Język tuwiński

Ten artykuł od 2022-02 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do wiarygodnych źródeł. (Dodanie listy źródeł bibliograficznych lub linków zewnętrznych nie jest wystarczające). Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

тыва дыл
tyva dyl

Obszar	Rosja, Mongolia, Chiny
Liczba mówiących	200 tys.
Pismo/alfabet	cyrylica (do 1943: łacinka)
Klasyfikacja genetyczna
Języki ałtajskie (?) Języki tureckie Języki południowosyberyjskie Język tuwiński
Status oficjalny
język urzędowy	Tuwa (Rosja)
UNESCO	2 wrażliwy↗
Ethnologue	2 prowincjonalny↗
Kody języka
Kod ISO 639-2↗	tyv
Kod ISO 639-3↗	tyv
IETF	tyv
Glottolog	tuvi1240
Ethnologue	tyv
WALS	tuv
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata Wikipedia w języku tuwińskim
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język tuwiński (тыва дыл) – język z grupy południowosyberyjskiej języków tureckich. Posługują się nim Tuwińcy zamieszkujący rosyjską Tuwę i nieliczna diaspora tuwińska w Chinach i Mongolii.

Wpływy językowe

Zawiera wiele zapożyczeń z mongolskiego i rosyjskiego.

Dialekty

W języku tuwińskim wyróżnia się cztery główne dialekty:

• centralny – będący podstawą języka literackiego
• zachodni – wykazujący wpływ innych języków ałtajskich
• północno-wschodni – najbardziej odmienny ze wszystkich dialektów tuwińskich. Charakteryzuje się zanikiem nazalizacji i ogromną liczbą słów związanych z polowaniem (niewystępujących w innych dialektach)
• południowo-wschodni – wykazujący silne wpływy języka mongolskiego

Struktura

Tuwiński jest językiem aglutynacyjnym. Występuje w nim 6 przypadków: dopełniacz, biernik, celownik, ablatyw, miejscownik i allatyw. W zdaniu występuje szyk SOV. Występują dwa typy harmonii samogłoskowej. W języku tuwińskim występuje lekka nazalizacja.

Samogłoski w języku tuwińskim mogą być długie lub krótkie. Tuwiński posiada również podział na dwa tony, co zbliża go do języków tonalnych.

Pismo

Do lat 30. XX w. język tuwiński nie posiadał własnego pisma, na potrzeby urzędów stosowano język mongolski pisany alfabetem staromongolskim.

W październiku 1925 IV kongres Tuwińskiej Partii Ludowo-Rewolucyjnej (TPLR) podjął uchwałę o potrzebie stworzenia narodowego alfabetu tuwińskiego. Wprawdzie na kongresie nie doszło do zgody w kwestii wyboru alfabetu mongolskiego lub cyrylicy, skierowano jednak rozwiązanie tej kwestii do Akademii Nauk ZSRR. Międzynarodówka Komunistyczna (Komintern), do której należała TPLR, zwróciła się do kongresu z rekomendacją wprowadzenia cyrylicy.

W 1927 w Moskwie sporządzono i wydano pierwszą książkę w języku tuwińskim — «Тыва уругларныҥ эҥ ӧрэныр тептэри баштап ужукэ» (Abecadło dla dzieci tuwińskich). Zastosowano alfabet oparty na cyrylicy:

А Б В Г Д Е Ё Ж Ӝ З И Й К Л М Н Ҥ О Ӧ П Р С Т У Ӱ Х Ч Ш Ы Э

а б в г д е ё ж ӝ з и й к л м н ҥ о ӧ п р с т у ӱ х ч ш ы э

W połowie 1930 do zapisu języka tuwińskiego zaadaptowano alfabet łaciński, autorami nowego alfabetu tuwińskiego byli radzieccy naukowcy Nikołaj Poppe, Jewgienij Poliwanow i Aleksandr Palmbach.

A B C D E F G Ƣ I J K L M N Ꞑ O Ɵ P R S Ş T U V X Y Z Ƶ Ь

a в c d e f g ƣ i j k l m n ꞑ o ө p r s ş t u v x y z ƶ ь

We wrześniu 1943 jako oficjalny alfabet wprowadzono lekko zmodyfikowaną cyrylicę rosyjską, do której dodano 3 litery (ң, ө, ү):

А Б В Г Д Е Ё Ж З И Й К Л М Н Ң О Ө П Р С Т У Ү Ф Х Ц Ч Ш Щ Ъ Ы Ь Э Ю Я

а б в г д е ё ж з и й к л м н ң о ө п р с т у ү ф х ц ч ш щ ъ ы ь э ю я