Język dungański
| Obszar | |||
|---|---|---|---|
| Liczba mówiących | ok. 40 tys.[1] | ||
| Pismo/alfabet | |||
| Klasyfikacja genetyczna | |||
| |||
| Status oficjalny | |||
| UNESCO | 3 zdecydowanie zagrożony↗ | ||
| Ethnologue | 7 wypierany↗ | ||
| Kody języka | |||
| Kod ISO 639-1↗ | zh | ||
| Kod ISO 639-2↗ | chi | ||
| Kod ISO 639-3↗ | dng | ||
| IETF | dng | ||
| Glottolog | dung1253 | ||
| Ethnologue | dng | ||
| W Wikipedii | |||
| |||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||
Język dungański (Хуэйзў йүян) – język należący do mandaryńskiej grupy języków chińskich, którym posługują się Dunganie zamieszkujący Kirgistan i Kazachstan. Jest zapisywany cyrylicą.
System fonologiczny
Ogólna struktura fonetyczna języka dungańskiego nie różni się zbytnio od systemu języka mandaryńskiego, zwłaszcza dialektów z prowincji Gansu i Shaanxi, skąd wywodzą się przodkowie Dunganów. Posiada dwie odmiany, wersja standardowa posiada 3 tony, w drugiej odmianie występują 4 tony, podobnie jak w mandaryńskim
Spółgłoski
| Nieaspirowane | Aspirowane | Nosowe | Szczelinowe | Dźwięczne etc | |||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Cyrylica | Łacińskie | Pinyin | IPA | Cyrylica | Łacińskie | Pinyin | IPA | Cyrylica | Łacińskie | Pinyin | IPA | Cyrylica | Łacińskie | Pinyin | IPA | Cyrylica | Łacińskie | Pinyin | IPA | ||||
| б | в | b | p | п | p | p | pʰ | м | m | m | m | ф | f | f | f | в | v | w | w | ||||
| д | d | d | t | т | t | t | tʰ | н | n | n | n | л | l | l | l | ||||||||
| з | z | z | ts | ц | c | c | tsʰ | с | s | s | s | р | r | － | r | ||||||||
| җ | z̧ | zh | tʂ | ч | ç | ch | tʂʰ | ш | ş | sh | ʂ | ж | ƶ | r | ʐ | ||||||||
| j | tɕ | q | tɕʰ | щ | x | ɕ | й | j | y | j | |||||||||||||
| г | g | g | k | к | k | k | kʰ | ң | ņ | ng | ŋ | х | x | h | x | ||||||||
Samogłoski
| Cyrylica | Łacińskie | Pinyin | IPA | Cyrylica | Łacińskie | Pinyin | IPA | Cyrylica | Łacińskie | Pinyin | IPA | Cyrylica | Łacińskie | Pinyin | IPA | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ы | ƅ | i | ɨː | и | i | i | iː | ў | w | u | uː | ү | y | ü, u | yː | |||
| а | a | a | aː | я | ja | ia (ya) | ia(jaː) | уа | ua | ua | ua | |||||||
| ә | ə | e | әː | е | je | ie (ye) | iә(jәː) | уә | uә | uo | uә | үә | yә | üe, ue | yә | |||
| э | e | ê, ai | ɛː | уэ | ue | ue, uai | uɛ | |||||||||||
| о | o | o, ao | ɔː | ё | jo | iao (yao) | iɔː(jiɔː) | уэй | wj | ui | uɛi | |||||||
| ый | ƅj | ei | ei | уй | vi | wei | uei | |||||||||||
| у | u | ou | ou | ю | ju, jy | iu (you) | iou(jou) | |||||||||||
| ан | an | an | æ˜ | ян | jan | ian (yan) | iæ˜(jæ˜) | уан | uan | uan | uæ˜ | үан | yan | üan, uan | yæ˜ | |||
| он | on | ang | aŋ | ён | jon | iang (yang) | iaŋ(jaŋ) | уон | uon | uang | uaŋ | |||||||
| ын | ƅn | eng, en | әŋ | ин | in | ing, in | iŋ | ун | wn | ong | ʊŋ | үн | yn | iong, un | yŋ | |||
| эр | әƣ | er | әɻ |
Słownictwo
Podstawowy zasób leksykalny języka dungańskiego jest zbliżony do dialektów z prowincji Gansu i Shaanxi, jednak dungański zawiera spory zasób zapożyczeń z języka arabskiego i perskiego, a także archaiczne chińskie słowa z czasów dynastii Qing. W XX w. doszły zapożyczenia i kalki z języka rosyjskiego. Dunganom nie są znane chińskie neologizmy powstałe w XX w.
System pisma
Do końca lat 20. XX w. Dunganie posługiwali się pismem arabskim, po zakazie używania tego pisma przez władze ZSRR – pismem łacińskim, zaś od 1953 roku – cyrylicą.
| Cyrylica | А/а | Б/б | В/в | Г/г | Д/д | Е/е | Ё/ё | Ж/ж | Җ/җ | З/з | И/и | Й/й | К/к | Л/л |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nazwa | a | бэ | вэ | гэ | дэ | e | ё | жэ | җe | зэ | и | ий | кa | эль |
| IPA | a, ɑ | p | v | k | d | iɛ | iɔ | ʐ | tʂ, tɕ | ts | i, ei | j | kʰ | l |
| Łacińskie | a | b | v | g | d | (y)e | yo | zh, rzh | zh | z | i | (y)u, (y)i | k | l |
| Cyrylica | М/м | Н/н | Ң/ң | Ә/ә | О/о | П/п | Р/р | С/с | Т/т | У/у | Ў/ў | Ү/ү | Ф/ф | Х/х |
| Nazwa | эм | эн | ың | ә | o | пэ | эр | эc | тэ | у | ў | ү | эф | xa |
| IPA | m | n | ɳ | ɤ | ɔ | pʰ | ɚ, r | s | tʰ | ɤu, u | u | y | f | x |
| Łacińskie | m | n | ng | eh | o | p | r | s | t | u | wu | (y)u | f | kh |
| Cyrillic | Ц/ц | Ч/ч | Ш/ш | Щ/щ | Ъ/ъ | Ы/ы | Ь/ь | Э/э | Ю/ю | Я/я | ||||
| Nazwa | цэ | чэ | шa | щa | нин xo | ы | ван xo | э | ю | йa | ||||
| IPA | tsʰ | tʂʰ, tɕʰ | ʂ | ɕ | * | ɪ, ɭɘ | * | ɛ | iɤu | ia, iɑ | ||||
| Łacińskie | ts | ch | sh | shch, hs | `` | `i | ` | e(i) | yu | ya |
- Litery Ъ oraz Ь używane są tylko w zapożyczeniach z języka rosyjskiego
Spółgłoski:
| Pinyin | Palladiusz | Dungański | Pinyin | Palladiusz | Dungański | Pinyin | Palladiusz | Dungański | Pinyin | Palladiusz | Dungański | |||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| b | б | б | p | п | п | m | м | м | f | ф | ф | |||
| d | д | д | t | т | т | n | н | н / л | l | л | л | |||
| g | г | г | k | к | к | h | х | х | ||||||
| j | цз(ь) | җ(ь) | q | ц(ь) | ч(ь) | x | с(ь) | щ(ь) | ||||||
| z | цз | з | c | ц | ц | s | с | с | ||||||
| zh | чж | җ | ch | ч | ч | sh | ш | ш / с / ф | r | ж | ж |
Przypisy
- ↑ Dungan, [w:] Ethnologue: Languages of the World [online], Dallas: SIL International [dostęp 2010-12-24] (ang.).
Linki zewnętrzne
- Dungan, [w:] Ethnologue: Languages of the World [online], Dallas: SIL International [dostęp 2009-06-26] (ang.).
- Szczegółowy artykuł z próbkami tekstów
Media użyte na tej stronie
