Języki uralo-ałtajskie
Języki uralo-ałtajskie (liga uralo-ałtajska) – kontrowersyjna i współcześnie odrzucana rodzina językowa[1], łącząca języki uralskie i języki należące do kwestionowanej grupy ałtajskiej. Posługuje się nimi około 176 mln użytkowników, zamieszkujących tereny od Europy Wschodniej (rodzina ugrofińska – język węgierski, estoński, fiński i inne) poprzez Syberię (z językami samojedzkimi) i Mongolię (z językiem mongolskim) aż po Azję Środkową i Azję Mniejszą (języki turkijskie). Języki te łączy szereg wspólnych cech morfologicznych i fonologicznych.
Hipotezę o pokrewieństwie języków uralskich i ałtajskich wysunął Matthias Castrén w 1844 roku. Koncepcja rodziny uralo-ałtajskiej była powszechnie akceptowana w XIX-wiecznym językoznawstwie[2]. Wśród dzisiejszych lingwistów hipoteza uralo-ałtajska została całkowicie odrzucona[3][4]. Przyjmuje się, że podobieństwa między językami uralo-ałtajskimi należy tłumaczyć ich wzajemnym oddziaływaniem w zamierzchłej przeszłości (liga językowa). Niektórzy lingwiści próbują bądź próbowali udowodnić przynależność do grup ałtajskiej i uralo-ałtajskiej także języka koreańskiego i japońskiego[4][5].
Klasyfikacja języków uralo-ałtajskich
Poniższe zestawienie przedstawia uproszczoną klasyfikację genetyczną języków ligi uralo-ałtajskiej.
- <języki uralo-ałtajskie> (ok. 176 mln)
- języki uralskie (ok. 24 mln)
- języki ugrofińskie (ok. 24 mln)
- języki fińskie (ponad 9,6 mln)
- języki bałtycko-fińskie (ok. 6,5 mln)
- fiński (ok. 5,3 mln)
- estoński (ok. 1,1 mln)
- karelski (ok. 200 tys.)
- język võro (ok. 70 tys.)
- język wepski (ok. 5 tys.)
- język ingryjski (ok. 0,2 tys.)
- język wotycki (ok. 0,1 tys.)
- liwoński (kilkadziesiąt osób)
- estoński (ok. 1,1 mln)
- języki wołżańskie (ok. 1,9 mln)
- maryjski (czeremiski) (ok. 550 tys.)
- mordwiński (ok. 1,3 mln)
- języki permskie (ok. 1,2 mln)
- komi (zyriański) (ok. 280 tys.)
- komi-permiacki (ok. 150 tys.)
- udmurcki (ok. 700 tys.)
- komi-permiacki (ok. 150 tys.)
- lapoński (ok. 35 tys.)
- fiński (ok. 5,3 mln)
- języki ugryjskie (ponad 14 mln)
- chantyjski (ok. 20 tys.)
- mansyjski (wogulski) (ok. 8 tys.)
- węgierski (ok. 14 mln)
- mansyjski (wogulski) (ok. 8 tys.)
- języki bałtycko-fińskie (ok. 6,5 mln)
- języki samojedzkie (ok. 35 tys.)
- nieniecki (juracki) (ok. 31 tys.)
- nganasański (tawgi-samojedzki, tawgijski) (ok. 0,5-1 tys.)
- eniecki (jenisej-samojedzki) (ok. 300)
- selkupski (ostiak-samojedzki) (ok. 1,5-3 tys.)
- kamasyjski † (ostatnia osoba zmarła w 1989)
- nganasański (tawgi-samojedzki, tawgijski) (ok. 0,5-1 tys.)
- języki fińskie (ponad 9,6 mln)
- języki ałtajskie (ok. 152 mln)
- języki tureckie (ok. 140 mln)
- czuwaski (ok. 1,5 mln)
- języki wschodniotureckie
- uzbecki (ok. 15 mln)
- nowoujgurski (ze staroujgurskim †)
- języki północnotureckie
- języki południowotureckie
- turecki (ok. 80 mln)
- turkmeński (ok. 1,5 mln)
- azerski (ok. 21 mln)
- gagauski (ok. 175 tys.)
- krymskotatarski (ok. 300 tys.)
- turkmeński (ok. 1,5 mln)
- języki zachodniotureckie
- kirgiski (ok. 2 mln)
- kazachski (ok. 5,3 mln)
- kipczacki †
- baszkirski
- karakałpacki (ok. 350 tys.)
- karaimski (ok. 100)
- język tatarski (ok. 6 mln)
- kazachski (ok. 5,3 mln)
- języki mongolskie
- buriacki (ok. 350 tys.)
- dagurski (ok. 100 tys.)
- mogolski
- mongolski (wschodniomongolski) (ok. 4,5 mln)
- mongorski
- santyjski
- ojracki (ok. 90 tys.) z kałmuckim (ok. 150 tys.)
- dagurski (ok. 100 tys.)
- języki tungusko-mandżurskie
- ewenkijski (ok. 48 tys.)
- eweński (lamucki) (ok. 13 tys.)
- mandżurski
- nanajski (goldyjski) (ok. 9 tys.)
- udehejski
- eweński (lamucki) (ok. 13 tys.)
- języki ugrofińskie (ok. 24 mln)
- języki uralskie (ok. 24 mln)
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Cecelia Eaton Luschnig, Lance J. Luschnig: ETYMA Two: An Introduction to Vocabulary Building from Latin and Greek. Rowman & Littlefield, 2017, s. 8. ISBN 978-0-7618-6894-1. (ang.)
- ↑ The Encyclopedia of Language and Linguistics: A-Bil, Elsevier, 2006, s. 170 (ang.).
- ↑ Colin Renfrew, Daniel Nettle, Nostratic: Examining a Linguistic Macrofamily, McDonald Institute for Archaeological Research, University of Cambridge, 1999, s. 207, ISBN 978-1-902937-00-7 (ang.).
- ↑ a b Ladislav Drozdík, Non-Finite Relativization. A Typological Study in Accessibility., Instytut Orientalistyki Słowackiej Akademii Nauk, 2010, s. 14, ISBN 978-80-8095-066-8 (ang.).
- ↑ Anatole Lyovin, Brett Kessler, William Ronald Leben, An Introduction to the Languages of the World, Oxford University Press, 2017, s. 135, ISBN 978-0-19-514988-3 (ang.).
Media użyte na tej stronie
Autor: Maximilian Dörrbecker (Chumwa), Licencja: CC BY-SA 2.5
Linguistic map of the Altaic, Turkic and Uralic languages