język balijski

Basa Bali
Obszar

Indonezja – wyspy Bali, Lombok i Jawa

Liczba mówiących

3,3 mln (2010)[1]

Pismo/alfabet

łacińskie, balijskie

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
Ethnologue5 rozwojowy↗
Kody języka
Kod ISO 639-2↗ban
Kod ISO 639-3↗ban
IETFban
Glottologbali1278
Ethnologueban
GOST 7.75–97бал 078
BPS0096 0
WALSbal
SILBZC
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Wikipedia w języku balijskim
Słownik języka balijskiego
w Wikisłowniku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język balijski (balijski Basa Bali) – język austronezyjski używany przede wszystkim na wyspie Bali i w zachodniej części wyspy Lombok. Według danych z 2010 roku posługuje się nim 3,3 mln osób[1], większość z nich deklaruje również znajomość języka indonezyjskiego, będącego urzędowym w kraju. Jest blisko spokrewniony z językami sasackim i sumbawa, tworzy wraz z nimi grupę języków balijsko-sasacko-sumbawańskich[2]. W ciągu długiej historii wpływ na jego rozwój miały liczne języki: sanskryt, jawajski, chiński, niderlandzki, indonezyjski, a ostatnio również angielski.

Wypowiedź ustna w języku balijskim

Odmiany społeczne języka

Ze względu na podział społeczeństwa balijskiego na kasty, język balijski ma kilka społecznych odmian, których użycie jest zależne od statusu rozmówców: język niski (basa biasa lub basa kasar), średni (basa madia) oraz wysoki (basa singgih lub kruna alus). Basa kasar opiera się na pierwotnym balijskim zasobie leksykalnym, natomiast kruna alus zawiera słownictwo bardziej wyrafinowane, w tym wiele zapożyczeń z sanskrytu i klasycznego języka jawajskiego. Rozmawiając z osobami wyżej postawionymi w hierarchii społecznej (ważni urzędnicy, nauczyciele, osoby z wyższych kast, rodzice itp.), należy przejść na kruna alus. Niezależnie od statusu rozmówcy, również mówiąc o sprawach wzniosłych (np. o religii) używa się kruna alus[3].

Przykład zdania: „Palma kokosowa jest wyższa od bananowca”.

  • Basa kasar (język prosty): Punyan nyuh tegehan padaang teken punyan biu.
  • Kruna alus (język ugrzeczniony): Wit klapa angengan banding ring wit pisang[3].

Alfabet balijski

Podstawowe znaki alfabetu balijskiego

Język balijski ma własne pismo (sylabiczny alfabet balijski) zwane aksara Bali, zbliżone do jawajskiego, wywodzące się pośrednio poprzez vatteluttu ze starożytnego indyjskiego pisma brahmi. Współcześnie, począwszy od XX wieku, jest zapisywany alfabetem łacińskim[1], podobnie jak język indonezyjski.

System fonetyczny

Samogłoski

przedniecentralnetylne
wysokieiu
środkoweeəo
niskiea

Spółgłoski

dwuwargowedziąsłowepodniebiennetylnojęzykowekrtaniowe
zwarte
i zwartoszczelinowe		bezdźwięcznepttʃkʔ
dźwięcznebddʒɡ
szczelinowesh
nosowemnɲŋ
bocznel
drżącer
półsamogłoskiwj

Gramatyka

Rzeczowniki i przymiotniki

  • Rzeczowniki i przymiotniki są nieodmienne. Nie istnieje rodzaj gramatyczny, liczba mnoga i odmiana przez przypadki. Liczba mnoga wynika z kontekstu: Tiang ngidih kacang („Poproszę orzeszki”). Stopniowanie przymiotników: melah-melahan-paling melah (dobry-lepszy-najlepszy);

Rodzajniki

  • Rodzajnik określony tworzy się dodając sufiks -e do rzeczownika np. kacange (ang. the nut), dla osób i przed rzeczownikiem np. i bapa (ang. the father);

Czasowniki

Czasowniki nie mają końcówek, lecz istnieją przedrostki czasownikowe, które mogą nieco zmieniać nagłosową samogłoskę:

  • nge- dla czasowników przechodnich, np. baang > ngemaang (dać)
  • ma- dla czasowników nieprzechodnich, np. jalan > majalan (iść, jechać)

Stronę bierną tworzy się opuszczając przedrostek. Czasowniki nie odmieniają się przez czasy. Czas czynności określany jest odpowiednimi przysłówkami, np.:

  • mara (właśnie)
  • dibi (wczoraj)
  • suba (już)
  • tonden (jeszcze nie)
  • lakar (wyraża przyszłość)[4]

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Bali, [w:] Ethnologue: Languages of the World [online], wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [dostęp 2017-08-19] [zarchiwizowane z adresu 2019-04-12] (ang.).
  2. ↑ Alexander Adelaar, Malayo-Sumbawan, „Oceanic Linguistics”, 44 (2), 2005, s. 357–388, ISSN 0029-8115, JSTOR: 3623345 (ang.).
  3. ↑ a b Spitzing G., Practical Balinese. (ang.).
  4. ↑ Spitzing G., Practical Balinese, s. 30–42. (ang.).

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie