Język guarani

Avañe'ẽ
Obszar

Paragwaj oraz Argentyna, Brazylia, Boliwia

Liczba mówiących

6–7 mln

Pismo/alfabet

łacińskie

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
język urzędowyBoliwia, Paragwaj, Corrientes (Argentyna)
Organ regulujący?↗
Ethnologue1 narodowy↗
Kody języka
Kod ISO 639-1↗gn
Kod ISO 639-2↗grn
Kod ISO 639-3↗grn
IETFgn
Glottologtupi1282
Ethnologuegug
GOST 7.75–97гуа 160
SILgrn
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Wikipedia w języku guarani
Słownik języka guarani
w Wikisłowniku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język guarani (nazwa własna: Avañe'ẽ) – polisyntetyczny język z rodziny językowej tupi-guarani, którym posługuje się 6–7 mln osób – południowoamerykańskich Indian z grupy ludów Guarani oraz tamtejszych Metysów. Zamieszkują oni głównie w Paragwaju, a także w Brazylii, Boliwii i Argentynie (w tym liczni emigranci w Buenos Aires).

Początkowo jeden z głównych języków ludów pierwotnych, zamieszkujących centralne obszary Ameryki Południowej, od czterech stuleci współistnieje tam z językiem hiszpańskim, co prowadzi do ich wzajemnego przenikania się i uzupełniania. Pierwotnie występował wyłącznie w wersji ustnej, ale w XVIII wieku, początkowo dzięki tekstom religijnym wykorzystywanym przez jezuitów w tzw. redukcjach na terenie Republiki Guaranów, uzyskał także formę literacką. Obecnie, obok hiszpańskiego, jest jednym z dwóch oficjalnych języków Paragwaju.

Mimo wyjątkowej w skali kontynentu sytuacji, w której ponad 90% mieszkańców kraju zna język guarani jako ojczysty, to elity rządzące posługują się głównie hiszpańskim i przez to obecność guarani w sytuacjach oficjalnych i urzędowych jest wciąż niewielka. W 1950r. na kongresie językowym w Montevideo przyjęto nowy model alfabetu języka guarani, niezależny od wzorców języka hiszpańskiego.

Dysponuje 18 spółgłoskami oraz samogłoskami: a, e, i, o, u, y – każdej z nich odpowiada też samogłoska nosowa. Deklinacja rzeczowników jest słabo rozbudowana. Posiada tylko 4 rodzime liczebniki, reszta (od 5 w górę) pochodzi z języka hiszpańskiego.

Dzięki językowi guarani do języków europejskich trafiły takie słowa, jak tukan, jaguar, aguti, pirania i kuguar. Większość nazw geograficznych w Paragwaju ma jedynie hiszpańskie formy, ale np. stolica państwa Asunción w języku guarani nazywa się tak samo jak kraj – Paraguai.

Przykładowy tekst w języku guarani:

  • Mayma yvypóra ou ko yvy ári iñapytl'yre ha eteîcha dignidad ha derecho jeguerekópe; ha ikatu rupi oikuaa añetéva ha añete'yva, iporâva ha ivaíva, tekotevê pehenguéicha oiko oñondivekuéra.

Przekład:

  • Wszyscy ludzie rodzą się wolni i równi w swojej godności i w swych prawach. Są oni obdarzeni rozumem i sumieniem i powinni postępować wobec innych w duchu braterstwa (Art. 1 Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka)

Linki zewnętrzne