Jaan Kaplinski

Jaan Kaplinski

Data i miejsce urodzenia	22 stycznia 1941 Tartu
Data śmierci	8 sierpnia 2021
Narodowość	estońska
Dziedzina sztuki	literatura
Strona internetowa

Jaan Kaplinski (ur. 22 stycznia 1941 w Tartu, zm. 8 sierpnia 2021^[1]) – estoński poeta, filozof i krytyk.

Jego matka była Estonką, a ojciec (Jerzy Kapliński) – Polakiem, wykładającym na Uniwersytecie w Tartu. Został aresztowany przez funkcjonariuszy Ludowego Komisariatu Spraw Wewnętrznych (NKWD) podczas radzieckiej okupacji Estonii w latach 1940–1941 i zginął w obozie pracy na terenie Związku Radzieckiego, gdy Jaan był jeszcze dzieckiem^[2].

Życiorys

W latach 1992–1995 był członkiem estońskiego parlamentu Riigikogu, w gronie innych intelektualistów wspierał kandydaturę prezydencką Toomasa Hendrika Ilvesa, a w czasach radzieckiej aneksji Estonii był jednym z sygnatariuszy tzw. Listu 40(est.) (Neljakümne kiri), w którym oprotestowano zachowania ówczesnych władz.

Od 1965 roku publikował poezję, prozę, jest także eseistą; tłumaczył z różnych języków, m.in. twórczość Tomasa Tranströmera. Jego własną twórczość tłumaczono m.in. na czeski, francuski^[3], fiński, szwedzki, angielski, islandzki, węgierski, litewski, rosyjski i hebrajski i polski. Tematyka jaka pojawia się w dziełach Kaplinskiego porusza zagadnienia estońskiej tożsamości i historii, ale też spraw środowiska naturalnego czy chińskiej klasycznej filozofii. Niektóre z jego utworów były oryginalnie napisane w języku angielskim, fińskim lub rosyjskim^[4]. W jego twórczości widoczne są fascynacje religiami i filozofią Wschodu (taoizm, buddyzm). Studiował romanistykę i lingwistykę na Uniwersytecie w Tartu, a edukację tam ukończył w 1964 jako filolog francuski. Pracował następnie jako tłumacz, wydawca, socjolog, a także jako ekolog w tallińskim Ogrodzie Botanicznym.

Wyróżnienia i nagrody

Kaplinski to m.in.laureat nagrody Vilenica w 2001 i wielu innych. Był wymieniany jako kandydat do Literackiej Nagrody Nobla. W 2014 r. był na liście nominowanych do Nagrody Europejskiego Poety Wolności^[5]. Na początku roku 2016 został głównym laureatem Europejskiej Nagrody Literackiej (European Literature Prize (Prix Européen de Littérature)^[6].

Upamiętnienie

Asteroida 29528 Kaplinski(ang.) jest nazwana na jego cześć.

Publikacje

Poezja

• 

  Jaan Kaplinski
  Jäljed allikal (1965)
• Kalad punuvad pesi (1966)
• Tolmust ja värvidest(est.) (1967)
• Valge joon Võrumaa kohale(est.) (1972)
• Ma vaatasin päikese aknasse (1976)
• Uute kivide kasvamine(est.) (1977)
• Raske on kergeks saada (1982)
• Tule tagasi helmemänd (1984)
• Õhtu toob tagasi kõik(est.) (1985)
• Käoraamat. Luulet 1956–1980 (1986)
• Hinge tagasitulek (1990)
• Tükk elatud elu. Tekste 1986–1989 (1991)
• Mitu suve ja kevadet(est.) (1995)
• Öölinnud. Öömõtted. Luuletusi 1995–1997 (1998)
• Sõnad sõnatusse (2005)
• Vaikus saab värvideks (2005)
• Teiselpool järve (2008) pol. Po drugiej stronie jeziora, Instytut Kultury Miejskiej, 2014, ISBN 978-83-7453-198-6
• Selected Poems^[7]

Proza

• Kust tuli öö (1990)
• Teekond Ayia Triadasse (1993)
• Jää ja Titanic (1995)
• Silm / Hektor (2000)
• Kevad kahel rannikul ehk Tundeline teekond Ameerikasse (2000)
• Kajakas võltsmunal (2000)
• Isale (2003) pol. Ojcu, tłum. Anna Michalczuk-Podlecki, Wyd. Pogranicze, 2016, ISBN 978-83-61388-11-1
• Seesama jõgi(est.) (2007)
• Jää ...(est.) (2009)

Artykuły i eseje

• Poliitika ja antipoliitika (1992)
• See ja teine (1996)
• Võimaluste võimalikkus (1997)
• Usk on uskmatus (1998)
• Euroopa piirid ja piirivalvurid (EE 2003)
• Kõik on ime (Sarjast "Eesti mõttelugu") (2004)
• Paralleele ja parallelisme. (Artiklid ja killud. Sarjast "Kaasaegne mõte.") Tartu Ülikooli Kirjastus 2009. 276 lk. ISSN 1736-3136.

Przypisy