Języki w Europie

Języki Europy – oznaczenia według ISO 639
Mapa obszarów występowania grup językowych w Europie.
Obszary występowania grup językowych w Europie:

     słowiańskie

     germańskie

     romańskie

     ugrofińskie

     bałtyckie

     celtyckie

     albańskie

     helleńskie

     turkijskie

     semickie

Zdecydowana większość ludności Europy posługuje się językami z rodziny indoeuropejskiej. Trudno jest w sposób dokładny podać liczebność użytkowników poszczególnych języków z powodu dość częstej dwujęzyczności, a także z powodu migracji, które powodują, iż osoba posługująca się na co dzień określonym językiem nie traktuje go jako ojczysty. Innym powodem niemożności precyzyjnego ustalenia liczby posługujących się poszczególnymi językami jest zjawisko wypierania pewnych języków przez inne (np. szkockiego przez angielski czy prowansalskiego przez francuski).

Także lista języków używanych w Europie jest trudna do ustalenia, gdyż w latach ostatnich istnieje tendencja do wyodrębniania nowych języków, dotychczas rozpatrywanych w ramach zróżnicowania dialektalnego (w Polsce przykładem takiego zjawiska jest kwestia odrębności etnolektu śląskiego).

Poniższa lista obejmuje języki uznawane powszechnie do lat 70. i 80., bez języków, których istnienie jest postulowane od lat 90. (np. alzackiego czy sycylijskiego). Nie wymieniono także języków używanych przez populacje imigranckie, gdyż praktycznie każda większa grupa ludności świata posiada diasporę na terenie Europy, co powodowałoby, iż lista języków w Europie pokrywała by się z listą najważniejszych języków świata. Liczba mówiących jest podana w sposób przybliżony i dotyczy tylko użytkowników danego języka żyjących w Europie. Lista ta nie obejmuje także języków używanych na Kaukazie, gdyż powszechnie w polskiej geografii (inaczej niż w krajach anglosaskich) góry te uważa się za leżące w Azji.


Lista języków europejskich

JęzykKod języka według ISO 639Liczba użytkowników
(dane szacunkowe)
StatusWystępowanieUwagi
Języki indoeuropejskie
języki germańskie
szwedzkisv, swe8 800 000 – 9 100 000Urzędowy w Szwecji i Finlandii (obok języka fińskiego)Szwecja, zachodnie i południowe krańce Finlandii
norweskino, nor (nb, nn, nob, nno)4 500 000 – 4 700 000Urzędowy w NorwegiiNorwegia
duńskida, dan5 000 000 – 5 200 000Urzędowy w Danii i na Wyspach Owczych (obok farerskiego)Dania
islandzkiis, isl280 000 – 310 000Urzędowy na IslandiiIslandia
farerskifo, fao55 000 – 75 000Urzędowy na Wyspach Owczych (wraz z duńskim)Wyspy Owcze
niemieckide, deu, ger92 000 000 – 96 000 000Urzędowy w: Niemczech, Austrii, większości kantonów Szwajcarii, Liechtensteinie, Luksemburgu (obok luksemburskiego i francuskiego), włoskiej prowincji Trydent-Górna Adyga (obok włoskiego), 16 gminach Województwa opolskiego, Kantony Wschodnie w BelgiiNiemcy, Austria, znaczna część Szwajcarii, Liechtenstein, włoski Trydent-Górna Adyga, francuska Alzacja, Województwo opolskie i zachodnia część Województwa śląskiegoLiczne dialekty w ostatnich latach uznawane za odrębne języki (np  alzacki, szwajcarski)
dolnoniemieckinds200 000 – 1 000 000pomocniczy język urzędowy w Szlezwiku-HolsztyniePółnocne Niemcy (Dolna Saksonia, Szlezwik-Holsztyn)
niderlandzkinl, nld20 000 000 – 22 000 000Urzędowy w Holandii, północnej Belgii (Flandria)Holandia, Północna Belgia, przygraniczne obszary Francjiczasami odmiana używana w Holandii nazywana holenderskim, a ta w Belgii flamandzkim
fryzyjskify, fri250 000 – 600 000Urzędowy (wraz z holenderskim) w holenderskiej prowincji FryzjaPółnocna Holandia, płn.-zach. Niemcy
luksemburskilb, ltz280 000 – 340 000Urzędowy w Luksemburgu (obok niemieckiego i francuskiego)Luksemburg
angielskien, eng60 000 000 – 64 000 000urzędowy w Wielkiej Brytanii (lokalnie wraz z walijskim i szkockim), Irlandii (wraz z irlandzkim), na wyspie Man, na Wyspach Normandzkich (wraz z francuskim), na Malcie (wraz z maltańskim), w GibraltarzeWyspy Brytyjskie (z wyjątkiem północno-zachodnich skrawków Szkocji, zachodniej Walii i południowo-zachodniej Irlandii)Zróżnicowane dialekty, określane czasem mianem języków (np  szkocki ([scots])
jidyszyi, yid50 000 – 300 000w ośrodkach miejskich wśród części diaspory żydowskiej na terenie całej Europy
języki słowiańskie
polskipl, pol42 000 000 – 45 000 000Urzędowy w PolscePolska, Litwa (Wileńszczyzna), północno-zachodnia Białoruś (Grodzieńszczyzna), zachodnia Ukraina, strefa przygraniczna w Czechach (Zaolzie)
kaszubskicsb50 000 – 100 000lokalnie pomocniczy język urzędowy w kilku gminach województwa pomorskiegoKaszuby
czeskics, ces, cze10 000 000 – 11 500 000Urzędowy w CzechachCzechy
słowackisk, slo, slk5 200 000 – 5 800 000Urzędowy na SłowacjiSłowacja
dolnołużyckidsb10 000 – 25 000lokalnie pomocniczy język urzędowy w kilku gminach w południowo-wschodnich NiemczechPołudniowo-wschodnia część niemieckiego landu Brandenburgia
górnołużyckihsb40 000 – 70 000lokalnie pomocniczy język urzędowy w kilku gminach w południowo-wschodnich NiemczechWschodnia część niemieckiego landu Saksonia
rosyjskiru, rus120 000 000 – 135 000 000Urzędowy w Rosji (lokalnie wraz z innymi językami), na Białorusi (wraz z białoruskim) i w separatystycznych Doniecku, Ługańsku, Naddniestrzu (obok ukraińskiego i mołdawskiego (rumuńskiego))Rosja, Białoruś, wschodnia Ukraina, północny Kazachstan, także w ośrodkach miejskich w Estonii, na Łotwie, Litwie i w MołdawiiPodana liczba obejmuje tylko rosyjskojęzycznych mieszkańców Europy
białoruskibe, bel3 000 000 – 8 000 000Urzędowy na Białorusi (wraz z rosyjskim)Białoruś, strefa przygraniczna w Polsce
ukraińskiuk, ukr25 000 000 – 32 000 000Urzędowy na Ukrainie i w separatystycznym Naddniestrzu (obok rosyjskiego i mołdawskiego (rumuńskiego))Ukraina środkowa i zachodnia
serbskisr, scc, srp10 500 000 – 12 000 000Urzędowy w Serbii (lokalnie wraz z albańskim i węgierskim), Czarnogórze (pod nazwą język czarnogórski), w Bośni i HercegowinieSerbia, Czarnogóra, północna i wschodnia Bośnia i Hercegowina, chorwacka Slawonia i Krajinaczęsto łączony wraz językiem chorwackim w język serbsko-chorwacki
chorwackihr, hrv5 500 000 – 6 500 000Urzędowy w Chorwacji i Bośni i Hercegowinie, lokalnie pomocniczy język urzędowy w AustriiChorwacja, środkowa i zachodnia Bośnia i Hercegowina, enklawy w Austriiczęsto łączony wraz językiem serbskim w język serbsko-chorwacki
słoweńskisl, slv2 000 000 – 2 200 000Urzędowy w Słowenii, lokalnie w austriackiej KaryntiiSłowenia, południowa część austriackiej Karyntii, wschodnia część włoskiej prowincji autonomicznej Friuli-Wenecja Julijska, region Vendvidék na Węgrzech
bułgarskibg, bul8 000 000 – 9 000 000Urzędowy w BułgariiBułgaria
macedońskimk, mkd, mac1 400 000 – 1 800 000Urzędowy w Macedonii Północnej (wraz z albańskim)Macedonia Północna, północna Grecja
języki romańskie
hiszpański (kastylijski)es, spa30 000 000 – 32 000 000Urzędowy w Hiszpanii (lokalnie wraz z galisyjskim, katalońskim i baskijskim)większość obszaru HiszpaniiLiczne dialekty określane często mianem języków (m in  leoński, asturiański)
portugalskipt, por11 000 000 – 12 000 000Urzędowy w PortugaliiPortugalia
katalońskica, cat7 000 000 – 8 500 000Urzędowy (wraz z hiszpańskim) w hiszpańskich prowincjach: Katalonia Baleary, Walencja, w Andorze (wraz z francuskim) oraz (razem z włoskim) we włoskiej gminie Alghero (na Sardynii)wschodnia Hiszpania, przygraniczne tereny w południowej Francji, włoska Sardynia
galisyjskigl, glg2 700 000 – 3 200 000Urzędowy w hiszpańskiej Galicji (wraz z hiszpańskim)Galicia, także w graniczących z Galicią prowincjach Hiszpanii
francuskifr, fra, fre58 000 000 – 62 000 000Urzędowy we Francji (lokalnie wraz z innymi), Monako, południowej Belgii (Walonia), części Szwajcarii, Luksemburgu (wraz z luksemburskim i niemieckim), włoskiej prowincji Aosta (wraz z włoskim), na Wyspach Normandzkich (wraz z angielskim)Francja (oprócz Prowansji, Korsyki, Alzacji i zachodniej Bretanii), zachodnia Szwajcaria, Aosta, południowa BelgiaLiczne dialekty określane często mianem języków (m in  normandzki, aragoński)
prowansalskioc, oci1 000 000 – 3 000 000pomocniczy język urzędowy w południowej Francji (wraz z francuskim)południe Francji
włoskiit, ita55 000 000 – 58 000 000Urzędowy we Włoszech (lokalnie wraz z innymi językami), San Marino, Watykanie (wraz z łaciną), szwajcarskich kantonach Ticino i Gryzonia, na chorwackiej Istrii (razem z chorwackim i słoweńskim)Znaczna część Włoch, przygraniczne kantony Szwajcarii, chorwacka IstriaLiczne dialekty określane często mianem języków (m in  sycylijski, neapolitański, lombardzki)
sardyńskisc, srd1 500 000 – 1 700 000Urzędowy (wraz z włoskim) na włoskiej SardyniiSardynia
korsykańskico, cos300 000 – 350 000Urzędowy (wraz z francuskim na francuskiej KorsyceKorsykaczęsto traktowany jako dialekt języka włoskiego
retoromańskirm, roh; roa; fur550 000 – 700 000Urzędowy (wraz z włoskim) we włoskiej Friuli-Wenecja Julijska i w szwajcarskim kantonie Gryzonia (wraz z niemieckim)rejon alpejski3 dialekty, często uważane za odrębne języki
język rumuński (wraz z mołdawskim)ro, ron, rum23 000 000 – 25 000 000Urzędowy w Rumunii i w Mołdawii (tam pod nazwą „mołdawski”)Rumunia, Mołdawia, pograniczne tereny Ukrainy
język arumuńskirup150 000 – 350 000Półwysep Bałkański
języki celtyckie
szkockigd, gla20 000 – 100 000Urzędowy (wraz z angielskim) na brytyjskich Hebrydach ZewnętrznychPółnocno-zachodnia Szkocja
irlandzkiga, gle100 000 – 600 000Urzędowy (wraz z angielskim) w IrlandiiZachodnie i południowe skrawki Irlandii
walijskicy, cym, wel500 000 – 750 000Urzędowy (wraz z angielskim) w Waliibrytyjska Walia
kornwalijskikw, cor1000 – 3000lokalnie w Kornwalii (południowo-zachodni skrawek Wielkiej Brytanii
bretońskibr, bre400 000 – 700 000Urzędowy (wraz z francuskim we francuskiej Bretaniizachodnia Bretania
języki bałtyckie
litewskilt, lit2 800 000 – 3 300 000Urzędowy na LitwieLitwa
łotewskilv, lav1 200 000 – 1 500 000Urzędowy na ŁotwieŁotwajęzykiem tym posługuje się tylko ok  60% mieszkańców Łotwy
pozostałe języki indoeuropejskie
greckiel, ell, gre10 500 000 – 12 000 000Urzędowy w GrecjiGrecja
albańskisq, sqi5 500 000 – 6 500 000Urzędowy w Albanii, Kosowie (wraz z serbskim) i w Macedonii Północnej (wraz z macedońskim)Albania, południowa Serbia, zachodnia Macedonia Północna
cygański (romski)rom400 000 – 1 500 000wśród Cyganów (Romów) w całej Europie
Języki uralskie
języki ugrofińskie
fińskifi, fin5 000 000 – 5 400 000Urzędowy (wraz ze szwedzkim) w FinlandiiFinlandia (z wyjątkiem krańców południowych i południowo-zachodnich), przygraniczne tereny w Szwecji i Rosji
estońskiet, est1 100 000 – 1 200 000Urzędowy w EstoniiEstoniaW ostatnich latach wyodrębnia się z języka estońskiego język võro
karelskikrl80 000 – 150 000rosyjska Kareliatrwają starania o nadanie językowi karelskiemu statusu języka urzędowego w rosyjskiej Karelii
wepskifiu4000 – 8 000rosyjskie: Obwód leningradzki i Karelia
ingryjskiizhponiżej 1 000Obwód leningradzki (Rosja)
liwskilivponiżej 1 000północna Łotwa
lapońskise25 000 – 50 000Laponia (w granicach Rosji, Szwecji, Norwegii i Finlandii)
maryjskichm450 000 – 650 000Urzędowy (wraz z rosyjskim) w rosyjskiej republice Mari ElMari El i tereny ościenne w Rosji
mordwiński (moksza i erzja)mdf; myv800 000 – 1 100 000Urzędowy (wraz z rosyjskim) w rosyjskiej MordowiiMordowia i tereny ościenne w RosjiCzęsto język mordwiński dzieli się na dwa odrębne: mordwiński – moksza i mordwiński – erzja
język komi (wraz z komi-permiackim)kv, kom400 000 – 550 000Urzędowy (wraz z rosyjskim) w rosyjskiej Republice KomiRepublika Komi, tereny dawnego Komi Permiackiego Okręgu Autonomicznego oraz tereny ościenne w RosjiNiekiedy dialekt komi-permiacki wydziela się jako odrębny język
udmurckiudm500 000 – 650 000Urzędowy (wraz z rosyjskim) w rosyjskiej UdmurcjiUdmurcja oraz tereny ościenne w Rosji
võrofiu70 000Język regionalny w prowincji Tartu w EstoniiPołudniowo-wschodnia część Estonii, przygraniczne rejony Łotwy i Rosji (nad jeziorem PejpusCzęsto błędnie uważany za dialekt języka estońskiego
węgierskihu, hun13 000 000 – 14 500 000Urzędowy na Węgrzech, południowej Słowacji i w serbskiej WojwodinieWęgry, południowa Słowacja, Wojwodina (Serbia), Obwód zakarpacki (Ukraina), oraz w Rumunii: przy granicy węgierskiej i w Siedmiogrodzie
języki samojedzkie
język nienieckiyrk3000 – 5 000północno-wschodni skrawek europejskiej części Rosji (Nieniecki Okręg Autonomiczny)
Języki ałtajskie
języki tureckie
tureckitr, tur6 000 000- 9 000 000Urzędowy w TurcjiTurcja i jej dawne posiadłości na Bałkanach (zwłaszcza Bułgaria)Podana liczba nie obejmuje diaspory w Europie Zachodniej
czuwaskicv, chv1 200 000 – 1 700 000Urzędowy w (wraz z rosyjskim) w rosyjskiej CzuwaszjiCzuwaszia oraz tereny ościenne w Rosji
tatarskitt, tat3 500 00 – 5 500 000Urzędowy w (wraz z rosyjskim) w rosyjskim TatarstanieTatarstan oraz tereny ościenne w Rosji (zwłaszcza Baszkiria), ukraiński Krym
kazachskikk, kaz30 000 – 50 000Urzędowy w Kazachstaniepołudniowa część europejskiego KazachstanuPodana liczba użytkowników dotyczy tylko europejskiej części Kazachstanu
baszkirskiba, bak1 000 000 – 1 500 000Urzędowy w (wraz z rosyjskim) w rosyjskiej BaszkiriiBaszkiria oraz tereny ościenne w Rosji
gagauskitut150 000 – 220 000Urzędowy w (wraz z rosyjskim i mołdawskim (rumuńskim)) w mołdawskiej GagauzjiGagauzja i graniczące z nią tereny Ukrainy
karaimskitut, kdr4000 – 8 000Krym, Litwa (okolice Troków)
języki mongolskie
kałmuckixal100 000 – 150 000Urzędowy w (wraz z rosyjskim) w rosyjskiej KałmucjiKałmucja oraz tereny ościenne w Rosji
Języki semickie
maltańskimt, mlt330 000 – 380 000Urzędowy w (wraz z angielskim) na MalcieMalta
Języki izolowane
baskijskieu, eus, baq500 000 – 1 000 000

Urzędowy w (wraz z hiszpańskim) w hiszpańskiej Baskonii

hiszpańskie: Baskonia i Nawarra, przyległe do nich tereny we Francji

Przeszłość językowa Europy

Na przestrzeni dziejów różne rodziny językowe uzyskiwały pozycję dominującą na kontynencie. Do początku n.e. języki celtyckie, (obecnie zajmujące niewielkie skrawki Europy) opanowały niemal całą Europę Zachodnią i dużą część Środkowej. W wiekach następnych Europę Zachodnią i Południową opanowała łacina i wyrosłe na jej gruncie języki romańskie. Ok. IIIV w. n.e. ekspansja Germanów rozprzestrzeniła ich języki na całym kontynencie. Ostatnią wielką rodziną językową, która pojawiła się, były języki słowiańskie, które ok. VIIIX w. opanowały wielkie obszary w Europie Środkowej i Wschodniej, a w kolejnych wiekach na zachodzie ustępując nieznacznie innym grupom językowym, na wschodzie i północy wypierały języki fińskie.

Zmiany na językowej mapie Europy w XX w.

Językowa mapa Europy nie jest ustalona na stałe i nadal się zmienia. W ciągu XX w. zaszły na niej liczne zmiany, do których należą m.in.

Zobacz też

Przypisy

Media użyte na tej stronie

Image-Languages-Europe.png
Autor: Urion Argador (Urion Argador) [1]. Vectorization: Chabacano from Image:Europe continents.svg by Júlio Reis, Licencja: CC BY-SA 2.5
Mapa europejskich języków
Romance 20c fr.png
Autor: Translation : Bourrichon - fr:Bourrichon. Original : Yuri KORYAKOV, Licencja: CC BY-SA 3.0
Romance languages in Europe in 20 c. AD. French version.
Jezyki slowianskie.png
Rozprzestrzenienie języków słowiańskich w Europie.
Mapa grup językowych w Europie.png
Autor: Paweł 987, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mapa przestawia obszary, na których występują języki należące do danych grup językowych; stworzona na podstawie granic państwowych oraz języków urzędowych państw Europy i okolic.
Germanic Languages.PNG
Autor: Gruna 1, Licencja: CC BY-SA 3.0
Germanic languages and main dialectgroups in western and northern Europe
Keltisch Sprachen.svg
Autor: Karl Udo Gerth, Licencja: CC BY 3.0
Keltische Sprachen, Verbreitung und Sprecherzahlen
Caucasic languages-pl.svg
Autor: , Licencja: CC BY-SA 3.0
Główne języki rodziny kaukaskiej
Baltic languages PL.png
Rozmieszczenie języków bałtyckich
Non-indo-european.PNG
Autor: This image has been made by Zorion (User:Zorion) and released under the licenses stated above. You are free to use this image for any purpose without restriction as long as you credit me as author, follow the terms of license and cite Wikimedia Commons as site.
If you alter, transform, or build upon this work, would you mind leaving me a message on this page in English. Thank you., Licencja: CC BY-SA 3.0
Map of Non-Indo-European languages in Europe.There are four language families: Basque; Finno-Permic languages; Turkic languages; Semitic languages.
Europe map.png
Political map of Europe