Język haseł przedmiotowych

Język haseł przedmiotowych (JHP) – język informacyjno-wyszukiwawczy, którego słownictwo tworzą tematy (ewentualnie z dopowiedzeniem) i określniki, a gramatyką są reguły budowy haseł przedmiotowych (gramatyka pozycyjna).

Historia

Podstawę tworzenia języka haseł przedmiotowych stanowi katalog przedmiotowy, jest on nadal reprezentatywną formą jego stosowania. Aby dokładnie zapoznać się z historią tworzenia JHP należy poznać ogólną strukturę katalogu przedmiotowego. Język haseł przedmiotowych powstał w wersji katalogowej i rozwijał się spontanicznie i niejednolicie.

Słownictwo i gramatyka JHP

Słownictwo przejmowane jest z języka naturalnego. Gramatyka JHP to zbiór reguł określających sposób budowy zdań JHP: łączenia tematów i określników w hasła przedmiotowe.

Tematy i określniki

Tematy i określniki są to wyrażenia przejmowane z języka naturalnego, przeważnie zarejestrowane w odpowiednim słowniku JHP lub odpowiedniej kartotece. Jest to słownictwo znormalizowane (standaryzowane) i kontrolowane. Tematy i określniki winny być:

  • poprawne;
  • powszechnie znane;
  • poświadczone w piśmiennictwie (np. w słownikach);
  • niedialektyczne.

Mogą to być zarówno nazwy pospolite (ogólne), jak i własne.

Podział tematów

  1. Tematy ogólne
  2. Tematy jednostkowe
    1. Tematy osobowe
    2. Tematy korporatywne
    3. Tytuły ujednolicone
    4. Tematy geograficzne
    5. Inne tematy jednostkowe
  3. Tematy formalne

Określniki

  • są niesamodzielną jednostką leksykalną, stoją w haśle po temacie lub temacie z dopowiedzeniem;
  • mają postać rzeczowników, liczebników, przymiotników;
  • nazwy muszą być jednoznaczne i jasne znaczeniowo;
  • podstawą redakcji określników jest logiczny dobór ich nazw do odpowiednich tematów oraz zasada uogólniania;
  • dodane do tematu współtworzą rozwinięte hasło przedmiotowe.

Hasło przedmiotowe

Zdanie odzwierciedlające treść dokumentu złożone z tematu (hasło przedmiotowe proste) lub tematu i umieszczonych po nim jednego lub kilku określników (hasło przedmiotowe rozwinięte), w kolejności ustalonej przez reguły gramatyki języka haseł przedmiotowych.

Schemat hasła przedmiotowego

Temat (dopowiedzenie) – określniki jednostkowe – określniki przedmiotowe – określniki klasowe – określniki geograficzne – określniki chronologiczne – określniki formalne

Budowa artykułu przedmiotowego

  1. Temat
  2. NU termin odrzucony
  3. TS termin szerszy
  4. TK termin kojarzony
  5. TW termin węższy

Metodyka stosowania języka haseł przedmiotowych

  • Zapoznanie się z tekstem dzieła;
  • Ustalenie tematów dzieła;
  • Redakcja haseł przedmiotowych w języku katalogu.

Rodzaje języka haseł przedmiotowych

Bibliografia