Języki helleńskie

Języki helleńskierodzina językowa w obrębie języków indoeuropejskich. Języki helleńskie wywodzą się ze wspólnego przodka (prajęzyka) – języka protohelleńskiego. Jedyne dwa zaświadczone starożytne języki helleńskie – starogrecki i macedoński – zaliczane są wraz z językami iliryjskim, trackim, frygijskim i dackim do postulowanej paleobałkańskiej ligi językowej. W dużej części opracowań rodzina helleńska w ogóle nie jest wyróżniana, a wszystkie podane w poniższym zestawieniu etnolekty uznawane są za odmiany języka greckiego, izolowanego w obrębie rodziny indoeuropejskiej.

Klasyfikacja języków helleńskich

Poniżej przedstawiono schemat klasyfikacji genetyczno-systematycznej języków helleńskich

języki indoeuropejskie

  • języki helleńskie
staromacedoński
epirocki
język grecki
dialekty achajskie
mykeński
dialekty arkadyjsko-cypryjskie
dialekt arkadyjski
dialekt cypryjski
dialekt pamfilijski
starogrecki
greka archaiczna
greka klasyczna
dialekty attycko-jońskie
dialekt homerycki
dialekt attycki
dialekt eubejski (zachodniojoński) †
dialekt centralnojoński (joński wyspowy) †
dialekt wschodniojoński (joński literacki) †
dialekty eolskie
dialekt beocki
dialekt eolski
dialekt lesbijski
dialekt tesalski
dialekty zachodniogreckie
dialekty północnozachodnie
dialekt etolski
dialekt elidzki
dialekt fokidzki
dialekt lokrydzki
dialekty doryckie
dialekt dorycki literacki †
dialekt argolidzki
dialekt cyrenejski
dialekt cykladzki
dialekt kreteński
dialekt lakoński
dialekt megarejski
dialekt messeński
dialekt rodyjski
dialekt sycylijski
dialekt terański
koine
średniogrecki
nowogrecki
demotyk
katharewusa
nowogrecki cypryjski

Często wśród dialektów języka nowogreckiego wymienia się też języki lub dialekty:

cakoński
griko
pontyjski
kapadocki

Osobne stanowisko w rodzinie helleńskiej zajmuje język jewanik, wywodzący się z greki koine i pozostający pod silnym wpływem języka hebrajskiego. Język ten używany był przez diasporę żydowską aż do końca XX wieku.

Rozwój języków helleńskich

Poniżej przedstawiono uproszczony schemat historii rozwoju języków helleńskich:

protohelleński†
├─>staromacedoński †
├─>mykeński †
    ├─>greka archaiczna †
        ├─>greka klasyczna †
            ├─>koine †
            │   ├─>średniogrecki † (greka bizantyjska)
            │   │    ├─>kapadocki[1]
            │   │    ├─>nowogrecki (demotyk, katharewusa[2], cypryjski i inne)
            │   ├─>pontyjski[3]
            │   ├─>jewanik[4]
            ├─>cakoński[5]
            ├─>griko[6]

Przypisy

  1. Istniał już w XII wieku (przez ponad dwieście lat równolegle do greki bizantyjskiej, z której się wywodzi).
  2. Język sztuczny, używany dawniej tylko w kontekstach oficjalnych (dokumentach urzędowych, wiadomościach, polityce). Luźno oparty na grece klasycznej i dialektach mówionych języka nowogreckiego.
  3. Wywodzi się z koine i dialektu jońskiego greki klasycznej, przez wieki pod silnym wpływem greki bizantyjskiej i języka tureckiego.
  4. Wywodzi się z koine okresu hellenistycznego (z zapożyczeniami z języka hebrajskiego), należy do języków żydowskich. Wymarły w końcu XX w.
  5. Wywodzi się z dialektu doryckiego greki klasycznej, przez wieki pod silnym wpływem kolejno koine, greki średniowiecznej i języka nowogreckiego.
  6. Wywodzi się z dialektu doryckiego greki klasycznej, przez wieki pod silnym wpływem najpierw łaciny, później języka włoskiego.