Język tadżycki

тоҷикӣ, تاجیکی
Obszar

Tadżykistan, Uzbekistan Afganistan i inne

Liczba mówiących

4,5 mln

Pismo/alfabet

cyrylica, arabskie

Klasyfikacja genetyczna
Status oficjalny
język urzędowy Tadżykistan
Organ regulującyИнститути забон ва адабиёт ба номи А. Рӯдакии
Ethnologue1 narodowy
Kody języka
Kod ISO 639-1tg
Kod ISO 639-2tgk
Kod ISO 639-3tgk
IETFtg
Glottologtaji1245
Ethnologuetgk
GOST 7.75–97тад 640
WALStaj
Występowanie
Ilustracja
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata
Wikipedia w języku tadżyckim
Słownik języka tadżyckiego
w Wikisłowniku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język tadżycki (тоҷикӣ, забони тоҷикӣ) albo tadżycki farsi (форсии тоҷикӣ) – etnolekt z grupy irańskiej języków indoeuropejskich, zazwyczaj uważany za wariant języka perskiego. Jest językiem urzędowym Tadżykistanu oraz językiem tadżyckiej mniejszości w Uzbekistanie, która stanowi prawie 5% całości ludności kraju[1].

Język tadżycki zachował wiele archaicznych form gramatycznych i leksykalnych, które zanikły we współczesnej perszczyźnie Iranu.

Nazwa

Aż do XX wieku użytkownicy tadżyckiego uważali, że posługują się językiem perskim (farsi), ale od czasów Związku Radzieckiego oficjalnie mówi się o odrębnym od perskiego języku, nazywanym tadżyckim[2].

Podział dialektalny

Język perski ma trzy główne standardowe odmiany: farsi, dari i tadżycki. Według rodzimych użytkowników różnice między nimi nie stanowią zbytniej przeszkody dla wzajemnego porozumiewania się, chociaż odmiany te nie są identyczne. Na przykład w irańskim farsi występuje więcej zapożyczeń z francuskiego (na przykład مرسی, mersi – dziękuję) w dari – z angielskiego, a w tadżyckim – z rosyjskiego[3].

W etnolekcie tadżyckim wyróżnia się cztery (sub)dialekty:

Ponadto za dialekt języka tadżyckiego/perskiego uważa się język bucharski (inaczej judeo-perski lub judeo-tadżycki).

Niekiedy do grona wariantów perskiego też zalicza się język tacki, w którym mówi się na Kaukazie.

Pismo

Pierwotnie język tadżycki, podobnie jak perski, zapisywany był pismem arabskim.

W składzie ZSRR najpierw w 1923 roku uproszczono pismo arabskie, potem w 1929 roku[4] zastąpiono je alfabetem łacińskim, a od roku 1940[4] używa się cyrylicy, z której usunięto zbędne rosyjskie litery po odzyskaniu niepodległości.

Współczesny cyrylicki alfabet tadżycki
А аБ бВ вГ гҒ ғД дЕ еЁ ёЖ жЗ зИ иӢ ӣ
[a][b][v][ɡ][ʁ][d][e][je][jɔ][ʒ][z][i][ˈi]
Й йК кҚ қЛ лМ мН нО оП пР рС сТ тУ у
[j][k][q][l][m][n][ɔ][p][r][s][t][u]
Ӯ ӯФ фХ хҲ ҳЧ чҶ ҷШ шЪ ъЭ эЮ юЯ я
[ɵ][f][χ][h][][][ʃ][ʔ][e-][ju][ja]

Po 1989 władze Tadżykistanu opracowały projekt ponownego wprowadzenia pisma arabskiego, jednak wycofano się z niego w połowie lat 90.

Pismem arabskim nadal posługują się użytkownicy języka w Afganistanie, podczas gdy w Tadżykistanie prawie zanikła już jego znajomość.

Alfabet arabski używany do zapisu języka perskiego (tadżyckiego/dari)
Alfabet arabski używany do zapisu języka perskiego (tadżyckiego/dari)

Przypisy

  1. Опубликованы данные об этническом составе населения Узбекистана, Газета.uz, 20 sierpnia 2021 [dostęp 2022-08-20] (ros.).
  2. Encyclopaedia Iranica Foundation, Welcome to Encyclopaedia Iranica, iranicaonline.org [dostęp 2022-08-20] (ang.).
  3. Is Tajik different than Farsi? - Tajik forum post, polyglotclub.com [dostęp 2022-08-20] (ang.).
  4. a b Ф.Д. Искандарова, С.Х. Хашимов: Учебник таджикского языка для вузов стран СНГ. Ответственные редакторы: д.ф.н., профессор Камолиддинов Б., Зозулина В.Я.. Душанбе: Маориф ва фарҳанг, 2014. ISBN 978-99947-34-27-6. (ros. • tadż.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

REF new (questionmark).svg
Autor: Sławobóg, Licencja: LGPL
Icon for missing references
Persiska alfabetet.gif
persiska alfabetet och siffror
Idioma tayiko.png
Autor: Fobos92, Licencja: CC BY-SA 4.0
Idioma tayiko (dialecto del idioma persa)