Jaź

Jaź

Leuciscus idus[1]
(Linnaeus, 1758)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	promieniopłetwe
Rząd	karpiokształtne
Rodzina	karpiowate
Rodzaj	Leuciscus
Gatunek	jaź
Synonimy Cyprinus ibdarus Bonnaterre, 1788 Cyprinus idbarus Linnaeus, 1758 Cyprinus idus Linnaeus, 1758 Cyprinus jeses Linnaeus, 1758 Cyprinus microlepidotus Ekström, 1835 Cyprinus orfus Linnaeus, 1758 Cyprinus orphus Linnaeus, 1758 Idus idus (Linnaeus, 1758) Idus melanotus Heckel, 1843 Idus melanotus orientalis Sinitzyn, 1900 Idus miniatus Bonaparte, 1845 Idus miniatus Heckel & Kner, 1858 Idus oxianus Kessler, 1877 Leuciscus idus auratus Bade, 1901 Leuciscus idus idus (Linnaeus, 1758) Leuciscus idus idus sibiricus Kirillov, 1958 Leuciscus idus lapponicus Günther, 1868 Leuciscus idus oxianus (Kessler, 1877) Leuciscus neglectus Selys-Longchamps, 1842 Squalius oxianus Kessler, 1877
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
najmniejszej troski

Jaź (Leuciscus idus)

Złota orfa (jaź złoty)

Jaź^[3] (Leuciscus idus) – gatunek słodkowodnej ryby karpiokształtnej z rodziny karpiowatych (Cyprinidae).

Występowanie

Europa na wschód od Renu i na północ od Alp, oraz Azja. Występuje w wodach płynących, rzadziej stojących, oraz w słonawych wodach przy ujściach rzek. Żyje stadnie.

Cechy morfologiczne

Osiąga 40–50 (maksymalnie 80) cm długości i 2 (maksymalnie 5) kg masy ciała. Ciało bocznie spłaszczone, lekko wygrzbiecone, pokryte małymi łuskami. Głowa mała, otwór gębowy w położeniu końcowym. Oczy duże. Grzbiet szaroniebieski lub ciemnozielony, boki srebrzyste, brzuch biały. Płetwy grzbietowa i ogonowa są szare, pozostałe żółtawe lub czerwonawe. Liczba łusek w linii nabocznej 55-61^[4].

Odżywianie

Żywi się owadami, mięczakami, skorupiakami a czasem także małymi rybami.

Rozród

Dojrzewa płciowo w wieku 3–4 lat. Tarło odbywa wiosną (kwiecień – czerwiec), w tym czasie odbywa wędrówki w górę cieków. Trze się w miejscach o piaszczystym lub żwirowym podłożu, czasem silnie zarośniętych. Ikra jest przyklejana do podłoża lub roślinności. U samców występuje wysypka tarłowa. Jaź żyje 10–15 lat.

Znaczenie gospodarcze

Gatunek poławiany gospodarczo i przez wędkarzy.

W stawach rybnych, sadzawkach parkowych i ogrodowych, jako ryba dekoracyjna hodowana jest ozdobna, złota odmiana jazia tzw. złota orfa^[3] lub złoty jaź^[3] (Leuciscus idus v. orpha). Jego ciało ma barwę pomarańczową lub czerwonawą, brzuch biały. Ma duże wymagania tlenowe, dużo wyższe niż złota rybka, dlatego trudno go hodować, a zwłaszcza rozmnażać.

Wędkarski wagowy rekord Polski: 5,10 kg, 82 cm (1973)^[5].

Ochrona

Zobacz też

• ryby Polski
• ochrona przyrody w Polsce

Przypisy

Bibliografia

• Josef Reichholf, Gunter Steinbach, Claus Militz: Wielka encyklopedia ryb : słodkowodne i morskie ryby Europy. Wiśniewolski Wiesław (tłum.). Warszawa: Muza, 1994. ISBN 83-7079-317-7.
• Fritz Terofal, Claus Militz: Ryby słodkowodne. Leksykon przyrodniczy. Henryk Garbarczyk, Eligiusz Nowakowski i Jacek Wagner. Warszawa: Świat Książki, 1997. ISBN 83-7129-441-7.
• Leuciscus idus. (ang.) w: Froese, R. & D. Pauly. FishBase. World Wide Web electronic publication. www.fishbase.org [dostęp 11 czerwca 2009]
• Jerzy Lewczuk, Ogródek wodny, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1994, ISBN 83-09-01596-8.