Język bośniacki

bosanski jezik
босански језик
Obszar

Bośnia i Hercegowina, Serbia (Sandżak, Kosowo)

Liczba mówiących

2,5–3,5 mln

Pismo/alfabet

alfabet chorwacki, cyrylica serbska[a]
(dawniej bosančica i arebica)[1]

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
język urzędowy Bośnia i Hercegowina
Ethnologue1 narodowy↗
Kody języka
Kod ISO 639-1↗bs
Kod ISO 639-2↗bos
Kod ISO 639-3↗bos
IETFbs
Glottologbosn1245
Ethnologuebos
WALSbos
SILBOS
Występowanie
Ilustracja
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Wikipedia w języku bośniackim
Słownik języka bośniackiego
w Wikisłowniku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.
Dialekty bośniackiego, występujące w Bośni i Hercegowinie.

Język bośniacki (bośn. bosanski jezik / босански језик) – język z grupy zachodniej języków południowosłowiańskich, używany głównie przez Boszniaków. W literaturze lingwistycznej klasyfikowany jest jako jedna z czterech odmian standardowych policentrycznego języka serbsko-chorwackiego[4][5][6][7]. Język bośniacki ma status urzędowego w Bośni i Hercegowinie, obok chorwackiego i serbskiego. Jest również objęty statusem języka regionalnego w Serbii[8] i Kosowie[9] i dopuszcza się go do użytku urzędowego w Czarnogórze[10].

Standaryzacja

Nazwa „język bośniacki” została przyjęta w 1995 roku po rozpadzie Jugosławii, stosuje się ją również w standardzie ISO 639. Niektórzy językoznawcy (niemal wyłącznie bośniaccy) wyrażają pogląd, że język bośniacki istniał już wcześniej i posiada własną, sięgającą wczesnego średniowiecza, historię. Jest to kwestia dyskusyjna i umowna, ponieważ gwary sztokawskie, jak i same języki standardowe – bośniacki, chorwacki i serbski są do siebie bardzo zbliżone. Jednak choć już w latach 70. XX w. zaczęto wyróżniać w języku serbsko-chorwackim subwariant bośniacki (obok wariantu serbskiego i chorwackiego), dopiero w 1995 r. Boszniacy zdecydowali się podnieść status swojej mowy do rangi języka narodowego i standardowego.

W latach 90. XX w. rozpoczął się proces kodyfikacji oraz elaboracji języka bośniackiego. Wydano pierwszy słownik i akademicką gramatykę, a także liczne podręczniki do nauki tego standardu (Isaković, Rječnik bosanskoga jezika: karakteristična leksika, Sarajewo 1995; Jahić, Školski rječnik bosanskoga jezika, Sarajewo 1999; Jahić, Halilović, Palić, Gramatika bosanskoga jezika, Zenica 2000). Na razie jednak stopień elaboracji i kodyfikacji tego wariantu jest wyraźnie niższy niż w przypadku większości języków standardowych.

Bośniacki język literacki został oparty na dialektach sztokawskich, a dokładniej na dialekcie wschodniohercegowińskim[11][12], który stanowi również podstawę trzech pozostałych języków standardowych (chorwackiego, serbskiego i czarnogórskiego). Wariant bośniacki wyróżnia się stosunkowo licznymi zapożyczeniami z osmańskotureckiego, arabskiego i perskiego[13][14], głównie ze względu na wpływy tamtejszych kultur. Do zapisu wykorzystuje się zwykle alfabet łaciński, ale sankcjonowany jest również zapis cyrylicą serbską[a].

Współcześnie język bośniacki wraz z pozostałymi trzema sztokawskimi językami literackimi włącza się pod pojęcie „języka serbsko-chorwackiego”. Miano to nie jest powszechnie akceptowane w krajach byłej Jugosławii, ale pozostaje w powszechnym użyciu wśród językoznawców i określa się nim wspólną podstawę, na której oparte zostały współczesne cztery standardy. Przy wzięciu pod uwagę aspektów socjolingwistycznych standardy te bywają również klasyfikowane jako odrębne języki[15][16], należące do diasystemu zwanego środkowo-południowosłowiańskim[17].

Kontrowersje wokół nazewnictwa

Nazwa „język bośniacki” (serb.-chorw. bosanski / босански) ma charakter kontrowersyjny dla niektórych Chorwatów i Serbów, którzy nazywają ten etnolekt językiem boszniackim (serb.-chorw. bošnjački / бошњачки). Kontrowersje wynikają ze zbyt rozległego znaczenia, jakie ma nieść promowany przez Boszniaków termin. Określenie „język bośniacki” sugeruje bowiem, że mowa bośniacka jest językiem wszystkich Bośniaków[18], podczas gdy większość bośniackich Chorwatów i Serbów swoje etnolekty określa odpowiednio mianem języka chorwackiego i języka serbskiego[19].

Wielu serbskich i chorwackich językoznawców uznaje narzucenie nazwy „język bośniacki” za próbę unitaryzacji obszaru językowego BiH[20][21] i zalecają używanie – ich zdaniem – odpowiedniejszego terminu „język boszniacki”[22]. Wśród boszniackich językoznawców dominuje natomiast przekonanie, że jedyne właściwe określenie to „język bośniacki”[23], i że tą nazwą powinni posługiwać się również Chorwaci i Serbowie.

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ a b Cyrylica serbska jest równoprawnym sposobem zapisu standardu bośniackiego, ale w praktyce używa się jej prawie wyłącznie w Republice Serbskiej. W Federacji Bośni i Hercegowiny dominuje alfabet łaciński[1][2][3].

Przypisy

  1. ↑ a b Fatima Pelešić-Muminović: Bosanski jezik. 1. Bemust, s. 5. (bośn.).
  2. ↑ Senahid Halilović: Pravopis bosanskoga jezika. Preporod, 1996, s. 15. (bośn.).
  3. ↑ Ronelle Alexander: Bosnian, Croatian, Serbian, a Grammar: With Sociolinguistic Commentary. Univ of Wisconsin Press, s. 1–2. ISBN 978-0-299-21193-6. (ang.).
  4. ↑ David Dalby, Linguasphere (1999/2000, Linguasphere Observatory), s. 445, 53-AAA-g, „Srpski+Hrvatski, Serbo-Croatian”.
  5. ↑ Daniel Bunčić: Die (Re-)Nationalisierung der serbokroatischen Standards. W: Sebastian Kempgen: Deutsche Beiträge zum 14. Internationalen Slavistenkongress, Ohrid, 2008. Monachium: Otto Sagner, 2008, s. 93, seria: Welt der Slaven. OCLC 238795822. (niem.).
  6. ↑ Snježana Kordić: Jezična politika: prosvjećivati ili zamagljivati?. W: Saša Gavrić: Jezička/e politika/e u Bosni i Hercegovini i njemačkom govornom području: zbornik radova predstavljenih na istoimenoj konferenciji održanoj 22. marta 2011. godine u Sarajevu. Sarajewo: Goethe-Institut Bosnien und Herzegowina ; Ambasada Republike Austrije ; Ambasada Švicarske konfederacije, 2011, s. 61–62. ISBN 978-9958-1959-0-7. (serb.-chorw.).
  7. ↑ Enisa Kafadar: Bosnisch, Kroatisch, Serbisch – Wie spricht man eigentlich in Bosnien-Herzegowina?. W: Beate Henn-Memmesheimer, Joachim Franz: Die Ordnung des Standard und die Differenzierung der Diskurse. T. 1. Frankfurt nad Menem: Peter Lang, 2009, s. 103. OCLC 699514676. (niem.).
  8. ↑ European charter for regional or minority languages: Application of the charter in Serbia. Rada Europy, 2009. [dostęp 2018-01-19].
  9. ↑ Driton Muharremi, Samedin Mehmeti: Handbook on Policing in Central and Eastern Europe. Springer, 2013, s. 129. [dostęp 2018-01-19].
  10. ↑ Ustav Crne Gore. [dostęp 2018-01-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-20)].
  11. ↑ Branka Magaš: Pitanje opstanka: zajednički obrazovni sustav za Bosnu i Hercegovinu. Promocult, 1998. (serb.-chorw.).
  12. ↑ Senahid Halilović: Bosanski jezik. 1991, s. 182. (serb.-chorw.).
  13. ↑ Emil Tokarz: Język wobec przemian kultury. Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 1997, s. 65. (pol.).
  14. ↑ Uniwersytet Jagielloński: Rocznik Slawistyczny (tomy 54-56). G. Gebenther i Spółka, 2004, s. 145. (pol.).
  15. ↑ Graeme Trousdale: Introduction to English Sociolinguistics. Edinburgh University Press, 2010, s. 7. (ang.).
  16. ↑ Mirjana N. Dedaić, Daniel N. Nelson: At War with Words. Walter de Gruyter, 2012, s. 248–249. (ang.).
  17. ↑ Dževad Jahić, Senahid Halilović, Ismail Palić: Gramatika bosanskoga jezika. 2000. (serb.-chorw.).
  18. ↑ Krzysztof Krysieniel, Gdy wspólny (?) język dzieli... Polityczne i prawne skutki rozpadu języka serbsko-chorwackiego (względnie chorwacko-serbskiego), „Studia Środkowoeuropejskie i Bałkanistyczne”, 26, 2017, DOI: 10.4467/2543733XSSB.17.023.8321.
  19. ↑ Pål Kolstø: Strategies of Symbolic Nation-building in South Eastern Europe. 2016. (ang.).
  20. ↑ Dalibor Brozović, Odnos hrvatskoga i bosanskoga odnosno bošnjačkoga jezika, 1999, s. 13–16 (chorw.).
  21. ↑ Odbor za standardizaciju srpskog jezika [dostęp 2018-01-19] (serb.).
  22. ↑ Ronelle Alexander: Bosnian, Croatian, Serbian, a Grammar: With Sociolinguistic Commentary. Univ of Wisconsin Press, s. 426–427. ISBN 978-0-299-21193-6. (ang.).
  23. ↑ Ranko Bugarski: Linguistic (Un)reality in Contemporary Bosnia and Herzegovina. 2012, s. 38. [dostęp 2018-01-19]. (ang.).
Języki słowiańskie
zachodniosłowiańskie
lechickie
czesko-słowackie
serbołużyckie
wschodniosłowiańskie
staroruski †
ruski †
południowosłowiańskie
zachodnie
serbsko-chorwacki
wschodnie
odrębne dialekty
(mikrojęzyki)
języki mieszane
  1. ↑ Język prasłowiański nie jest językiem słowiańskim, lecz przodkiem wszystkich języków słowiańskich.

Media użyte na tej stronie

Mapa bośniacka.png
Autor: Infsai, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mapa przedstawiająca występowanie języka bośniackiego.
Bih bosniak dijalects.png
Autor: Ceha, Licencja: CC BY-SA 4.0
Podacipreuzeti s;

https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/6/67/Bih_dijalekti.png i https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/0e/BiH_-_ES_N_1991_1.gif

Datoteka predstavlja tri dijalekta kojima su prije rata 91 govorili BiH Muslimani/Bošnjaci.