Języki Moluków

Wyspy Moluki na mapie Indonezji (prowincje Moluki i Moluki Północne)

Języki Moluków – silnie zróżnicowane języki używane w archipelagu Moluków we wschodniej Indonezji[1]. Szacuje się, że w tym regionie geopolitycznym występuje 128 języków[1]. Należą do najsłabiej poznanych języków kraju[2] i są jednymi z najbardziej zagrożonych w regionie austronezyjskim[3]. Zwykle posługują się nimi niezbyt liczne społeczności[4]. Niektóre z nich są używane przez ludność molukańską w Holandii[5].

Większość z nich należy do rodziny austronezyjskiej, obejmującej dużą część autochtonicznych języków wysp Oceanii i Azji Południowo-Wschodniej[6], a konkretniej do postulowanej grupy centralno-wschodniej w obrębie podrodziny malajsko-polinezyjskiej[1]. W ramach tejże rodziny dominują języki z gałęzi centralnej[1]. W północnej części Moluków funkcjonuje szereg języków z grupy języków południowohalmaherskich i zachodnionowogwinejskich (gałąź wschodnia[7]), a także kilkanaście języków zachodniopapuaskich (nieaustronezyjskich)[1]. Na wyspie Halmahera dominują języki papuaskie, przy czym na południu wyspy są używane języki austronezyjskie[8]. Zupełnie odrębnym językiem jest malajski wyspy Bacan (z gałęzi zachodniej języków malajsko-polinezyjskich), który wywodzi się z Borneo[9]. Język oirata, występujący na wyspie Kisar (w pobliżu Timoru Wschodniego), jest zaliczany do języków transnowogwinejskich[1]. Austronezyjskie języki Moluków wykazują wpływy papuaskiego substratu językowego, co uwidacznia się w ich typologii. Przypuszcza się, że niegdyś znaczna część regionu była zamieszkiwana przez grupy pochodzenia papuaskiego, które wymieszały się z przybyłą później ludnością austronezyjską[10].

Języki lokalnych społeczności współistnieją z językami wehikularnymi (lingua franca), takimi jak malajski amboński i malajski Moluków Północnych (malajski wyspy Ternate)[11][12]. Obecność języków malajskich w tym regionie wynika z historycznych kontaktów handlowych[13][14]. Dziś często służą jako języki ojczyste, m.in. w rejonie wyspy Ambon, w miastach południowych Moluków oraz w mieście Ternate[14][15]. Do największych języków miejscowych (pod względem liczby użytkowników) należą: kei, fordata, geser-gorom, buru, taba (makian wschodni), yamdena, kisar, luang, sula, soboyo[16].

Znaczna część języków Moluków znajduje się na skraju wymarcia, a sam region jest najbardziej zagrożonym regionem Indonezji pod względem bogactwa językowego[3]. Rozwój systematycznych badań lingwistycznych na Molukach przypadł na początek XX wieku[17]. Dokładnej dokumentacji lingwistycznej poddano tylko nieliczne z tych języków. Do najlepiej opisanych z nich należą: alune, taba (makian wschodni), tidore, leti[4].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f Florey 2009 ↓, s. 689.
  2. ↑ Genzor 2015 ↓, s. 413.
  3. ↑ a b Margaret Florey, Aone van Engelenhoven, Small languages and small language communities, „International Journal of the Sociology of Language”, 2001 (151), 2001, s. 195–219, DOI: 10.1515/ijsl.2001.043, ISSN 1613-3668 [dostęp 2022-07-15] (ang.).
  4. ↑ a b Florey 2009 ↓, s. 690.
  5. ↑ Alexander Adelaar: The Austronesian languages of Asia and Madagascar: a historical perspective. W: Alexander Adelaar, Nikolaus P. Himmelmann (red.): The Austronesian languages of Asia and Madagascar. Abingdon–New York: Routledge, 2005, s. 1–42. DOI: 10.4324/9780203821121. ISBN 0-7007-1286-0. OCLC 53814161. (ang.).
  6. ↑ Genzor 2015 ↓, s. 395.
  7. ↑ Blust 2013 ↓, s. 32–33.
  8. ↑ Genzor 2015 ↓, s. 414.
  9. ↑ James T. Collins: Penelitian Bahasa di Maluku. Ambon: Kantor Bahasa Provinsi Maluku, Kementerian Pendidikan dan Kebudayaan, 2018, s. 12, 14–18. ISBN 978-602-52601-2-4. OCLC 1099540304. [dostęp 2022-11-18]. (indonez.).
  10. ↑ Marian Klamer, Ger Reesink, Miriam van Staden: East Nusantara as a linguistic area. W: Pieter Muysken (red.): From Linguistic Areas to Areal Linguistics. Amsterdam-Philadelphia: John Benjamins Publishing, 2008, s. 95–149, seria: Studies in Language Companion Series 90. DOI: 10.1075/slcs.90.03kla. ISBN 978-90-272-3100-0. OCLC 648344504. (ang.).
  11. ↑ Harald Hammarström, Robert Forkel, Martin Haspelmath, Sebastian Bank: North Moluccan Malay. Glottolog 4.6. [dostęp 2022-08-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-08-13)]. (ang.).
  12. ↑ Harald Hammarström, Robert Forkel, Martin Haspelmath, Sebastian Bank: Ambonese Malay. Glottolog 4.6. [dostęp 2022-09-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-09-12)]. (ang.).
  13. ↑ Blust 2013 ↓, s. 92.
  14. ↑ a b Betty Litamahuputty. A description of Ternate Malay. „Wacana”. 14 (2), s. 333–369, 2012. DOI: 10.17510/wjhi.v14i2.66. [dostęp 2022-11-23]. (ang.). 
  15. ↑ Scott Paauw: Ambon Malay. W: Susanne Maria Michaelis, Philippe Maurer, Martin Haspelmath, Magnus Huber, Melanie Revis (red.): The survey of pidgin and creole languages. T. 3. Oxford: Oxford University Press, 2013, s. 94–104. ISBN 978-0-19-969143-2. OCLC 813856192. (ang.).
  16. ↑ Blust 2013 ↓, s. 91.
  17. ↑ Blust 2013 ↓, s. 90.

Bibliografia

Media użyte na tej stronie

IndonesiaMalukuIslands.png
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0