Jabłko królewskie

Duńskie jabłko królewskie
Insygnia grobowe Kazimierza III Wielkiego. Od góry: korona, jabłko, berło

Jabłko królewskie (łac. globus cruciger) – jeden z trzech symboli władzy monarszej, obok korony i berła.

Jabłko Królewskie, jedno z insygniów władzy królewskiej, ma kształt kuli ziemskiej, wykonane ze złota lub pozłacanego srebra[1], często zdobione drogimi kamieniami[2][3].

W starożytnym Rzymie, do końca IV wieku[3], na szczycie kuli znajdował się wizerunek bogini zwycięstwa Nike, później wyparty przez krzyż (najczęściej grecki)[4] w czasach chrześcijańskich. Pierwotnie prawo używania jabłka (globusa) przysługiwało wyłącznie cesarzom rzymskim, rzymsko-frankijskim i rzymsko-niemieckim. Było symbolem ich władzy nad całym zamieszkanym światem[3]. Poczynając od XI wieku, kiedy rozpoczął się upadek idei cesarskiego uniwersalizmu, jabłka zaczęli używać także europejscy królowie, aby zaznaczyć swoją niezależność od cesarza[5].

Trzymane w ręku króla symbolizuje umiłowanie wiary chrześcijańskiej. Kulisty kształt dawał wyobrażenie całości. Trzymany w lewej ręce – po stronie serca. Krzyż przypominał, że monarcha jako tzw. pomazaniec boży rządził w imieniu Chrystusa[3]. Używane (trzymane przez króla lub cesarza) było podczas koronacji i najważniejszych uroczystości jak przyjmowanie hołdów, a także wkładane do grobów królewskich[3].

W Polsce wśród regaliów koronacyjnych jabłko pojawia się po raz pierwszy podczas koronacji Przemysła II w 1295 roku, później wyrzeźbiono je na sarkofagu Władysława Łokietka, a następne znaleziono w grobach Kazimierza Wielkiego, królowej Jadwigi i Kazimierza Jagiellończyka[3].

Wizerunek jabłka królewskiego umieszczany był na monetach, w ikonografii chrześcijańskiej w rękach Chrystusa, Matki Bożej, także aniołów[4] i regaliach królewskich. Jeden z symboli astronomicznych Ziemi.

Do czasów współczesnych w Polsce zachowało się jabłko Augusta III z 1733 roku[2], które wraz z koroną i berłem znajdują się w Muzeum Narodowym w Warszawie[3][6].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Zygmunt Gloger, Encyklopedia staropolska ilustrowana, Warszawa: Wydawnictwo Wiedza Powszechna, 1985, tom 2, ISBN 83-214-0411-1.
  2. ↑ a b Jendryczko Małgorzata, Sztuka świata, T. 17, Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2013, ISBN 978-83-213-4726-4.
  3. ↑ a b c d e f g Michał Rożek, Polskie koronacje i korony, Kraków: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1987, ISBN 83-03-01913-9.
  4. ↑ a b Kubalska-Sulkiewicz Krystyna, Bielska-Łach Monika, Manteuffel-Szarota Anna, Słownik terminologiczny sztuk pięknych, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007.
  5. ↑ Nowa encyklopedia PWN, T. 3, Warszawa: Wydawnictwo PWN, 1995, ISBN 83-01-11966-7.
  6. ↑ Ewa Olkuśnik: Insygnia koronacyjne Augusta III Sasa i Marii Józefy. [dostęp 2021-06-20].

Bibliografia

  • Paola Rapelli, Symbole władzy i wielkie dynastie, Anna Wieczorek-Niebielska (tłum.), Warszawa: Arkady, 2008, s. 40, ISBN 978-83-213-4518-5, OCLC 749568154.

Media użyte na tej stronie

Insygnia grobowe Kazimierza III Wielkiego.jpg
Insygnia grobowe Kazimierza III Wielkiego. Od góry: korona, jabłko, berło.