Języki uralskie

Rozmieszczenie geograficzne języków rodziny uralskiej:

     języki fińskie

     języki ugryjskie

     języki samojedzkie

     język jukagirski

Języki uralskierodzina językowa, której językami posługuje się około 24 mln ludzi, zamieszkujących północną Eurazję i Nizinę Węgierską. Zalicza się do niej języki ugrofińskie i samojedzkie[1]. Jest łączona z językami ałtajskimi w ligę uralo-ałtajską, dawniej uznawaną za rodzinę. Nowsze badania lingwistyczne wskazują na związek języków uralskich z językiem jukagirskim; dla potrzeb tej koncepcji tworzy się rodzinę uralsko-jukagirską. Na podstawie analizy form zaimków osobowych snuje się hipotezy o pokrewieństwie rodziny uralskiej z rodziną indoeuropejską[2]. Jest powszechnie włączana do hipotezy nostratycznej[2].

Większość specjalistów jest zdania, że języki uralskie są rodziną językową, wywodzącą się od wspólnego prajęzyka[3][4]. Pojawiały się jednak opinie postulujące uznanie ich za ligę językową[5]. Językoznawcy wysuwający taki postulat nie uznają pokrewieństwa języków samojedzkich z ugrofińskimi. Język jukagirski włączany jest do języków uralskich jedynie przez niektórych językoznawców.

Klasyfikacja języków uralskich

języki ugrofińskie (ok. 24 mln)
języki fińskie (ponad 9,6 mln)
języki bałtycko-fińskie (ok. 7,3 mln)
fiński (ok. 6 mln)
estoński (ok. 1,1 mln)
karelski (ok. 200 tys.)
võro (ok. 70 tys.)
wepski (ok. 5 tys.)
ingryjski (ok. 0,2 tys.)
wotycki (ok. 0,1 tys.)
liwski (ok. 0,1 tys.)
języki wołżańskie (ok. 1,5 mln)
maryjski (czeremiski) (ok. 550 tys.)
mordwiński (ok. 900 tys.) w tym:
erzja (ok. 500 tys.)
moksza (ok. 400 tys.)
języki permskie (ok. 1,2 mln)
komi (ok. 500 tys.)
komi właściwy (komi-zyriański) (ok. 345 tys.)
komi-permiacki (ok. 150 tys.)
udmurcki (ok. 700 tys.)
saamski (ok. 35 tys.)
języki ugryjskie (ponad 14 mln)
chantyjski (ok. 20 tys.)
mansyjski (wogulski) (ok. 8 tys.)
węgierski (ok. 14 mln)
języki samojedzkie (samodyjskie) (30 tys.)
języki północnosamojedzkie
juracki (nieniecki) (25 tys.)
nganasański (tawgi-samojedzki) (700)
eniecki (jenisej-samojedzki) (200)
języki południowosamojedzkie
selkupski (ostiak-samojedzki) (2 tys.)
kamasyjski (sajan-samojedzki)
(język jukagirski) (0,7 tys.)

Porównanie

polskiproto-uralskifińskiestońskipółnocnosaamskierzjańskimaryjskikomichantyjskimansyjskiwęgierskinieniecki
ogień*tulitulitulidollatoltultyl----tu
ryba*kalakalakalaguollikalkol-kulkulhalxalya
gniazdo*pesäpesäpesabeassipizepəžašpozpelpit'iifészekpyidya
ręka*kätikäsikäsigiehtaked´kitkikötkaatkéz-
oko*śilmäsilmäsilmčalbmiśel´mešinčaśinsemsamszemsæw°
żyła*sïxnisuonisoonsuotnasanšünsënLantaan-te'
kość*luwiluuluu-lovažalulyloγluw-le
wątroba*mïksamaksamaks-maksomokšmusmuγəlmaatmájmud°
iść*meni-mennäminemamannat-mija-mun-mən-men-megy-/men-myin-
żyć*elä-elääelamaeallit-ila-ol---él-yilye-
umrzeć*kaxli-kuollakoolma-kulo-kola-kul-kol-kool-hal-xa-
myć*mośki--mõskma-muśke-muška-myśky---mos-masø-

Przypisy

  1. Uralskie języki, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2021-07-29].
  2. a b Robert Lawrence Trask, The Dictionary of Historical and Comparative Linguistics, Psychology Press, 2000, s. 358, ISBN 978-1-57958-218-0 (ang.).
  3. Riho Grünthal, Sirpa Penttinen, Tapani Salminen, Proceedings of the Fifth International Finno-Ugrist Students' Conference, Helsinki, 22-26 May 1988, Castrenianum Complex of the University of Helsinki Finno-Ugrian Society, 1989, s. 15, ISBN 978-951-45-5237-3 [dostęp 2020-03-25] (ang.).
  4. Robert M.W. Dixon i inni, The Amazonian Languages, Cambridge University Press, 1999, ISBN 978-0-521-57021-3 (ang.).
  5. Word, wyd. 1–3, t. 54, International Linguistic Association., 2003, s. 303 [dostęp 2020-03-25] (ang.).

Media użyte na tej stronie