Język perski

زبان فارسی
Obszar

Iran, Afganistan, Bahrajn, Tadżykistan i inne

Liczba mówiących

62 miliony

Pismo/alfabet

perskie

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
język urzędowy Iran
 Afganistan (jako język dari)
 Tadżykistan (jako język tadżycki)
Organ regulującyAkademia Języka i Literatury Perskiej
UNESCO1 bezpieczny
Kody języka
Kod ISO 639-1fa
Kod ISO 639-2per/fas
Kod ISO 639-3fas
IETFfa
Glottologfars1254
Ethnologuefas
GOST 7.75–97пер 535
SILPRS
Występowanie
Ilustracja
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Wikipedia w języku perskim
Słownik języka perskiego
w Wikisłowniku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język perski, nowoperski (pers. ‏فارسی‎ fārsī) – język z grupy irańskiej języków indoeuropejskich, którym posługuje się ponad 50 mln mówiących, zamieszkujących głównie Iran (40 mln), Afganistan (7 mln), Tadżykistan (6 mln) i Irak (200 tys.). Służy jednocześnie jako lingua franca dla blisko 80 mln mieszkańców Bliskiego Wschodu[1][2][3][4] (po języku arabskim[5]).

Do najważniejszych odmian języka perskiego, klasyfikowanych także jako odrębne języki, zalicza się: gilani, mazandarani, luri, bahtiari (Iran), hazaragi i aimak (Afganistan) oraz gurani (Irak). Natomiast tadżycki, klasyfikowany jako odmiana perskiego lub odrębny język, jest językiem urzędowym Tadżykistanu.

Język perski jako język urzędowy Iranu funkcjonuje pod nazwą farsi („język perski”), a jako język urzędowy Afganistanu (obok języka paszto) – dari („język dworski”) lub kabuli („język kabulski”). Kwestią dyskusyjną dla wielu językoznawców pozostaje status dari – czy jest to dialekt perskiego, czy też osobny, bardzo bliski perskiemu, język.

Rozwój języka perskiego można podzielić na trzy epoki:

Nie można jednak przedstawić tego rozwoju w postaci prostej. Jest to raczej linia łamana, ponieważ ani średnioperski nie jest bezpośrednim kontynuantem staroperskiego, ani nowoperski nie kontynuuje w pełni średnioperskiego. Sytuacja ta jest wynikiem skomplikowanych zjawisk społeczno-kulturowo-politycznych.

Alfabet

بپچ
ژ
کگ

Fonetyka

Irański perski ma sześć samogłosek i dwadzieścia trzy spółgłoski.

Samogłoski

Diagram perskich samogłosek

Samogłoski wykazują duże zróżnicowanie między dialektami. Język staroperski miał fonemiczny iloczas, ale w języku współczesnym różnice długości przeszły w różnice jakości. Nie ma tonów, a akcent dynamiczny pada z reguły na ostatnią sylabę.

Spółgłoski

 WargoweZęboweZadziąsłoweMiękkopodniebienneKrtaniowe
Zwarte bezdźwięczne
Zwarte dźwięczne 
Szczelinowe bezdźwięczne
Szczelinowe dźwięczne 
Nosowe   
Półotwarte 
l, r
  

Morfologia

Czasowniki perskie odmieniają się względem czasu, osoby i liczby. Czasy przeszłe i imiesłów czasu przeszłego tworzy się od tematu czasu przeszłego, natomiast od tematu czasu teraźniejszego czas teraźniejszy trybu oznajmującego oraz łączny, tryb rozkazujący oraz życzący, a także imiesłów czasu teraźniejszego. Temat czasu przeszłego uzyskuje się poprzez odjęcie zrostka bezokolicznika -an, np.: goftan > goft. Określenie tematu czasu teraźniejszego jest bardziej złożone. W przypadku czasowników regularnych – tj. zakończonych na -id(an) – będzie to temat czasu przeszłego po odjęciu -id, np.: porsidan 'pytać' > pors-. Czasowniki regularne stanowią jednak nieliczną grupę.

Zobacz też

Przypisy

  1. Persian Studies, University of Cambridge, Faculty of Asian and Middle Eastern Studies [dostęp 2015-09-22] [zarchiwizowane z adresu 2015-09-06] (ang.).
  2. M. Ismail Marcinkowski: Preface. W: Bertold Spuler: Persian Historiography & Geography. Pustaka Nasional Pte Ltd., 2003, s. xi, seria: Contemporary Islamic scholars series. ISBN 9971-77-488-7. (ang.).
  3. Nadia von Maltzahn: The Syria-Iran Axis: Cultural Diplomacy and International Relations in the Middle East. I.B.Tauris, 2015, s. 156. ISBN 978-1-78453-169-0. (ang.).
  4. Prehistory to 1200. W: Andrea L. Stanton, Edward Ramsamy, Seybolt Peter J., Carolyn M. Elliott: Cultural Sociology of the Middle East, Asia, and Africa: An Encyclopedia. SAGE Publications, 2012, s. 39. (ang.).
  5. Lars Johanson: Written language intertwining. W: Peter Bakker, Yaron Matras: Contact Languages: A Comprehensive Guide. Berlin: Walter de Gruyter, 2013, s. 283, seria: Language Contact and Bilingualism [LCB] (tom 6). ISBN 978-1-61451-371-1. (ang.).

Bibliografia

  • A. K. S. Lambton, Persian Grammar, Cambridge University Press 2000. (ang.)
  • B. Składanek, Wprowadzenie do gramatyki języka perskiego, Dialog 1997

Media użyte na tej stronie

Farsi vowel chart.svg
Autor: praca pochodna przez Moxfyre, Licencja: CC-BY-SA-3.0
SVG version, using Bitstream Vera fonts, of the IPA vowel chart for Persian.
Persian Language Location Map.svg
Autor: ArnoldPlaton, Licencja: CC BY-SA 3.0
Areas with Persian-speakers as mother tongue