Język staroperski – wymarły język irański, wraz z awestyjskim i medyjskim, używany w okresie staroirańskim.
Korpus języka staroperskiego zawiera głównie napisy na glinianych tabliczkach z Persji z okresu od ok. 600 p.n.e. do 300 p.n.e. Zapiski w języku staroperskim znalezione zostały również w dzisiejszym Iraku, Turcji i Egipcie[1]. Najważniejszym z nich jest inskrypcja z Behistun.
Nie wiadomo, kiedy dokładnie zaczęto posługiwać się staroperskim. Zgodnie z założeniami historyków, językiem staroperskim posługiwało się plemię Parsuwaszy, które na początku pierwszego tysiąclecia p.n.e. dotarło na Płaskowyż Irański, a następnie przemieściło się na teren obecnej prowincji Fars. Język ten stał się oficjalnym językiem dynastii Achemenidów. Źródła asyryjskie z IX wieku p.n.e., choć stanowią najwcześniejszą dokumentację perskiej i medyjskiej obecności na Płaskowyżu Irańskim i dostarczają wiele informacji nt. chronologii, przedstawiają jednak rozmieszczenie geograficzne starożytnych Persów jedynie ogólnikowo. Gdy Parsuwasze pojawiają się po raz pierwszy w dokumentach z czasów Salmanasara III, umiejscowieni są w okolicach jeziora Urmia. Dokładna tożsamość plemienia Parsuwaszy nie została jeszcze określona, ale z lingwistycznego punktu widzenia wyraz ten odpowiada staroperskiemu wyrazowi pārsa, wywodzącemu się z wcześniejszego *pārćwa[2]. Ponieważ staroperski zawiera wiele zapożyczeń z innego staroirańskiego języka, medyjskiego, jest prawdopodobne że staroperskim posługiwano się przed czasami Achemenidów i przez większość pierwszej połowy pierwszego tysiąclecia p.n.e.[3]
Porównanie z nowoperskim
| Indoirański | Staroperski | Średnioperski | Nowoperski | Polski |
|---|
| *asuras mazdhās | Ahura mazda | Ohrmazd | Ormazd اورمزد | Ahura Mazda |
| *aśwas | aspa | asp | asb اسب/asp اسپ | koń |
| *kāma | kāma | kām | kām کام | pożytek |
| *daiwas | daiva | dēw | div دیو | demon |
| drajah | drajā | darjā دریا | morze |
| *źhasta- | dasta | dastag | dast دست | ręka |
| *bhāgī | bādzi | bādz | bādz باج/باژ | bogactwo |
| *bhrātr- | brātar | brâdar | barādar برادر | brat |
| *bhūmiš | būmi | būm | būm بوم | region, kraina |
| *martja | martja | mard | mard مرد | mężczyzna |
| *māsa | māha | māh | māh ماه | miesiąc, księżyc |
| *vāsara | vāhara | wahār | bahār بهار | wiosna |
| stūnā | stūn | sotūn ستون | podstawa, kolumna |
| šijāta | šād | šād شاد | szczęśliwy |
| *ṛtam | arta | ard | ord اُرد | porządek, prawda |
| *drauźh- | drudz | drugh | dorugh دروغ | kłamstwo |
Przypisy
Linki zewnętrzne
