Język moksza

мокшень кяль
ObszarMordowia, Tatarstan, Baszkiria
Liczba mówiącychok. 400 tys.
Pismo/alfabetcyrylica
Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
język urzędowy Mordowia (Rosja)
UNESCO3 zdecydowanie zagrożony
Ethnologue6b zagrożony
Kody języka
Kod ISO 639-1
Kod ISO 639-2mdf
Kod ISO 639-3mdf
IETFmdf
Glottologmoks1248
Ethnologuemdf
GOST 7.75–97мок 455
WALSmmo
SILMDF
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Wikipedia w języku moksza
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język mokszajęzyk ugrofiński z grupy wołżańskiej używany przez jedną z dwóch grup etnicznych składających się na naród MordwinówMordwinów Moksza. Używany jest na wschodnim skrawku europejskiej części Rosji, zwłaszcza w zachodnich rejonach Mordowii, gdzie jest językiem urzędowym oraz w obwodzie penzeńskim, a także Tatarstanie, Baszkirii, oraz obwodach: orenburskim, riazańskim, samarskim, saratowskim i tambowskim. Mordwini Moksza żyją także w niewielkich grupach na dalekim wschodzie Rosji, a poza granicami tego kraju – w USA.

Język/dialekt moksza jest używany przez ok. 400 tys. osób, tj. ok. 40% Mordwinów posługujących się ojczystym językiem.

Kwestia czy język moksza jest samodzielnym językiem, czy jak uważają niektórzy językoznawcy – dialektem języka mordwińskiego była przedmiotem sporów; obecnie przeważa opcja istnienia dwóch języków mordwińskich: moksza i erzja.

Język mordwiński-moksza jest kontynuacją prajęzyka proto-ugro-fińskiego, używanego w I tys. p.n.e. przez plemiona ugrofińskie zamieszkujące płn.-wsch. Europę. Na jego rozwój silny wpływ wywarł język rosyjski; w mniejszym stopniu – języki tureckie.

Język moksza, podobnie jak inne języki ugrofińskie, charakteryzuje się dużą liczbą przypadków; posiada ich 12.

Alfabet mokszański, 1930
Alfabet mokszański, 1924-1927

Do zapisu języka stosowany jest alfabet cyrylicki, identyczny jak do zapisu języka rosyjskiego. Na początku XX wieku istniał wariant pisma alfabetem łacińskim, chociaż po rozpoczęciu represji stalinowskich skończył się proces latynizacji narodów ZSRR.

Próba latynizacji

W dniu 25 marca 1932 r. w ramach procesu latynizacji języków narodów ZSRR, Wszechzwiązkowy Centralny Komitet Nowego Alfabetu przyjął dla języków mordwińskich (erzja i moksza) oparty na piśmie łacińskim alfabet mordwiński. Alfabet składał się z następnych liter: A a, Ә ә, B в, C c, Ç ç, D d, Э э, E e, F f, G g, Ь ь, I i, J j, K k, L l, M m, N n, O o, Ө ө, P p, R r, S s, Ş ş, T t, U u, Y y, V v, X x, Z z, Ƶ ƶ, ȷ, Rx, Lh (ostatnie dwie litery – tylko dla języka moksza). 19 maja 1932, po uzgodnieniach ze specjalistami miejscowymi, Niżno-Wołżański Komitet Nowego Alfabetu przyjął ten alfabet ze zmianami: A a, B в, C c, Ç ç, D d, Ә ә, F f, G g, Y y, I i, J j, K k, L l, M m, N n, O o, P p, R r, S s, Ş ş, T t, U u, V v, X x, Z z, Ƶ ƶ, Ь ь, Rx, Lh[1]. Mimo oficjalnego przyjęcia alfabetu łacińskiego nie poczyniono żadnych prób jego faktycznego wprowadzenia do użytku[2].

Literatura

Do klasyków literatury w języku moksza zaliczyć można Michaiła Biezborodowa, Zachara Dorofiejewa, Fiodora Atianina, Aleksieja Mokszoni, Maksima Biebana, Jakuba Piniasowa, Jurija Kuzniecowa, Marię Malkiną, Raisę Orłową.

Zobacz też

Przypisy

  1. G. Autow. Новый алфавит. Великая революция на востоке. — Saratów: Нижневолжское краевое изд-во, 1932. s. 61-64
  2. Мордовская письменность - это... Что такое Мордовская письменность?, „Словари и энциклопедии на Академике” [dostęp 2017-10-18] (ros.).

Media użyte na tej stronie