Język nawaho

Diné bizaad

Obszar	Stany Zjednoczone (Arizona, Nowy Meksyk, Utah i Kolorado)
Liczba mówiących	ok. 100 tys.
Pismo/alfabet	łacińskie
Klasyfikacja genetyczna
Języki na-dene Języki atapaskańskie Język nawaho
Status oficjalny
Organ regulujący	Navajo Language Academy↗
UNESCO	2 wrażliwy↗
Ethnologue	6b zagrożony↗
Kody języka
Kod ISO 639-1↗	nv
Kod ISO 639-2↗	nav
Kod ISO 639-3↗	nav
IETF	nv
Glottolog	nava1243
Ethnologue	nav
GOST 7.75–97	нав 470
WALS	nav
Występowanie
Zasięg języka nawaho w Stanach Zjednoczonych
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata Wikipedia w języku nawaho Słownik języka nawaho w Wikisłowniku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język nawaho (nazwa własna: Diné bizaad) – język z południowej gałęzi języków atapaskańskich, używany przez ponad 100 tysięcy Nawahów, głównie w amerykańskich stanach Arizona, Nowy Meksyk, Utah i Kolorado.

Język ten ma największą liczbę użytkowników spośród wszystkich języków autochtonicznych Ameryki Północnej na północ od Meksyku i służy ponad połowie populacji Nawahów za codzienny środek komunikacji. Mimo to jednak wśród młodego pokolenia, szczególnie w ośrodkach miejskich poza rezerwatami, jest wypierany przez język angielski.

W czasie II wojny światowej język nawaho wykorzystywany był w amerykańskim wojsku przez indiańskich szyfrantów do przekazywania zakodowanych informacji, niezrozumiałych dla wroga. W roku 1985, po 41 latach pracy dwóch Towarzystw Biblijnych, opublikowano pierwszy pełny przekład Pisma Świętego w języku nawaho.

Klasyfikacja

Język nawaho zalicza się do południowej gałęzi języków atapaskańskich w rodzinie eyak-atapasko, która należy do nadrodziny języków na-dene.

Alfabet

Język nawaho zapisywany jest zmodyfikowanym alfabetem łacińskim. Bywa używany w lokalnej prasie i literaturze. Ogonek do zaznaczenia nosowości samogłoski został zapożyczony z grafii polskiej.

Litera c występuje w alfabecie tylko jako część dwuznaku - samodzielnie nie występuje. Litery f, p, q, r, u, v, x w ogóle nie występują w alfabecie nawaho. Dwuznaki są traktowane jak pojedyncze litery^[1].

Cechy charakterystyczne

Język nawaho reprezentuje typ aglutynacyjny i polisyntetyczny, jednak wiele afiksów zlewa się w jedną całość, podobnie jak w językach fleksyjnych. Typowy szyk zdania dla języka nawaho to SOV, jednak – co nie jest typowe w językach o takim szyku – słowa odmieniają się za pomocą przedrostków, nie zaś przyrostków.

Język nawaho jest stosunkowo bogaty w spółgłoski – posiada ich ok. 40, w tym pięć bocznych, zapisywanych l, ł, tł, tł' i dl oraz wiele szczelinowych i zwarto-szczelinowych. Nietypowy w tym kontekście jest natomiast brak w języku nawaho spółgłoski r. Wśród samogłosek zasadniczo wyróżnia się cztery: a, i, e i o, każda ma odpowiednik długi i nosowy. Występują też 4 tony: wysoki, niski, wznoszący i opadający.

W języku nawaho występuje duża liczba czasowników – znacznie większa niż w językach indoeuropejskich – ze względu na fakt, iż niektóre z nich pełnią funkcję odpowiadającą funkcji przymiotnika (którego brak jest w języku nawaho), a niektóre rzeczownika (których w nawaho jest znacznie mniej niż w językach europejskich). Właściwe rzeczowniki nie odmieniają się w języku nawaho przez liczby ani przypadki.

W koniugacji języka nawaho występuje 7 trybów:

1. Imperfekt
2. Perfekt
3. Progressivus
4. Prospectivus
5. Usitativus
6. Iterativus
7. Optativus

Zobacz też

• Indiańscy szyfranci
• Szyfry wojny

Przypisy