Języki prymitywne

Języki prymitywne – potoczne (nienaukowe[1]) określenie języków, których użytkownikami są ludy stojące na niższym szczeblu rozwoju cywilizacyjnego. Zwykle chodzi o słabo rozprzestrzenione języki kultur nieeuropejskich, pozbawione tradycji piśmienniczych[2] czy form kodyfikacji[3]. Języki te bywają określane mianem „dialektów”[a], co implikuje ich niekompletność, niższość względem języków państwowych[3].

W popularnych dyskusjach można spotkać się z przekonaniem, jakoby istniały ludy posługujące się językiem o ograniczonym zasobie słownictwa, „dopełnianym gestami”[8]. Badania językoznawcze nie wskazują jednak na istnienie związku między „złożonością” języka a poziomem cywilizacyjnym jego użytkowników[8]. Nie istnieją cechy, które pozwoliłyby scharakteryzować dany język jako „mowę z epoki kamienia”; nie istnieją też właściwości, które można by było wyodrębnić jako typowe dla języków ludów zbierackich, pasterskich czy też społeczeństw uprzemysłowionych[8]. Wszystkie języki cechują się bogactwem słownictwa[9], złożonością zasad[9] oraz podobnym stopniem złożoności gramatycznej[8]. Ponadto języki „prymitywne”, jak każde inne języki świata, stanowią pełnoprawny przedmiot badawczy dla lingwistyki[3].

Słownictwo ludów „prymitywnych” nie obejmuje specjalistycznego nazewnictwa, np. terminologii abstrakcyjnej właściwej dla dyscyplin naukowych[10]. Języki postrzegane jako „prymitywne” nie są jednak pozbawione cech otwartości: pozwalają na innowacyjne wykorzystywanie środków językowych, mówienie za ich pomocą o przedmiotach i zjawiskach uprzednio nieznanych danej kulturze[3]. Zawsze istnieje możliwość zapożyczenia terminologii obcej bądź wypracowania jej w oparciu o rodzime materiały derywacyjne[11].

Przeświadczenie o istnieniu języków prymitywnych było właściwe dla ustaleń dawnych uczonych – antropologów i językoznawców[9]. Na przykład badacze typologii uznawali, że języki pozbawione fleksji (m.in. język chiński) znajdują się na wcześniejszym etapie rozwoju[12], choć pojawiały się również przeciwne stanowiska, przyjmujące, że np. deklinacja w językach słowiańskich świadczy o ich prymitywności[13]. Pokutowało także przekonanie, jakoby pewne języki były pozbawione fundamentalnej gramatyki[14]. Niektórzy badacze uważali wręcz, że nauka języków niepiśmiennych pozwoli poznać sposób, w jaki komunikowali się przodkowie społeczeństw rozwiniętych[14]. Współcześni naukowcy odrzucają te poglądy, przyjmując, że wszystkie języki są gramatycznie równoważne[11][15].

Zobacz też

Uwagi

  1. ↑ Określenie „dialekt” funkcjonuje w językoznawstwie jako neutralny termin naukowy; określa jednak nie języki etniczne, lecz warianty / formy egzystencji języka (np. polski język ogólny[4] lub dialekt śląski w ramach języka polskiego[5]). Popularne wyrażenie „dialekty afrykańskie”, odnoszone do niepiśmiennych języków afrykańskich, nie jest zatem zgodne z nazewnictwem naukowym[6][7].

Przypisy

  1. ↑ Ján Stanislav, Spisovný jazyk slovenský, [w:] Miloš Weingart, Slovanské spisovné jazyky v době přítomné, Melantrich, 1937, s. 86 (cz. • słow.).
  2. ↑ „Časopis pro moderní filologii”, 40–41, Tiskem Edvarda Leschingra v Praze, 1958, s. 219 (cz. • słow.).
  3. ↑ a b c d Nicole Nau, Odkrywamy różnorodność językową, [w:] Nicole Nau i inni red., Języki w niebezpieczeństwie: księga wiedzy, wyd. 1, Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, 2016, s. 27, DOI: 10.14746/9788394719845, ISBN 978-83-947198-4-5.
  4. ↑ Witold Tulasiewicz, Anthony Adams (red.), Teaching the Mother Tongue in a Multilingual Europe, A&C Black, 2005, s. 166, ISBN 978-0-8264-7027-0 (ang.).
  5. ↑ „Rozprawy Uniwersytetu Warszawskiego”, 80–85, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1975, s. 69.
  6. ↑ Luisanna Fodde Melis, Race, Ethnicity and Dialects: Language Policy and Ethnic Minorities in the United States, FrancoAngeli, 2002, s. 35, ISBN 978-88-464-3912-3 (ang.).
  7. ↑ Dick Leith, A Social History of English, Routledge, 2005, s. 7, ISBN 978-1-134-71145-1 (ang.).
  8. ↑ a b c d John Lyons, Language and Linguistics, Cambridge University Press, 1981, s. 27–33, ISBN 978-0-521-29775-2 (ang.).
  9. ↑ a b c Jozef Mistrík, Encyklopédia jazykovedy, wyd. 1, Bratislava: Obzor, 1993, s. 7, ISBN 80-215-0250-9, OCLC 29200758 (słow.).
  10. ↑ Kazimierz Polański (red.), Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, wyd. II, Wrocław: Ossolineum, 1999, s. 277, ISBN 83-04-04445-5, OCLC 835934897 (pol.).
  11. ↑ a b Edgar A. Gregersen, Language in Africa: An Introductory Survey, Taylor & Francis, 1977, s. 11–12, ISBN 978-0-677-04380-7 (ang.).
  12. ↑ Viktor Krupa, Jazyk, neznámy nástroj, Slovenský spisovateľ, a.s., 1991, s. 31–32, ISBN 978-80-220-0153-3 (słow.).
  13. ↑ „Slovanské štúdie”, 1, Vydavateľstvo Slovenskej akadémie vied, 1996, s. 23 (słow.).
  14. ↑ a b Viktor Krupa, Slavomír Ondrejovič, Jazykové mýty a ich poslanie, „Človek a spoločnosť”, 1/2004 [dostęp 2019-12-07] [zarchiwizowane z adresu 2016-01-10] (słow.).
  15. ↑ „Slovenský národopis”, 17, Veda, 1969, s. 197 (słow.).