Języki hmong-mien

Języki hmong-mien

Obszar	południowe Chiny, południowo-wschodnia Azja
Kody rodziny językowej
ISO 639-5	hmx
ISO 639-6	mypy
Glottolog	hmon1329, hmon1336
Występowanie
Zasięg geograficzny języków hmong-mien
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unicode.

Języki hmong-mien lub miao-yao – mała rodzina językowa, skupiająca języki południowych Chin i południowo-wschodniej Azji. Używane w górskich rejonach południowych Chin, w tym prowincjach: Kuejczou, Hunan, Junnan, Syczuan, Kuangsi i Hubei, gdzie stały się językami tzw. ludzi wzgórz, podczas gdy Chińczycy Han zasiedlili żyźniejsze doliny rzeczne. W przeciągu ostatnich 300 – 400 lat, ludzie Hmong i niektórzy Mien wywędrowali do Tajlandii, Laosu, Wietnamu i Mjanmy. W wyniku wojen indochińskich (I wojna indochińska, II wojna indochińska), wielu użytkowników hmong opuściło południowo-wschodnią Azję by osiedlić się w Australii, USA i innych krajach zachodnich. Języki hmong-mien wyraźnie dzielą się na hmong (miao) i mien (yao), choć są blisko spokrewnione. Związki, słabo znanego, języka ho nte (chiń. shē) są niejasne, choć wydaje się być bliższy dialektom mien. Częściowo odpowiedzialny za trudność klasyfikacji jest silny wpływ sąsiednich języków. Wcześniejsze systematyki umieszczały języki hmong-mien w sino-tybetańskiej rodzinie językowej i choć w wielu chińskich klasyfikacjach pozostają tam nadal – na zachodzie przyjmuje się, że stanowią odrębną rodzinę.
Kolebka języków hmong-mien znajdowała się w południowych lub nawet środkowych Chinach. Obecnie, obszarem największej różnorodności językowej jest międzyrzecze Jangcy i Mekongu, choć istnieją powody by wierzyć, że ludy wywędrowały z północy wraz z naporem Chińczyków Han.
Miáo i yáo to nazwy mandaryńskie. Endoetnonimami Miao są Meo, Hmu, Mong i Hmong, ale ponieważ większość laotańskich uchodźców w USA nazywa siebie Hmong lub Mong, te właśnie nazwy są najlepiej znane. Jednakże w Chinach, gdzie żyje większość ludności Miao – praktycznie się ich nie używa. Z kolei chińskie miano yao odnosi się raczej do wspólnoty kulturalnej, posługujące się językami zarówno mien, jak i dajskimi, ji czy miao. Z uwagi na nieprecyzyjność mandaryńskiej nazwy, etnonim mien może być preferowany jako bardziej jednoznaczny. Zarówno hmong, jak i mien, oznaczają człowieka, osobę.
Jak wiele języków południowych Chin, hmong i mien są monosylabiczne i analityczne. Posiadają, również, jeden z najbogatszych zasobów tonów.

Proponowana klasyfikacja

Ethnologue wymienia 35 języków Hmong-Mien, z których część jest wzajemnie zrozumiała^[1]. Następująca jest oparta na klasyfikacji Jamesa Matisoffa z 2001.

• Języki hmong (miao)
  • ? 'gelo'
  • północne hmong
    • xiangxi miao (czerwone miao)
  • zachodnie Hmong
    • libo miao
    • weining miao
    • ji miao
    • hmong właściwe (w tym hmong njua (niebieski/zielony miao) oraz hmong daw (biały miao) )
  • środkowe hmong
    • qiandong miao (czarne miao)
    • longli miao
  • wschodnie Kuejczou
  • patengickie
    • pa-hng
    • yongcong

• Języki mien (Yao)
  • ju mien
  • kim mun
  • ba pai

Pozycja języka ho nte jest niejasna.

Inne klasyfikacje, przygotowane przez m.in. Streckera czy chińskich językoznawców są dostępne na stronie Bryce’a Schroedera.

Zobacz też

• ludność Miao
• ludność Yao

Przypisy

Bibliografia

• Enwall, J. (1995). Hmong writing systems in Vietnam: a case study of Vietnam's minority language policy. Stockholm, Sweden: Center for Pacific Asian Studies.
• Enwall, J. (1994). A myth become reality: history and development of the Miao written language. Stockholm East Asian monographs, nr 5-6. [Stockholm?]: Institute of Oriental Languages, Stockholm University. ISBN 171532692
• Lombard, S. J., & Purnell, H. C. (1968). Yao-English dictionary.
• Lyman, T. A. (1979). Grammar of Mong Njua (Green Miao): a descriptive linguistic study. [S.l.]: The author.
• Lyman, T. A. (1974). Dictionary of Mong Njua: a Miao (Meo) language of Southeast Asia. Janua linguarum, 123. The Hague: Mouton.
• Lyman, T. A. (1970). English/Meo pocket dictionary. Bangkok, Thailand: German Cultural Institute, Goethe-Institute.
• Purnell, H. C. (1965). Phonology of a Yao dialect spoken in the province of Chiengrai, Thailand. Hartford studies in linguistics, nr 15.
• Smalley, W. A., Vang, C. K., & Yang, G. Y. (1990). Mother of writing: the origin and development of a Hmong messianic script. Chicago: University of Chicago Press. ISBN 0-226-76286-6
• Smith, P. (1995). Mien-English everyday language dictionary = Mienh in-wuonh dimv nzangc sou. Visalia, CA: [s.n.].