Jaan Kaplinski

Jaan Kaplinski
Ilustracja
Data i miejsce urodzenia

22 stycznia 1941
Tartu

Data śmierci

8 sierpnia 2021

Narodowość

estońska

Dziedzina sztuki

literatura

Strona internetowa

Jaan Kaplinski (ur. 22 stycznia 1941 w Tartu, zm. 8 sierpnia 2021[1]) – estoński poeta, filozof i krytyk.

Jego matka była Estonką, a ojciec (Jerzy Kapliński) – Polakiem, wykładającym na Uniwersytecie w Tartu. Został aresztowany przez funkcjonariuszy Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych (NKWD) podczas radzieckiej okupacji Estonii w latach 19401941 i zginął w obozie pracy na terenie Związku Radzieckiego, gdy Jaan był jeszcze dzieckiem[2].

Życiorys

W latach 1992–1995 był członkiem estońskiego parlamentu Riigikogu, w gronie innych intelektualistów wspierał kandydaturę prezydencką Toomasa Hendrika Ilvesa, a w czasach radzieckiej aneksji Estonii był jednym z sygnatariuszy tzw. Listu 40(est.) (Neljakümne kiri), w którym oprotestowano zachowania ówczesnych władz.

Od 1965 roku publikował poezję, prozę, jest także eseistą; tłumaczył z różnych języków, m.in. twórczość Tomasa Tranströmera. Jego własną twórczość tłumaczono m.in. na czeski, francuski[3], fiński, szwedzki, angielski, islandzki, węgierski, litewski, rosyjski i hebrajski i polski. Tematyka jaka pojawia się w dziełach Kaplinskiego porusza zagadnienia estońskiej tożsamości i historii, ale też spraw środowiska naturalnego czy chińskiej klasycznej filozofii. Niektóre z jego utworów były oryginalnie napisane w języku angielskim, fińskim lub rosyjskim[4]. W jego twórczości widoczne są fascynacje religiami i filozofią Wschodu (taoizm, buddyzm). Studiował romanistykę i lingwistykę na Uniwersytecie w Tartu, a edukację tam ukończył w 1964 jako filolog francuski. Pracował następnie jako tłumacz, wydawca, socjolog, a także jako ekolog w tallińskim Ogrodzie Botanicznym.

Wyróżnienia i nagrody

Kaplinski to m.in.laureat nagrody Vilenica w 2001 i wielu innych. Był wymieniany jako kandydat do Literackiej Nagrody Nobla. W 2014 r. był na liście nominowanych do Nagrody Europejskiego Poety Wolności[5]. Na początku roku 2016 został głównym laureatem Europejskiej Nagrody Literackiej (European Literature Prize (Prix Européen de Littérature)[6].

Upamiętnienie

Asteroida 29528 Kaplinski(ang.) jest nazwana na jego cześć.

Publikacje

Poezja

  • Jaan Kaplinski
    Jäljed allikal (1965)
  • Kalad punuvad pesi (1966)
  • Tolmust ja värvidest(est.) (1967)
  • Valge joon Võrumaa kohale(est.) (1972)
  • Ma vaatasin päikese aknasse (1976)
  • Uute kivide kasvamine(est.) (1977)
  • Raske on kergeks saada (1982)
  • Tule tagasi helmemänd (1984)
  • Õhtu toob tagasi kõik(est.) (1985)
  • Käoraamat. Luulet 1956–1980 (1986)
  • Hinge tagasitulek (1990)
  • Tükk elatud elu. Tekste 1986–1989 (1991)
  • Mitu suve ja kevadet(est.) (1995)
  • Öölinnud. Öömõtted. Luuletusi 1995–1997 (1998)
  • Sõnad sõnatusse (2005)
  • Vaikus saab värvideks (2005)
  • Teiselpool järve (2008) pol. Po drugiej stronie jeziora, Instytut Kultury Miejskiej, 2014, ISBN 978-83-7453-198-6
  • Selected Poems[7]

Proza

  • Kust tuli öö (1990)
  • Teekond Ayia Triadasse (1993)
  • Jää ja Titanic (1995)
  • Silm / Hektor (2000)
  • Kevad kahel rannikul ehk Tundeline teekond Ameerikasse (2000)
  • Kajakas võltsmunal (2000)
  • Isale (2003) pol. Ojcu, tłum. Anna Michalczuk-Podlecki, Wyd. Pogranicze, 2016, ISBN 978-83-61388-11-1
  • Seesama jõgi(est.) (2007)
  • Jää ...(est.) (2009)

Artykuły i eseje

  • Poliitika ja antipoliitika (1992)
  • See ja teine (1996)
  • Võimaluste võimalikkus (1997)
  • Usk on uskmatus (1998)
  • Euroopa piirid ja piirivalvurid (EE 2003)
  • Kõik on ime (Sarjast "Eesti mõttelugu") (2004)
  • Paralleele ja parallelisme. (Artiklid ja killud. Sarjast "Kaasaegne mõte.") Tartu Ülikooli Kirjastus 2009. 276 lk. ISSN 1736-3136.

Przypisy

  1. Suri Jaan Kaplinski (est.)
  2. Jaan Kaplinski | Bloodaxe Books, bloodaxebooks.com [dostęp 2016-04-02].
  3. Sommaire alphabétique, www.litterature-estonienne.com [dostęp 2016-04-02].
  4. "ОКНО" № 10 (13), okno.webs.com [dostęp 2016-04-02].
  5. IKM, Europejski Poeta Wolności – Europejski Poeta Wolności: przed czwartą edycją, europejskipoetawolnosci.pl [dostęp 2016-04-02].
  6. Author Jaan Kaplinski awarded the European Literature Prize, Estonian World [dostęp 2016-04-02] (ang.).
  7. (transl.: FIONA SAMPSON & SAM HAMILL &HILDI HAWKINS & JAAN KAPLINSKI), 2011, ISBN 978-1-85224-889-5

Media użyte na tej stronie

KaplinskiIMGP5904.JPG
Autor: User:Avjoska, Licencja: CC BY-SA 3.0
Jaan Kaplinski (1941–2021) was an Estonian writer and translator. Performing in Tallinn Literature Festival.
Kaplinski, Jaan.IMG 9426.JPG
Autor: Ave Maria Mõistlik, Licencja: CC BY-SA 3.0
Jaan Kaplinski esinemas kirjandusfestivali HeadRead raames Kloostri Aidas