Jaź

Jaź
Leuciscus idus[1]
(Linnaeus, 1758)
Ilustracja
Systematyka
Domena

eukarionty

Królestwo

zwierzęta

Typ

strunowce

Podtyp

kręgowce

Gromada

promieniopłetwe

Rząd

karpiokształtne

Rodzina

karpiowate

Rodzaj

Leuciscus

Gatunek

jaź

Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
Status iucn3.1 LC pl.svg
Jaź (Leuciscus idus)

Jaź[3] (Leuciscus idus) – gatunek słodkowodnej ryby karpiokształtnej z rodziny karpiowatych (Cyprinidae).

Występowanie

Europa na wschód od Renu i na północ od Alp, oraz Azja. Występuje w wodach płynących, rzadziej stojących, oraz w słonawych wodach przy ujściach rzek. Żyje stadnie.

Cechy morfologiczne

Osiąga 40–50 (maksymalnie 80) cm długości i 2 (maksymalnie 5) kg masy ciała. Ciało bocznie spłaszczone, lekko wygrzbiecone, pokryte małymi łuskami. Głowa mała, otwór gębowy w położeniu końcowym. Oczy duże. Grzbiet szaroniebieski lub ciemnozielony, boki srebrzyste, brzuch biały. Płetwy grzbietowa i ogonowa są szare, pozostałe żółtawe lub czerwonawe. Liczba łusek w linii nabocznej 55-61[4].

Odżywianie

Żywi się owadami, mięczakami, skorupiakami a czasem także małymi rybami.

Rozród

Dojrzewa płciowo w wieku 3–4 lat. Tarło odbywa wiosną (kwiecieńczerwiec), w tym czasie odbywa wędrówki w górę cieków. Trze się w miejscach o piaszczystym lub żwirowym podłożu, czasem silnie zarośniętych. Ikra jest przyklejana do podłoża lub roślinności. U samców występuje wysypka tarłowa. Jaź żyje 10–15 lat.

Znaczenie gospodarcze

Gatunek poławiany gospodarczo i przez wędkarzy.

W stawach rybnych, sadzawkach parkowych i ogrodowych, jako ryba dekoracyjna hodowana jest ozdobna, złota odmiana jazia tzw. złota orfa[3] lub złoty jaź[3] (Leuciscus idus v. orpha). Jego ciało ma barwę pomarańczową lub czerwonawą, brzuch biały. Ma duże wymagania tlenowe, dużo wyższe niż złota rybka, dlatego trudno go hodować, a zwłaszcza rozmnażać.

Wędkarski wagowy rekord Polski: 5,10 kg, 82 cm (1973)[5].

Ochrona

Wymiar ochronny25 cm
Okres ochronnybrak
Limit połowowy5 kg w ciągu doby[6]

Zobacz też

Przypisy

  1. Leuciscus idus, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. Leuciscus idus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] (ang.).
  3. a b c G. Nikolski: Ichtiologia szczegółowa. Tłum. Franciszek Staff. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1970.
  4. Atlas ryb, POLSKI ZWIĄZEK WĘDKARSKI, Koło Wałcz - Miasto [dostęp 2020-03-28].
  5. Oficjalne rekordy Polski w połowie ryb (ze względu na wagę w kg), Polski Związek Wędkarski [dostęp 2019-04-21] (pol.).
  6. Regulamin Amatorskiego Połowu Ryb PZW – 2011 (pdf)

Bibliografia

  • Josef Reichholf, Gunter Steinbach, Claus Militz: Wielka encyklopedia ryb : słodkowodne i morskie ryby Europy. Wiśniewolski Wiesław (tłum.). Warszawa: Muza, 1994. ISBN 83-7079-317-7.
  • Fritz Terofal, Claus Militz: Ryby słodkowodne. Leksykon przyrodniczy. Henryk Garbarczyk, Eligiusz Nowakowski i Jacek Wagner. Warszawa: Świat Książki, 1997. ISBN 83-7129-441-7.
  • Leuciscus idus. (ang.) w: Froese, R. & D. Pauly. FishBase. World Wide Web electronic publication. www.fishbase.org [dostęp 11 czerwca 2009]
  • Jerzy Lewczuk, Ogródek wodny, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1994, ISBN 83-09-01596-8.

Media użyte na tej stronie

Status iucn3.1 LC pl.svg
Autor: unknown, Licencja: CC BY 2.5
Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Wikimedia Community Logo.svg
Logo społeczności Wikimedia. Proszę zauważyć, że w przeciwieństwie do większości logotypów związanych z ruchem Wikimedia, to logo nie jest zarejestrowane jako znak towarowy.
Goldorfe.jpg
Autor: Hcloos, Licencja: CC BY-SA 2.5
Goldorfe, 14 and 1/2 years old
Jaź (Leuciscus idus).jpg
Autor: Wiktor Kuśmider (Poland), Licencja: CC BY-SA 4.0
Jaż- ryba karpiowata z widoczną linią naboczną, czerwoną płetwą brzuszą.