Języki papuaskie

Zasięg geograficzny języków papuaskich

Języki papuaskie (nazwa prywatywna: języki nieaustronezyjskie[1]) – gromada językowa, zbiorcze określenie języków rdzennej ludności zachodniego Pacyfiku, nienależących ani do języków austronezyjskich, ani też do australijskich. Nazwa ta powstała przez wyłączenie dwóch powyższych grup języków[2] i nie implikuje pokrewieństwa, polegającego na posiadaniu przez te języki wspólnego przodka (prajęzyka)[3]. Grupa języków papuaskich obejmuje 750–1000 języków używanych przez 4–8 mln ludzi, m.in. mieszkańców Nowej Gwinei i Wysp Salomona oraz niektórych niepapuaskich ludów indonezyjskich[4][5]. Brak sprecyzowanej różnicy między językiem a dialektem sprawia, że trudno uzgodnić liczbę wyróżnianych języków papuaskich[5].

Do lat 50. XX wieku prawie wszystkie języki papuaskie pozostawały nieudokumentowane, a ich związki genetyczne były całkowicie niezbadane. Przed kontaktem europejskim nie wypracowały własnych systemów pisma. Dopiero później wyodrębniono dziesiątki grup genetycznych, łączonych w większe zespoły, na podstawie danych z zakresu leksykostatystyki, typologii oraz językoznawstwa historyczno-porównawczego. Nie jest jednak jasne, czy grupy te można sprowadzić do jednej rodziny językowej[3][4]. William A. Foley (1986) wskazuje na istnienie co najmniej sześćdziesięciu rodzin języków papuaskich, trudnych do powiązania bez adekwatnej dokumentacji i wiedzy komparatystycznej[6]. Dyskusyjne są też wzajemne powiązania języków Nowej Gwinei z nieaustronezyjskimi językami wschodniej Indonezji i Timoru Wschodniego[1][7].

Lingwistyczne ujęcie „języków papuaskich” nie jest ściśle związane z określeniem etnograficznym „Papuasi[8], kojarzonym zwykle z autochtoniczną ludnością Nowej Gwinei[9]. Wiele ludów papuaskich posługuje się bowiem językami zaliczanymi do rodziny austronezyjskiej, natomiast języków papuaskich używają również niektóre grupy niepapuaskie (melanezyjskie i indonezyjskie)[4]. Jak stwierdza lingwista Darrell T. Tryon, „termin «języki papuaskie» to wygodne określenie na nieaustronezyjskie języki Papui-Nowej Gwinei i wschodniej Indonezji, z których nie wszystkie wykazują pokrewieństwo”[10].

Rozmieszczenie i różnorodność

Wyspy Melanezji

Większość języków papuaskich używana jest na Nowej Gwinei (podzielonej na część indonezyjską oraz państwo Papuę-Nową Gwineę)[11]. Języki papuaskie zadomowiły się również na sąsiednich wyspach i archipelagach – w Archipelagu Bismarcka, na Wyspie Bougainville’a i na Wyspach Salomona na wschodzie[10], a także w północnej części Moluków (północna Halmahera, Ternate, Tidore, Morotai, Makian)[1][12] oraz na wyspach Timor, Alor i Pantar na zachodzie[5]. Ponadto w granicach Australii, na wschodnich wyspach Cieśniny Torresa, używa się języka meriam[13]. Jedynym krajem, w którym języki papuaskie mają oficjalny status, jest Timor Wschodni.

O ile w granicach współczesnej Indonezji, poza prowincjami papuaskimi (na Nowej Gwinei), dominują języki austronezyjskie, to fakty archeologiczne sugerują, że tereny dzisiejszej Indonezji (również te poza bezpośrednim sąsiedztwem Nowej Gwinei) były pierwotnie zamieszkiwane przez ludność papuaską, która została praktycznie wyparta przez ludy austronezyjskie. Oznacza to, że języki papuaskie musiały obejmować znacznie szerszy obszar geograficzny, sięgając bardziej na zachód. Ich udokumentowanymi pozostałościami są najpewniej języki timor-alor-pantar oraz języki północnohalmaherskie, a przypuszczalnie także wymarły język tambora z wyspy Sumbawa[14]. Ponadto wiele języków wschodniej Indonezji (np. z wysp Timor, Flores i Sumba), klasyfikowanych jako austronezyjskie, wykazuje wpływy papuaskiego podłoża językowego[15][16][17]. Na wyspach na wschód od Nowej Gwinei prawdopodobnie również dominowały niegdyś grupy papuaskie, lecz podobnie jak we wschodniej Indonezji większość z nich została zastąpiona przez języki austronezyjskie[18].

Społeczności posługujące się językami papuaskimi są zwykle niezbyt liczne[19]. Większość języków papuaskich ma od kilkuset do kilku tysięcy użytkowników. Według szacunków z połowy lat 70. XX wieku najważniejszymi językami papuaskimi w Papui-Nowej Gwinei były języki transnowogwinejskie: enga (174 tys.), chimbu (138 tys.), hagen (100 tys.), w Indonezji – dani zachodni (100 tys.), dani Wielkiej Doliny (75 tys.), ekagi (65 tys.), bunak (50 tys.), asmat (37 tys.), ngalik północny (35 tys.), fataluku (25 tys.) oraz języki zachodniopapuaskie: ternate (42 tys.), tobelo (35 tys.), tidore (26 tys.)[4]. G. Holton i M. Klamer (2018), w rozdziale poświęconym językom Ptasiej Głowy i językom papuaskim na zachód od Nowej Gwinei, podają, że dużą liczbę użytkowników mają języki: bunak (80 tys.), makasae (79 tys.) i galela (79 tys.)[20].

Nowa Gwinea jest obszarem świata najbardziej zróżnicowanym pod względem językowym. Oprócz rodziny austronezyjskiej w użyciu jest tu około 800 innych języków, podzielonych na około 60 małych rodzin o wciąż nieustalonych relacjach względem siebie i innych języków, a także duża liczba izolatów. Chociaż w porównaniu z rodziną austronezyjską języki te są stosunkowo słabo poznane, dokonano trzech wstępnych prób systematyki. Są to klasyfikacje Josepha Greenberga, Stephena Wurma i Malcolma Rossa.

Największą rodziną wśród języków papuaskich miałaby być nadrodzina języków transnowogwinejskich, łącząca większość języków papuaskich i zajmująca głównie tereny nowogwinejskich wyżyn.

Ponieważ szczegółowo zbadano zaledwie jedną czwartą języków papuaskich, ich wzajemne związki są nadal wątpliwe i muszą być poddane dalszej analizie. O papuaskie pochodzenie podejrzewa się kilka języków Flores i pobliskich wysp, szczególnie wyspy Sawu (język sawu). Zazwyczaj klasyfikuje się je jako języki austronezyjskie, ale wiele z ich podstawowego słownictwa ma nieaustronezyjskie pochodzenie; dlatego też wysuwano hipotezy, że w przeszłości mogły być to języki papuaskie, które pod silnym wpływem austronezyjskim dokonały prawie całkowicie wymiany swego słownictwa. Nie wykazano jednak pokrewieństwa z papuaskimi językami pobliskiego Timoru i Halmahery.

Istnieje również hipoteza o możliwym pokrewieństwie języków zachodniopapuaskich z andamańskimi[21][22].

Klasyfikacja Greenberga

Joseph Greenberg postulował tzw. nadrodzinę indopacyficzną, zawierającą języki (północno)andamańskie, papuaskie i tasmańskie. Nie miała ona żadnego odpowiednika dla nadrodziny transnowogwinejskiej poniższych klasyfikacji. Propozycja nie zyskała akceptacji, nawet pośród studentów Greenberga.

Klasyfikacja Wurma

Poniższe zestawienie ilustruje najbardziej rozpowszechnioną klasyfikację języków papuaskich autorstwa Wurma wraz z przybliżoną liczbą elementów poszczególnych rodzin. Schemat ten, używany również przez Ethnologue, oparty został na pracy przygotowawczej, głównie typologicznej, od której sam autor nie oczekiwał, że wytrzyma starcie z krytyką. Wielu językoznawców, w tym m.in. William Foley, istotnie argumentowało, że wiele cech, które Wurm uznał za świadczące o pokrewieństwie, miało w istocie charakter regionalny, i zaakceptowało tylko najniższe poziomy jego klasyfikacji, odziedziczone po wcześniejszych systematykach.

Sam Foley (1986) zaproponował natomiast podział języków papuaskich na sześćdziesiąt małych rodzin oraz kilka izolatów. Ostatnio uznał jednak ogólny zarys, jeśli nie szczegóły wurmowskiej klasyfikacji, w dużej mierze wraz z Rossem akceptując nowogwinejską nadrodzinę Wurma.

Według Rossa (patrz niżej) głównym problemem klasyfikacji Wurma był fakt, że nie wziął on pod uwagę zmian umotywowanych wzajemnym kontaktem. Na przykład kilka głównych podjednostek jego nowogwinejskiej nadrodziny nie miało wspólnego słownictwa ze swymi domniemanymi krewniakami, a sklasyfikowano je tylko na podstawie podobieństwa gramatycznego. Ponadto istniało wiele języków austronezyjskich wykazujących liczne podobieństwa do nowogwinejskich, czy to z powodu ciągłych kontaktów, czy dwujęzyczności użytkowników. Podobnie kilka grup o znaczącym zasobie nowogwinejskiego słownictwa podstawowego zostało wyłączonych z nadrodziny z powodu braku podobieństwa gramatycznego.

Rodziny papuaskie zaproponowane przez Wurma (z przybliżoną liczbą języków)

Od tego czasu udało się powiązać dwa wurmowskie izolaty, jako:

  • Języki dolnego Mamberamo (2),

jak również, odkryto następny izolat i dwa języki, tworzące nową rodzinę

  • Język abinomn (izolat)
  • Języki bayono-awbono (2).

Klasyfikacja Rossa

Malcolm Ross przeanalizował propozycję Wurma, tym razem na gruncie leksyki. Brał mianowicie pod uwagę występowanie wspólnego słownictwa, szczególnie analogicznych zmian, podobnych np. do tych z języka angielskiego i niemieckiego (np.: I/me i ich/mich). Z uwagi na ubogi stan udokumentowania jego prace porównawcze ograniczały się jednak tylko do zaimków[23]. Ross twierdzi jednak, że potwierdził wiele z klasyfikacji Wurma, choć z poprawkami, uzupełniającymi jego fragmentaryczne typologicznie podejście. Również i ta klasyfikacja znalazła swoich krytyków. Głównym zarzutem było oparcie się tylko na zaimkach. Przekonywano, że kierowanie się nimi może doprowadzić do błędnych wniosków, ponieważ ich podobieństwo może być efektem pożyczki.

Ross odpowiadał, że z uwagi na fakt, że zaimki w językach papuaskich stanowią zamkniętą klasę słów, są one odporne na zapożyczenia, a poza tym tak wielka liczba języków o podobnych zaimkach wyklucza możliwość pożyczki. Wykazał również, że dwa przypadki rzekomych pożyczek zaimków są zwykłym zbiegiem okoliczności i mogą być wytłumaczone jako wynik regularnego rozwoju z odrębnych prajęzyków, ponieważ wraz z rekonstrukcją wcześniejszych form tych języków, zaimki stają się mniej podobne, nie bardziej. (Ross przekonuje, że systemy zaimków stanowiących otwarte klasy słów, gdzie zapożyczenia są częste, występują w kulturach hierarchicznych, takich jak indochińska czy japońska. Zaimki wyrażają tam szczegóły relacji i statusu społecznego, a nie są wyłącznie wyrazami zastępującymi określone nomina, tak jak w egalitarnych społeczeństwach Nowej Gwinei).

Ross postuluje istnienie 23 rodzin i 9–13 izolatów, jednakże z powodu przyjętych surowych kryteriów nie mógł znaleźć adekwatnych danych do wypracowania klasyfikacji wszystkich języków papuaskich, szczególnie wielu izolatów. Ponadto języki dolnego Mamberamo (a przynajmniej język warembori; Ross miał niewystarczające dane dotyczące pauwi) są według niego w istocie austronezyjskie, a w ciągu wieków uległy silnej transformacji pod wpływem kontaktów z językami papuaskimi, tak jak język takia.

Możliwe, że języki Wysp Rafowych i Santa Cruz, wurmowskiej nadrodziny wschodniopapuaskiej, stanowią kolejną, 24. rodzinę, choć formy zaimków sugerują, że są to silnie zniekształcone języki austronezyjskie.

Trzeba zauważyć, że chociaż klasyfikacja ta wydaje się bardziej zgodna ze stanem rzeczywistym niż wcześniejsze, jest ona oparta na tylko jednym parametrze, tj. zaimkach. Zaimki, choć najbardziej zachowawcze części mowy, są krótkie i używają małego spektrum zasobów fonetycznych języka. Obie cechy znacząco zwiększają prawdopodobieństwo zwykłego przypadku, szczególnie gdy nie są potwierdzone innymi podobieństwami leksykalnymi.

Rodziny papuaskie zaproponowane przez Rossa

  • Języki transnowogwinejskie (zredukowane do 466–493 języków)
  • ? Rozszerzona rodzina języków zachodniopapuaskich (niepewna)
  • Języki mairasi (4)
  • Języki wschodniej zatoki Geelvink (10)
  • Języki Równiny Jezior (19; górne Mamberamo)
  • Języki tor-kwerba (17)
  • Języki nimborańskie (5)
  • Języki sko (8)
  • Języki graniczne (15)
  • Języki lewego brzegu May i Kwomtari (13) (problematyczne)
  • Języki senagi (2) (możliwe, że spokrewnione z sepik)
  • Języki torricelli (40–50) (możliwe, że spokrewnione z sepik)
  • Języki sepickie (51)
  • Języki Ramu i dolnego Sepik (40) (po raz pierwszy zaproponowane przez Foleya)
  • Języki yuat (5)
  • Języki piawi (2) (możliwe, że do Ramu)
  • Języki papuaskie południowo-środkowe (22)
  • Języki trans-fly wschodnie (4; jeden w Australii)
  • ? Języki zachodniej Nowej Brytanii i yele (niepewna)
  • Języki baining (8)
  • Języki północnej Bougainville (4)
  • Języki południowej Bougainville (9)
  • Języki centralnych Wysp Salomona (4)

Języki izolowane, zaproponowane przez Rossa (według miejsca używania)

północny Irian:

  • Język abinomn (baso, foia)
  • Język isirawa

Sandaun:

  • Język yuri (karkar)
  • Język busa
  • Język yalë (nagatman)

Sepik:

  • Język taiap (gapun)

Archipelag Bismarcka:

Inne

Byłe izolaty, sklasyfikowane przez Rossa:

  • Język burmeso (taurap), do języków wschodniej Ptasiej Głowy i sentani
  • Język porome (kibiri), do rodziny kiwai języków transnowogwinejskich
  • Język morwap (elseng), do granicznych

Niesklasyfikowane z powodu braku danych:

  • Języki amto-musyjskie (2)
  • Język massep
  • Język samarokena
  • Język kenati
  • Język komyandaret
  • Język molof
  • Języki momuna: język momina, język momuna (somahai)
  • Język tofamna
  • Język usku
  • Język maramba (do Ramu?)

O nieustalonym pokrewieństwie:

  • Języki bayono-awbono (2)
  • Języki kazukuru (3)

Dalsze związki

Kilku językoznawców, w tym Joseph Greenberg i Timothy Usher z Projektu Rosetta, wyraziło pogląd, że języki andamańskie (a przynajmniej wielkoandamańskie) są spokrewnione z językami papuaskimi lub przynajmniej zachodniopapuaskimi. Stephen Wurm stwierdził, że podobieństwa leksykalne między językami Wielkiego Andamanu a zachodniopapuaskimi i timorsko-alorskimi są „uderzające i w pewnej liczbie przypadków mogą faktycznie oznaczać pokrewieństwo”; tłumaczył to jednak istnieniem substratu językowego.

Greenberg zasugerował również związek języków papuaskich z językami tasmańskimi. Jednak z uwagi na fakt, iż większość z nich wymarła, zanim zostały udokumentowane, niewielu badaczy wierzy, że kiedykolwiek będzie można ustalić ich pochodzenie i ewentualne związki z innymi językami Oceanu Indyjskiego czy Pacyfiku.

William Foley (1986) zauważył podobieństwa leksykalne między zrekonstruowanym w 1980 roku przez R.M.W. Dixona językiem protoaustralijskim a językami wyżyn wschodnionowogwinejskich. Stwierdził, że naiwnością byłoby sądzić, iż istnieją osobne rodziny papuaskie i australijskie, skoro – przez większą część ludzkiej historii – Nowa Gwinea i Australia stanowiły jeden ląd, który dopiero 8000 lat temu rozdzielony został Cieśniną Torresa. Jego zdaniem rekonstrukcje sięgające głębiej w przeszłość obejmą zarówno języki Nowej Gwinei, jak i Australii. Dixon wycofał się jednak ze swej propozycji, a koncepcje Foleya oczekują analizy w świetle najnowszej wiedzy.

Zobacz też

Przypisy

  1. a b c Kapita selekta manifestasi budaya Indonesia, Badan Penelitian dan Pengembangan, Departemen Luar Negeri bekerjasama dengan Alumni, 1984, s. 67 (indonez.).
  2. John Lynch, Pacific Languages: An Introduction, Honolulu: University of Hawaii Press, 1998, s. 61, ISBN 978-0-8248-1898-2, OCLC 605554571 (ang.).
  3. a b Jozef Mistrík, Encyklopédia jazykovedy, wyd. 1, Bratislava: Obzor, 1993, s. 314, ISBN 80-215-0250-9, OCLC 29200758 (słow.).
  4. a b c d Papuasskije jazyki, Encykłopiedija Krugoswiet [dostęp 2020-03-06] [zarchiwizowane z adresu 2020-03-06] (ros.).
  5. a b c Genzor 2015 ↓, s. 423.
  6. William A. Foley, The Papuan Languages of New Guinea, Cambridge: Cambridge University Press, 1986, s. 3, ISBN 978-0-521-28621-3, OCLC 13004531 (ang.).
  7. „Berita antropologi”, Facultas Sastra, Djurusan Antropologi, Universitas Indonesia, 1978, s. 80 (indonez.).
  8. H. D. Skinner. Migrations of culture in South-East Asia and Indonesia. „The Journal of the Polynesian Society”. 66 (2), s. 206–207, 1957. Polynesian Society. [dostęp 2022-11-21]. [zarchiwizowane z adresu 2022-11-21]. (ang.). 
  9. Bronwen Douglas, Chris Ballard (red.), Foreign Bodies: Oceania and the Science of Race 1750-1940, Canberra: ANU E Press, 2008, s. 161, ISBN 978-1-921536-00-7, OCLC 271671556 (ang.).
  10. a b Darrell T. Tryon, Comparative Austronesian Dictionary: An Introduction to Austronesian Studies, wyd. e-book (2011), Berlin–New York: Walter de Gruyter, 1995 (Trends in Linguistics. Documentation [TiLDOC] 10), s. 5, DOI10.1515/9783110884012, ISBN 978-3-11-088401-2, OCLC 868970232 (ang.).
  11. Genzor 2015 ↓, s. 423, 427.
  12. Sofwan Noerwidi: Proses migrasi-kolonisasi manusia pada masa prasejarah di Maluku Utara. W: Harry Widianto (red.): Jejak Austronesia Di Indonesia. Yogyakarta: UGM Press, 2019, s. 194–223. ISBN 978-602-386-158-3. OCLC 974014027. (indonez.).
  13. Ian D. Clark, Luise Hercus, Laura Kostanski, Indigenous and Minority Placenames: Australian and International Perspectives, Canberra: ANU E Press, 2014, s. 166, ISBN 978-1-925021-63-9, OCLC 870965662 (ang.).
  14. Simon Musgrave: Language Shift and Language Maintenance in Indonesia. W: P. Sercombe, R. Tupas (red.): Language, Education and Nation-building: Assimilation and Shift in Southeast Asia. Basingstoke: Palgrave Macmillan, 2014, s. 87–105. DOI: 10.1057/9781137455536_5. ISBN 978-1-137-45553-6. OCLC 888035738. [dostęp 2022-08-31]. (ang.).
  15. Antoinette Schapper, Marian Klamer: Numeral systems in the Alor-Pantar languages. W: Marian Klamer (red.): The Alor-Pantar languages: History and typology. Wyd. 2. Berlin: Language Science Press, 2017, s. 277–329, seria: Studies in Diversity Linguistics 3. DOI: 10.5281/zenodo.569393. ISBN 978-3-944675-94-7. OCLC 1030820272. (ang.).
  16. Antoinette Schapper: What is it to be Papuan? Bunak: a non-Austronesian language of Eastern Indonesia. ResearchGate, 2007-01. [dostęp 2022-08-31]. (ang.).
  17. Alexander R. Coupe, František Kratochvíl: Asia before English. W: Kingsley Bolton, Werner Botha, Andy Kirkpatrick (red.): The Handbook of Asian Englishes. Hoboken, NJ: John Wiley & Sons, 2020, s. 15–48. DOI: 10.1002/9781118791882.ch2. ISBN 978-1-118-79180-6. OCLC 1195494498. [dostęp 2022-08-31]. (ang.).
  18. Ross 2005 ↓, s. 40.
  19. Krzysztof Gawlikowski. Azja Południowo-Wschodnia jako region historyczno-kulturowy (I). „Azja-Pacyfik”. 5 (1), s. 9–32, 2002. DOI: 10.15804/ap200201. ISSN 1643-692X. [dostęp 2022-08-28]. [zarchiwizowane z adresu 2020-03-22]. (pol.). 
  20. Gary Holton, Marian Klamer: The Papuan languages of East Nusantara and the Bird’s Head. W: Bill Palmer (red.): The Languages and Linguistics of the New Guinea Area: A Comprehensive Guide. Berlin–Boston: Walter de Gruyter, 2018, s. 569–640, seria: The World of Linguistics 4. DOI: 10.1515/9783110295252-005. ISBN 978-3-11-029525-2. OCLC 1041880153. [dostęp 2022-08-20]. (ang.).
  21. „Mother Tongue: Journal of the Association for the Study of Language in Prehistory”, The Association, 2006, s. 295 (ang.).
  22. Stephen Adolphe Wurm: New Guinea Area Languages and Language Study: Papuan languages and the New Guinea linguistic scene. Canberra: Department of Linguistics, Research School of Pacific Studies, Australian National University, 1975, s. 927–930, seria: Pacific Linguistics C-38. ISBN 978-0-85883-131-5. OCLC 37096514. [dostęp 2022-08-14]. (ang.).
  23. Ross 2005 ↓.
  24. David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Angor, [w:] Ethnologue: Languages of the World [online], wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [zarchiwizowane z adresu 2019-03-06] (ang.).
  25. David M. Eberhard, Gary F. Simons, Charles D. Fennig (red.), Dera, [w:] Ethnologue: Languages of the World [online], wyd. 22, Dallas: SIL International, 2019 [zarchiwizowane z adresu 2019-04-11] (ang.).

Bibliografia

  • William A. Foley, The Papuan Languages of New Guinea. Cambridge: Cambridge University Press, 1986, ISBN 0-521-28621-2, OCLC 13004531 (ang.).
  • Szymon Huptyś, Języki antypodów. Współczesny stan badań nad językami papuaskimi i austronezyjskimi, Kraków: Wydawnictwo UJ, 2014, ISBN 978-83-233-3778-2.
  • Andrew Pawley i inni red., Papuan pasts: cultural, linguistic and biological histories of Papuan-speaking peoples, Canberra: Pacific Linguistics, 2005, ISBN 0-85883-562-2, OCLC 67292782 (ang.).
  • Malcolm Ross, Pronouns as a preliminary diagnostic for grouping Papuan languages, [w:] Andrew Pawley i inni red., Papuan pasts: cultural, linguistic and biological histories of Papuan-speaking peoples, Canberra: Pacific Linguistics, 2005, s. 15–66, ISBN 0-85883-562-2, OCLC 67292782 (ang.).
  • Stephen A. Wurm (red.), Papuan languages and the New Guinea linguistic scene: New Guinea area languages and language study 1., Canberra: Dept. of Linguistics, Research School of Pacific Studies, Australian National University, 1975, OCLC 37096514 (ang.).
  • Stephen A. Wurm, The Papuan Languages of Oceania, Tybinga: Narr, 1982, ISBN 3-87808-357-2, OCLC 8592292 (ang.).
  • Stephen A. Wurm, Papuan linguistics: past and future, „Language and Linguistics in Melanesia”, 14, 1983, s. 5–25, OCLC 9188672 (ang.).
  • Jozef Genzor, Jazyky sveta: história a súčasnosť, wyd. 1, Bratislava: Lingea, 2015, ISBN 978-80-8145-114-0, OCLC 950004358 (słow.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Melanesian Cultural Area.png
Melanesia, a cultural and geographical area in the Pacific.
Area of Papuan languages.svg
(c) Kwamikagami z angielskiej Wikipedii, CC BY-SA 3.0
The distribution of the Papuan languages, in red. Tan is Austronesian, and grey the historical range of Australian.