Języki Indonezji

Podział etnolingwistyczny Indonezji

Zgodnie z klasyfikacjami SIL (Ethnologue) i Peta Bahasa na terenie Indonezji funkcjonuje ponad 700 języków[a][1][2]. Indonezja zajmuje drugie miejsce wśród krajów świata pod względem stopnia różnorodności językowej (liczby używanych języków)[3], a 10% wszystkich znanych języków występuje właśnie w tym kraju[4]. Dokładna liczba języków Indonezji jest nieokreślona z uwagi na trudności w sprecyzowaniu różnicy między dialektem a odrębnym językiem[5].

Ponad 70% języków Indonezji jest używanych we wschodniej części kraju[6]. Najbardziej zróżnicowanym językowo regionem jest Papua Zachodnia (zachodnia część Nowej Gwinei)[7]. Najczęściej używane języki lokalne koncentrują się jednak na rejonie Jawy – należą do nich m.in. jawajski, sundajski i madurski[8][9]. Jawajski i sundajski cechują się ugruntowanymi tradycjami literackimi[10][11]. Dużą liczbę użytkowników mają także takie języki jak minangkabau, batacki[b], bugijski, bandżar i balijski[9].

Najbardziej znanym językiem kontaktowym na terenie archipelagu jest zakorzeniony historycznie język malajski, który w momencie uzyskania niepodległości przez Indonezję został wyniesiony do rangi urzędowego – pod nazwą „język indonezyjski[12]. Języki poszczególnych grup etnicznych Indonezji współistnieją z narodowym językiem indonezyjskim, który służy w kraju jako lingua franca, a niekiedy także z innymi językami i dialektami o szerszym zasięgu, upowszechnionymi na poziomie regionalnym[13]. Język niderlandzki, pomimo swojej historycznej roli, nigdy nie był powszechnie znany wśród ludności wysp Indonezji, w związku z polityką holenderskich władz kolonialnych, które nie szerzyły jego znajomości, stawiając na popularyzację malajskiego[14].

Wśród lokalnych języków Indonezji są zarówno języki szeroko używane (np. jawajskim posługuje się 50–70 mln ludzi), jak i języki małych miejscowych społeczności[12]. Wiele z nich liczy mniej niż 5 tys. użytkowników. Języki te są w różnym stopniu zagrożone wymarciem[3]. Jednocześnie szacuje się, że nowoczesnej dokumentacji lingwistycznej poddano mniej niż 10% języków kraju[4].

Grupy językowe

Języki Jawy i okolic

Rodzime języki Indonezji rozpatruje się w ramach dwóch grup: austronezyjskiej i papuaskiej (nieaustronezyjskiej)[15]. Najbardziej liczne i najszerzej rozprzestrzenione są języki austronezyjskie[15], których pokrewieństwo zostało dobrze stwierdzone na gruncie lingwistyki[16]. Języki austronezyjskie tworzą wielką rodzinę językową, obejmującą zasięgiem dużą część wysp Oceanii i Azji Południowo-Wschodniej[17]. Jest to też jedyna autochtoniczna rodzina językowa w zachodniej części kraju. Najczęściej używane języki Indonezji – w tym malajski, jawajski i sundajski – należą właśnie do tej rodziny[14]. Języki zachodniej Indonezji mają typowo od kilkuset tysięcy do kilku milionów użytkowników[4]. Jednocześnie zachodnie obszary archipelagu, zwłaszcza wyspa Jawa, są wśród słabiej zróżnicowanych językowo regionów kraju[14]. Języki tu używane zostały stosunkowo dobrze udokumentowane[18]. Wiele z nich cieszy się dość silnym wsparciem instytucjonalnym, dzięki czemu nie są poważnie zagrożone wymarciem[19]. Jawajski ma na tyle ugruntowaną pozycję (jako język największej grupy etnicznej Indonezji), że zdołał wywrzeć znaczny wpływ na język narodowy[20].

Zupełnie inaczej przedstawia się sytuacja w słabiej zaludnionej wschodniej części kraju, która cechuje się ogromnym stopniem różnorodności językowej[21][22]. Języki wschodniej Indonezji są używane przez niewielkie grupy ludności (typowo liczące od kilkuset do kilkudziesięciu tysięcy osób) i jednocześnie należą do najbardziej zagrożonych w regionie austronezyjskim[4]. Lokalne społeczności, oddalone od centrum politycznego kraju, mają słabszy dostęp do wsparcia instytucjonalnego i projektów, które mogłyby pomóc w ochronie i dokumentacji miejscowych języków[23]. W dodatku panuje tu stosunkowo wysoki poziom analfabetyzmu (zwłaszcza na Nowej Gwinei)[24]. Wschodnia Indonezja to też region, w którym występują liczne języki papuaskie, nietworzące jednej rodziny językowej (tj. grupowane na podstawie geograficznej aniżeli genetycznej)[25][26]. Obszar użytkowania tych języków koncentruje się prowincjach papuaskich (na Nowej Gwinei i okolicznych terenach), ale upowszechnione są także wśród ludności północnych Moluków (Halmahera i pobliskie wyspy) oraz wschodnich Małych Wysp Sundajskich (NTT, wyspy Timor, Alor i Pantar)[15][16]. Jako że grupa ta łączy języki o nieokreślonych wzajemnych powiązaniach, niedające się sklasyfikować jako austronezyjskie, czasami spotyka się równoznaczny termin „języki nieaustronezyjskie”[15][22].

Pomimo ogromnej liczebności języków papuaskich (Nowa Gwinea i pobliskie wyspy są najbardziej zróżnicowanym językowo zakątkiem świata) szacuje się, że ich użytkownicy nie sięgają jednego procenta całkowitej ludności kraju[14]. Społeczności posługujące się językami papuaskimi to przeważnie mało liczne grupy ludności[27]. Fakty archeologiczne sugerują, że pierwotnie języki papuaskie miały znacznie szerszy zasięg geograficzny, obejmując obszar dalej na zachód. Spośród peryferyjnych ich rodzin (spoza regionu Papui Zachodniej) zachowały się wyłącznie języki timor-alor-pantar oraz języki północnohalmaherskie, które najpewniej stanowią pozostałość sprzed ekspansji ludności austronezyjskiej (choć nie można wykluczyć, że zostały przyniesione wskutek późniejszej migracji)[28]. Niesklasyfikowany język tambora (używany na wyspie Sumbawa do momentu wybuchu wulkanu Tambora) również mógł być przedstawicielem przedaustronezyjskiej grupy języków[28], a pewne ślady papuaskiego substratu językowego są widoczne w różnych językach Małych Wysp Sundajskich (Flores, Sumba)[29][30].

We wschodniej części Indonezji obok języków lokalnych funkcjonuje szereg języków kreolskich czy też pochodnych języka malajskiego, które służą jako lingua franca w poszczególnych prowincjach. Niektóre spośród tych języków bądź dialektów przyjmują się jako języki ojczyste, wypierając tradycyjne języki etniczne[31]. Należą do nich: malajski papuaski, malajski Moluków Północnych, malajski amboński, malajski Kupangu, malajski miasta Manado[32][33]. Przypuszczalnie większość z nich wywodzi się z historycznej odmiany języka (Eastern Indonesia Trade Malay), która wykształciła się w północnej części Moluków lub na wyspach Banda, wraz z rozwojem handlu korzennego w tej części archipelagu (dzielą bowiem szereg cech niespotykanych w zachodnich dialektach języka malajskiego)[34].

Systemy pisma

Dwujęzyczny znak drogowy na Bali

Do tradycyjnych systemów pisma Indonezji należą: pismo jawajskie, sundajskie, batackie, balijskie, rencong (rejang i lampung), bugijsko-makasarskie (lontara), jawi[35][36].

Pismo jawi to zmodyfikowana forma pisma arabskiego, która służyła do zapisu różnych języków w regionie Azji Południowo-Wschodniej[37]. W Indonezji były to języki malajski, aceh, minangkabau, bandżar i ternate[36]. Od XVII wieku w regionie malajskojęzycznym zaczął się upowszechniać alfabet łaciński[37].

Współcześnie języki lokalne, również te najbardziej znaczące (jak np. jawajski i sundajski), są zapisywane jedynie sporadycznie, zwykle przy użyciu alfabetu łacińskiego. Po jawajsku i sundajsku wydaje się dziś bardzo mało literatury, mimo że są to języki o ogromnej liczbie użytkowników. Języki mniejszych społeczności często w ogóle nie wypracowały tradycji literackich[38]. Bywa jednak, że ich forma pisana występuje nieformalnie, np. w mediach społecznościowych czy listach[39][40]. W piśmiennictwie i przestrzeni publicznej, nawet na poziomie lokalnym, preferowany jest język indonezyjski[38][41]. Publikacje w językach regionalnych to przede wszystkim podręczniki szkolne, słowniki i treści związane z folklorem[42].

Choć w cyberprzestrzeni dominuje indonezyjski (również w rejestrze nieformalnym), to pojawienie się nowych form komunikacji wspomogło rozwój pisanej postaci języków lokalnych[43]. W najnowszych czasach rośnie również znaczenie języka angielskiego, którego wpływy zaznaczyły się w różnych sferach nowoczesnego życia[44].

W wielu prowincjach Indonezji zachodniej odsetek ludności potrafiącej czytać i pisać jest porównywalny ze standardami krajów rozwiniętych. W niektórych prowincjach we wschodniej części kraju panuje wysoki poziom analfabetyzmu (w prowincji Papua sięga 36%), ze względu na słabszy dostęp do edukacji[45].

Język narodowy

Przysięga Młodzieży została złożona w 1928 roku w ówczesnej Batavii. Znalazła się tutaj wzmianka o przyjęciu języka indonezyjskiego w roli języka narodowego[12].

Funkcję języka urzędowego Indonezji pełni język indonezyjski[8]. Jest to lokalna odmiana bądź grupa odmian języka malajskiego[46]. Literacki język indonezyjski opiera się na dialekcie johor-riau[47]. Język indonezyjski odgrywa w Indonezji rolę języka wehikularnego (lingua franca), jest szerzony za pośrednictwem systemu edukacji i powszechnie używany w mediach masowych[8]. Szacuje się, że włada nim ok. 90% mieszkańców kraju[9], jednakże według danych z 2000 r. jest on językiem ojczystym dla 20% populacji[48]. Mieszkańcy Indonezji jako pierwszy język przyswajają albo lokalną odmianę języka indonezyjskiego/malajskiego[49], albo jeden spośród wielu języków regionalnych[50]. O uczynieniu z malajskiego języka państwowego zadecydowało kilka powodów: historyczna jego ekspansja (w różnych odmianach), brak powiązania z dominującą grupą etniczną (Jawajczykami), wcześniejsza pozycja malajskiego jako języka administracji holenderskiej[51]. Ponadto hierarchiczny system poziomów mowy w języku jawajskim okazał się trudny do opanowania dla osób z zewnątrz, przez co użycie tego języka nie wystąpiło poza poziom regionalny[20].

Współcześnie większość mieszkańców Indonezji wyrasta w środowisku, w którym równocześnie występują dwa języki – indonezyjski i język lokalny. Oznacza to, że pierwszą styczność z językiem indonezyjskim mają w bardzo młodym wieku, jeszcze przed rozpoczęciem edukacji szkolnej. Stąd też zupełnie powszechna jest sytuacja, w której uważają się za rodowitych użytkowników języka indonezyjskiego, nawet jeśli nie jest to jedyny język, który opanowali w dzieciństwie[52]. Uli Kozok twierdzi, że rozbieżności w danych dot. liczby native speakerów języka narodowego wynikają z różnych sposobów definiowania samego terminu, a także zaniżania tej wartości przez część autorów[52][53].

Standardowy indonezyjski, nauczany w szkołach, nie jest zadomowiony jako główny środek codziennej komunikacji, zwłaszcza w sytuacjach swobodnych, ale zajmuje istotne miejsce w kontaktach oficjalnych, edukacji czy też mediach masowych[49]. Jego znajomość ma duże znaczenie w miejscach pracy, zwłaszcza w miastach Indonezji[54]. Na terenie kraju wykształciło się jednak także wiele innych, odrębnych od siebie odmian tego języka, które rozwijają się w bardziej swobodny sposób i są używane w różnych sytuacjach życia codziennego[49][55]. Powszechny jest code switching między rejestrami[56]. Obok standardowego indonezyjskiego dużym prestiżem cieszy się np. potoczna odmiana języka, którą posługują się mieszkańcy Dżakarty – stolicy kraju. Jest to też odmiana szeroko obecna w środkach masowego przekazu, takich jak telewizja, i zyskująca popularność w innych regionach Indonezji[57][58]. Jej prekursorem i bliskim krewnym jest malajski betawi (język rdzennej ludności stolicy)[59].

Indonezyjski nie jest jedynym językiem używanym do komunikacji międzyetnicznej. Na poziomie regionalnym podobną rolę mogą odgrywać kontaktowe dialekty języka malajskiego[c] lub inne języki austronezyjskie bądź papuaskie, niepowiązane bliżej z malajskim[60][61]. Mnogość języków sprawia, że w kraju powszechne jest zjawisko wielojęzyczności[62].

Krajowa polityka językowa stawia na rozwój języka indonezyjskiego w randze języka narodowego i przypisuje mniejsze znaczenie językom regionalnym[63][64]. Według Janusza Kamockiego mniejsze języki Indonezji zostały właściwie zredukowane do roli folkloru[65]. Języki niewielkich społeczności są często zarezerwowane dla wąskiego spektrum domen komunikacyjnych[66]. O ile wiele języków lokalnych wciąż funkcjonuje w ustnych kontaktach domowych (i pojawia się w tekstach o charakterze osobistym), to bywa, że w sferze formalnej ustępują one miejsca językowi narodowemu[42]. Dziś indonezyjski wywiera znaczny wpływ na języki etniczne (na poziomie słownictwa, ale też składni czy morfologii), a oprócz tego zdecydowanie dominuje w wypowiedziach pisanych i literaturze[52].

Zobacz też

Uwagi

  1. Mowa tu nie o dialektach (odmianach) jednego języka, lecz o odrębnych językach (Bhakti i Gayatri 2002 ↓, s. 178), z samodzielnymi systemami gramatyki, własnym słownictwem itp. (Robson i Kurniasih 2011 ↓, s. 10–11).
  2. W starszych materiałach przyjęło się mówić o jednym języku batackim. Właściwie chodzi o grupę blisko spokrewnionych, choć odrębnych od siebie języków (Adelaar 1995 ↓, s. 422, Sarumpaet 1986 ↓, s. 73).
  3. Wątpliwości budzi kwestia ich stosunku do języka narodowego. Odmiany malajskiego ze wschodnich regionów kraju wykazują cechy języków kreolskich, a dla użytkowników formalnego indonezyjskiego niekoniecznie są zrozumiałe, stąd też sugeruje się, że mogą być klasyfikowane jako zupełnie odrębne języki (Sneddon 2003 ↓, s. 532–533). Istnienie różnych spojrzeń na niektóre języki (jak np. malajski miasta Manado) utrudnia interpretację danych nt. użycia języka narodowego (pozyskiwanych w trakcie spisów ludności) (Musgrave 2014 ↓, s. 92).

Przypisy

  1. David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Indonesia, [w:] Ethnologue: Languages of the World [online], wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [zarchiwizowane z adresu 2019-10-23] (ang.).
  2. Data Bahasa, [w:] Peta Bahasa [online], Badan Pengembangan dan Pembinaan Bahasa, Kementerian Pendidikan dan Kebudayaan, 14 grudnia 2019 [dostęp 2019-12-14] [zarchiwizowane z adresu 2019-12-14] (indonez.).
  3. a b Hammam Riza: Resources Report on Languages of Indonesia. [w:] The 6th Workshop on Asian Language Resources [on-line]. 2008. [dostęp 2020-03-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-03-18)]. (ang.).
  4. a b c d Florey i Himmelmann 2009 ↓, s. 123.
  5. Eric Oey: Indonesia. Singapore: Apa Productions, 1985, s. 71. ISBN 978-0-245-54129-2. OCLC 18815421. [dostęp 2021-08-01]. Cytat: Indonesians speak such a variety of different languages that the exact number would largely depend on an arbitrary definition of what constitutes a distinct language, as opposed to a dialect. (ang.).
  6. James T. Collins. Language death in Indonesia: a sociocultural pandemic. „Linguistik Indonesia”. 40 (2), s. 141–164, luty 2022. DOI: 10.26499/li.v40i2.347. ISSN 0215-4846. (ang.). 
  7. Hajek 2006 ↓, s. 128.
  8. a b c Hajek 2006 ↓, s. 123.
  9. a b c Genzor 2015 ↓, s. 618.
  10. Majewicz 1989 ↓, s. 85.
  11. Genzor 2015 ↓, s. 409.
  12. a b c Klarijn Loven: Watching Si Doel: Television, Language and Identity in Contemporary Indonesia. Leiden: Brill, 2008, s. 259–261. ISBN 978-90-04-25391-9. OCLC 855969914. (ang.).
  13. Michael Edward Brown, Sumit Ganguly: Fighting Words: Language Policy and Ethnic Relations in Asia. Cambridge, Massachusetts: MIT Press, 2003, s. 284. ISBN 978-0-262-52333-2. OCLC 53888924. [dostęp 2021-07-20]. (ang.).
  14. a b c d K. Alexander Adelaar. Malay: a short history. „Oriente Moderno”. 19 (80) (2), s. 225–242, 2000. ISSN 0030-5472. JSTOR: 25817713. (ang.). 
  15. a b c d Hajek 2006 ↓, s. 121.
  16. a b Genzor 2015 ↓, s. 423.
  17. Genzor 2015 ↓, s. 395.
  18. Louise Baird: A Grammar of Kéo: An Austronesian Language of East Nusantara. Canberra: Department of Linguistics, The Research School of Pacific and Asian Studies at The Australian National University, 2002, s. 10. [dostęp 2021-08-20]. (ang.).
  19. Musgrave 2014 ↓, s. 101.
  20. a b Alexander K. Ogloblin: Javanese. W: K. Alexander Adelaar, Nikolaus Himmelmann (red.): The Austronesian Languages of Asia and Madagascar. Abingdon–New York: Routledge, 2005, s. 590–624. DOI: 10.4324/9780203821121. ISBN 978-0-7007-1286-1. OCLC 53814161. [dostęp 2022-10-09]. (ang.).
  21. Musgrave 2014 ↓, s. 94–95.
  22. a b Zein 2020 ↓, s. 32.
  23. Musgrave 2014 ↓, s. 101–102.
  24. Kozok 2016 ↓, s. 19–20.
  25. Darrell T. Tryon (red.): Comparative Austronesian Dictionary: An Introduction to Austronesian Studies. Wyd. e-book (2011). Berlin–New York: Walter de Gruyter, 1995, s. 5, seria: Trends in Linguistics. Documentation [TiLDOC] 10. DOI: 10.1515/9783110884012. ISBN 978-3-11-088401-2. OCLC 868970232. (ang.).
  26. Majewicz 1989 ↓, s. 168.
  27. Krzysztof Gawlikowski. Azja Południowo-Wschodnia jako region historyczno-kulturowy (I). „Azja-Pacyfik”. 5 (1), s. 9–32, 2002. DOI: 10.15804/ap200201. ISSN 1643-692X. [dostęp 2022-08-28]. [zarchiwizowane z adresu 2020-03-22]. (pol.). 
  28. a b Musgrave 2014 ↓, s. 89.
  29. Antoinette Schapper, Marian Klamer: Numeral systems in the Alor-Pantar languages. W: Marian Klamer (red.): The Alor-Pantar languages: History and typology. Wyd. 2. Berlin: Language Science Press, 2017, s. 277–329, seria: Studies in Diversity Linguistics 3. DOI: 10.5281/zenodo.569393. ISBN 978-3-944675-94-7. OCLC 1030820272. (ang.).
  30. Coupe i Kratochvíl 2020 ↓, s. 30.
  31. John Bowden, Local languages, local Malay, and Bahasa Indonesia: A case study from North Maluku, „Wacana”, 14 (2), 2012, s. 313–332, ISSN 1411-2272 (ang.).
  32. Adelaar 2005b ↓, s. 33.
  33. Adelaar 2005a ↓, s. 203–204.
  34. Scott H. Paauw: The Malay contact varieties of eastern Indonesia: A typological comparison. The State University of New York at Buffalo, 2009, s. 294. OCLC 6002898562. [dostęp 2021-08-10]. (ang.).
  35. Mulyanto: Jurus Praktis Baca-Tulis Aksara Sunda Baku "Kaganga". Bandung: Kiblat Buku Utama, 2021, s. 5. ISBN 978-623-7295-74-7. [dostęp 2022-09-08]. (indonez.).
  36. a b Oman Fathurahman: Filologi Indonesia: Teori dan Metode. Jakarta: Prenada Media, 2015, s. 128. ISBN 978-623-218-153-3. OCLC 1001307264. [dostęp 2022-09-08]. (indonez.).
  37. a b Philipp Strazny: Encyclopedia of Linguistics. T. 2. New York: Fitzroy Dearborn, 2005, s. 646. ISBN 978-1-57958-451-1. OCLC 55679645. [dostęp 2022-09-07]. (ang.).
  38. a b Uri Tadmor: Prakata (Foreword). W: Antonia Soriente (red.): Mencalèny & Usung Bayung Marang: a collection of Kenyah stories in the Òma Lóngh and Lebu’ Kulit languages. Jakarta: Atma Jaya University Press, 2006, s. viii–ix. ISBN 978-979-8850-67-7. OCLC 68051684. [dostęp 2022-09-08]. Cytat: Practically all literature published in Indonesia is in the national language, Indonesian; very little is published in other languages, even languages with many millions of speakers, such as Javanese or Sundanese. All the more so in the case of smaller languages, which are rarely written down at all. (ang. • indonez.).
  39. Eline Visser: A grammar of Kalamang. Berlin: Language Science Press, 2022, s. 17, seria: Comprehensive Grammar Library 4. DOI: 10.5281/zenodo.6499927. ISBN 978-3-96110-343-0. [dostęp 2022-08-27]. (ang.).
  40. John Bowden: Taba. W: K. Alexander Adelaar, Nikolaus P. Himmelmann (red.): The Austronesian languages of Asia and Madagascar. Abingdon–New York: Routledge, 2005, s. 769–792. DOI: 10.4324/9780203821121. ISBN 0-7007-1286-0. OCLC 53814161. (ang.).
  41. Coleman 2016 ↓, s. 62.
  42. a b Kozok 2016 ↓, s. 13.
  43. Kozok 2016 ↓, s. 13–14.
  44. Coleman 2016 ↓.
  45. Kozok 2016 ↓, s. 18–20.
  46. Uri Tadmor: Malay-Indonesian. W: Bernard Comrie (red.): The World’s Major Languages. Wyd. 2. Abingdon–New York: Routledge, 2009, s. 791–818. DOI: 10.4324/9780203301524. ISBN 978-1-134-26156-7. OCLC 282550660. (ang.).
  47. Kamus Saku Bahasa Indonesia. Bandung: PT Mizan Publika, s. 272. ISBN 978-979-1227-83-4. (indonez.).
  48. Catherine Rose Fortin: Indonesian Sluicing and Verb Phrase Ellipsis: Description and Explanation in a Minimalist Framework. University of Michigan, 2007, s. 5. OCLC 1194678022. (ang.).
  49. a b c David Gil: Reflexive Anaphor Or Conjunctive Operator: Riau Indonesian Sendiri. W: Peter Cole, Gabriella Hermon, C.-T. James Huang (red.): Long Distance Reflexives. Brill, 2000, s. 83–117. DOI: 10.1163/9781849508742_004. ISBN 978-1-84950-874-2. [dostęp 2021-07-28]. (ang.).
  50. Susanna Cumming: Functional Change: The Case of Malay Constituent Order. Wyd. e-book (2011). Berlin–New York: Walter de Gruyter, 1991, s. 196, seria: Discourse Perspectives on Grammar 2. DOI: 10.1515/9783110864540. ISBN 978-3-11-086454-0. OCLC 841171309. (ang.).
  51. Musgrave 2014 ↓, s. 90–91.
  52. a b c Ulrich Kozok: How many people speak Indonesian. University of Hawaii at Manoa, 2012-03-10. [dostęp 2021-08-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-08-10)]. (ang.).
  53. Kozok 2016 ↓.
  54. Zein 2020 ↓, s. 29.
  55. John McWhorter: The Power Of Babel: A Natural History of Language. Random House, 2011, s. PT95 (Google Books). ISBN 978-1-4464-7240-8. [dostęp 2021-10-26]. (ang.).
  56. Kozok 2016 ↓, s. 17.
  57. Bernadette Kushartanti, Hans Van de Belfer, Martin Everaert, Children’s use of Bahasa Indonesia in Jakarta kindergartens, „Wacana, Journal of the Humanities of Indonesia”, 16 (1), 2015, s. 167–188, DOI10.17510/wjhi.v16i1.371, ISSN 2407-6899 (ang.).
  58. Tadmor 2007 ↓, s. 301–302.
  59. Kozok 2016 ↓, s. 15.
  60. Zein 2020 ↓, s. 34–41.
  61. K. Alexander Adelaar: Contact languages in Indonesia and Malaysia other than Malay. W: Stephen A. Wurm, Peter Mühlhäusler, Darrell T. Tryon (red.): Atlas of Languages of Intercultural Communication in the Pacific, Asia, and the Americas: Vol I: Maps. Vol II: Texts. Wyd. e-book (2011). Berlin–New York: Walter de Gruyter, 1996, s. 695–711, seria: Trends in Linguistics. Documentation [TiLDOC] 13. DOI: 10.1515/9783110819724.2.695. ISBN 978-3-11-081972-4. OCLC 1013949454. (ang.).
  62. Zein 2020 ↓, s. 18.
  63. Lucy R. Montolalu, Leo Suryadinata: National Language and Nation-Building: The Case of Bahasa Indonesia. W: Lee Hock Guan, Leo Suryadinata (red.): Language, Nation and Development in Southeast Asia. Singapore: Institute of Southeast Asian Studies, 2007, s. 39–50. ISBN 978-981-230-482-7. OCLC 369150224. [dostęp 2021-07-28]. (ang.).
  64. Genzor 2015 ↓, s. 561.
  65. Janusz Kamocki. „Bahasa Indonesia”: język polityczny. „Nurt SVD”, s. 37–42, 2010. ISSN 1233-9717. [dostęp 2022-09-25]. (pol.). 
  66. Dirk Teljeur: The symbolic system of the Giman of South Halmahera. Wyd. e-book (2019). Dordrecht–Providence: Foris Publications, 1990, s. 17, seria: Verhandelingen van het Koninklijk Instituut voor Taal-, Land- en Volkenkunde 142. DOI: 10.1515/9783111672380. ISBN 978-3-11-167238-0. OCLC 1110710205. [dostęp 2022-10-22]. (ang.).

Bibliografia

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Youthpledge.jpg
Autor: Sania Amalia, Licencja: CC BY-SA 4.0
Butir-butir Sumpah Pemuda (The 3 Pledges) was the result of The Second Youth Congress held in Batavia (Jakarta) on October 1928. On the last pledge, there was an affirmation of Indonesian language as a national language of the Republic of Indonesia.
Indonesia Ethnic Groups Map English.svg
Autor: Gunawan Kartapranata, Licencja: CC BY-SA 3.0
The map of ethnic groups in Indonesia. The map was redrawn and made based on a large map of "Peta Suku Bangsa di Indonesia" displayed in Ethnography Room in National Museum of Indonesia, Jakarta.
Straatnaambord AksaraBali1.jpg
Autor: Aafke de Jong, Licencja: CC BY-SA 3.0
Bilingual street sign in Denpasar, Bali, Indonesia
Java languages.JPG
Autor: presumably, Meursault2004 at en.wikipedia (not stated at original upload), Licencja: CC-BY-SA-3.0
People in Banyuwangi (noted in the red-marked area on the bottom right of Java island) are actually uses Osing language, not Balinese, although Balinese is also common because some Balinese also lived in that area.