Jabłonna (powiat legionowski)

Jabłonna

wieś
Pałac w Jabłonnie
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	legionowski
Gmina	Jabłonna
Liczba ludności (2011)	8176[1][2]
Strefa numeracyjna	22
Kod pocztowy	05-110[3]
Tablice rejestracyjne	WL
SIMC	0003004[4]
Położenie na mapie gminy Jabłonna Jabłonna
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Jabłonna
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Jabłonna
Położenie na mapie powiatu legionowskiego Jabłonna
52°22′41″N 20°54′59″E/52,378056 20,916389
Strona internetowa

Stara poczta w Jabłonnie

Łuk triumfalny w Jabłonnie, wzniesiony przed 1842 ku czci księcia Józefa Poniatowskiego, według projektu Henryka Marconiego

Pałac w Jabłonnie na akwaforcie Jana Zachariasza Freya (1806)

Budynek, w którym przed wojną mieścił się Urząd Gminy Jabłonna, a po wojnie porodówka^[5]

Zabytkowa willa z pocz. XX wieku dr. Stanisława Bzury

Siedziba Nadleśnictwa Jabłonna na ulicy Wiejskiej 20

Jabłonna – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie legionowskim, w gminie Jabłonna^[6][4]. Leży w Kotlinie Warszawskiej, nad Wisłą, na północny wschód od Warszawy.

Historia

Wieś duchowna Jabłonna położona była w 1580 roku w powiecie warszawskim ziemi warszawskiej województwa mazowieckiego^[7].

W 1920 r, minister spraw wojskowych gen. Kazimierz Sosnkowski zarządził utworzenie obozu w Jabłonnie, w którym internowano około 10 tysięcy żołnierzy i oficerów żydowskiego pochodzenia (jego powstanie wywołało skandal międzynarodowy, z którego Sosnkowski musiał tłumaczyć się przed Sejmem i opinią publiczną)^[8].

W czasie II wojny światowej, w latach 1941–1943, w pobliskim Bukowie (dziś w granicach Warszawy) i Poniatowie znajdowały się obozy dla jeńców radzieckich. We wsi i okolicy działały komórki Polskiej Partii Robotniczej. W ramach prowadzonej przez okupanta niemieckiego akcji zagłady Żydów mieszkańców pochodzenia żydowskiego deportowano do getta w Legionowie^[9].

Jabłonna została wyzwolona spod okupacji niemieckiej 28 października 1944 przez jednostki 1 Armii WP po pięciodniowych walkach w rejonie miejscowości. Pierwszym powojennym wójtem był dawny dróżnik kolejowy Kazimierz Kuska, który pełnił tę funkcję do 1947^[10].

Miejscowość w latach 60., 70. i 80. XX wieku zasłynęła z produkcji warzyw, owoców i kwiatów w obiektach szklarniowych, najliczniejszych w tym czasie w Polsce. Miejscowość uważana w tamtym czasie za najbogatszą w Polsce.

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa warszawskiego.

Części wsi

Kościół

Na terenie Jabłonny znajduje się Kościół pod wezwaniem Matki Boskiej Królowej Polski.

Zabytki

Pałac w Jabłonnie

Barokowo-klasycystyczny pałac prymasa Michała Poniatowskiego, brata króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Wzniesiony przez Dominika Merliniego w latach 1775–1779, przebudowany przez Henryka Marconiego w 1837. Pałac jest otoczony parkiem, założonym w XVIII w., z romantycznymi budowlami: Domkiem Chińskim, oranżerią czy Grotą pustelnika. Grota wybudowana z cegły w 1778 roku, projektu architekta Szymona Bogumiła Zuga. Według legendy w grocie zaczynał się podziemny tunel, który przechodził pod Wisłą i prowadził do Bielan^[11]. Wnętrza pałacu są bogato zdobione, m.in. malowidłami Szymona Mańkowskiego i Antoniego Tavellego i sztukateriami Włocha Anotono Bianchi. W dniach 5–7 września 1939 w pałacu mieściła się Kwatera Główna Armii „Modlin”. Pałac został spalony w 1944 r., a po wojnie odbudowany. Obecnie ośrodek PAN.

Fortyfikacje niemieckie

Fortyfikacje niemieckie, zbudowane w okresie II wojny światowej na zakolu Wisły, około 1 km na północny zachód od parku – trzy betonowe stanowiska na karabin maszynowy, jedno na działo (na koronie wału przeciwpowodziowego), umocnienia ziemne. Ich zadaniem była osłona przeprawy przez Wisłę. We wrześniu 1944 r. zostały obsadzone przez żołnierzy 6 pułku grenadierów pancernych SS „Theodor Eicke” 3 Dywizji Pancernej SS „Totenkopf”. 28 października rejon ten został zdobyty przez 2 pułk piechoty 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki. Do dziś zachowały się wszystkie stanowiska (najbliższe Wisły w ruinie) oraz czytelne ślady okopów.

Budynek poczty

Na potrzeby poczty konnej, w 1837 roku rodzina Potockich wydzierżawiła grunt, gdzie został wzniesiony budynek stacji pocztowej oraz oficyna zachodnia. W XIX wieku dobudowano oficynę wschodnią, która nie zachowała się do dziś.^[12] Obecnie budynek pełni funkcję urzędu pocztowego.

Willa dr. Stanisława Bzury

Zabytkowa willa z początku XX wieku, zbudowana z cegły znajduje się przy ulicy Modlińskiej 78. Początkowo należała do Stanisława Bzury, lekarza gminnego^[13]. W okresie II wojny światowej mieściła się w niej kancelaria niemieckiej komendantury miejscowej, w której między innymi wystawiano przepustki do Warszawy.

Transport

W Jabłonnie krzyżują się dwie ważne drogi – droga krajowa nr 61 oraz wojewódzka nr 630. Przez sołectwo Jabłonna przebiega linia kolejowa nr 9 relacji Warszawa – Gdańsk.

Transport zbiorowy

Na terenie Jabłonny funkcjonuje trzech przewoźników autobusowych:

• ZTM – Po Jabłonnie jeżdżą dwie linie strefowe 723 i 731, dwie linie lokalne L41 i L49 i jedna linia nocna N63.^[14]
• Polonus – linia nr 3 relacji Nowy Dwór Mazowiecki/Zakroczym – Warszawa^[15].
• Translud – cztery linie autobusowe^[16]:
  • L1 – Chotomów – Warszawa (Domy Towarowe Centrum)
  • L2 – Modlin Twierdza – Warszawa (Domy Towarowe Centrum)
  • L6 – Zakroczym – Warszawa (Domy Towarowe Centrum)
  • L7 – Legionowo – Metro Młociny

Edukacja

Szkoła Podstawowa im. Armii Krajowej

Gimnazjum im. Orła Białego

Szkoła Podstawowa im. Armii Krajowej

Pierwsza szkoła elementarna w Jabłonnie mieściła się nieopodal teraźniejszej ulicy Miłej. Nauka w niej odbywała się już w latach 60. XIX wieku^[17]. Szkoła ta była niewielka i nauczał w niej jeden nauczyciel.

Kilka lat po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w Jabłonnie istniała 7 letnia szkoła o najwyższej kategorii i pełnym programie nauczania. Nauczało wówczas 8 nauczycieli a lekcje prowadzone były w prywatnych domach.

Na początku lat trzydziestych oddano do użytku drewniany budynek szkoły wzniesiony przy ulicy Szkolnej i posiadający 5 sal lekcyjnych. Budynek ten pod koniec II wojny światowej został częściowo zburzony, ale został odbudowany a nauka w nim wznowiona.

Ciągły wzrost liczby uczniów spowodował, że w 1949 roku rozpoczęto budowę nowego budynku, który z przerwami budowano do 1955 roku. Szkoła posiadała 11 izb lekcyjnych, 14 izb pomocniczych, centralne ogrzewanie, bieżącą wodę i kanalizację.

Dnia 9 listopada 1996 roku szkoła otrzymała imię Armii Krajowej. Wręczono sztandar ufundowany i ofiarowany przez Fundację Teresy i Zdzisława Knobel^[17].

Od roku szkolnego 2014/2015 szkoła została powiększona o dawne gimnazjum.

Gimnazjum im. Orła Białego

Przez pierwsze 3 lata działało w budynku szkoły podstawowej. Dyrektorem został pan Wiesław Kukla, uprzednio wicedyrektor szkoły podstawowej.Pomnik

Od roku szkolnego 2002/2003 zajęcia lekcyjne w gimnazjum im. Orła Białego prowadzone są w nowym budynku, przy szkole podstawowej. Szkoła ma do dyspozycji 15 sal lekcyjnych (4 z zapleczami) oraz 2 sale językowe. W pracowni informatycznej uczniowie mają do dyspozycji 14 stanowisk komputerowych z dostępem do Internetu. Gimnazjum ma do dyspozycji własną pełnowymiarową halę sportową^[18].

Od roku szkolnego 2014/2015 gimnazjum zostało przeniesione do Chotomowa, a budynek został przejęty przez Szkołę Podstawową im. Armii Krajowej^[19]

Sport

Parkrun

Parkrun to cykliczne i bezpłatne biegi na dystansie 5 km z pomiarem czasu organizowane w każdą sobotę o 9:00 rano. Biegi parkrun przeznaczone są dla każdego bez względu na biegowy staż, uzyskiwane rezultaty czy też wiek.^[20]

Pierwszy bieg Parkrun Jabłonna odbył się 27 sierpnia. 2016 r.^[21], zorganizowali go Lotos Jabłonna, Running Team Jabłonna, Fundacja „TU I TERAZ” wraz z Grupą Biegową CHTMO oraz przy wsparciu urzędu Gminy Jabłonna i przy aprobacie Polskiej Akademii Nauk, do której należy przypałacowy park.^[22]

Po niecałych 6 miesiącach od inauguracji trasa zyskała stałe oznakowanie. Tabliczki informujące o kierunku trasy i pokonanym dystansie zaprojektował Artur Szewczyk^[23].

Ochotnicza Straż Pożarna

OSP w Jabłonnie powstała w kwietniu 1912 roku^[24]. Pierwszą jednostkę straży pożarnej wyposażono w ręczną pompę strażacką, węże, drabiny, bosaki, wiadra, siekiery i topory. Sprzęt składowano w drewnianej szopie przy budynku, obecnie Urzędu Gminy. Pierwszy wóz strażacki to był Opel Blitz. OSP Jabłonna w 1995 roku została włączona do struktury Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego. W 2012 roku OSP Jabłonna obchodzi 100 rocznicę powstania. W związku z tym wydarzeniem zakupiono nowy wóz ratowniczo-gaśniczy marki Scania^[25].

Policja

W 2014 roku został oddany do użytku nowy komisariat policji. Budynek o powierzchni 683 m² zawiera pomieszczenia biurowe, gospodarcze, dyżurkę, pokój dla osób zatrzymanych, pokój przesłuchań z lustrem weneckim, archiwum, magazyn broni, salę odpraw, szatnie. Niektóre z 52 pomieszczeń posiadają klimatyzację^[26].

Dotychczas policjanci pracowali w budynku współdzielonym z Ochotniczą Strażą Pożarną a wcześniej w budynku Urzędu Gminy Jabłonna.

Pomniki

Obelisk poświęcony pamięci Jana Pawła II i 25-lecia „Solidarności” znajduje się tuż przy ulicy Modlińskiej, na wysokości Domu Ogrodnika w Jabłonnie. Odsłonięty został w 2006 roku przez biskupa warszawsko-praskiego Sławoja Leszka Głódzia. Obelisk wykonano z bloku granitu, kształtem nawiązującym do gór.

Pomnik Wincentego Witosa, który znajduje się przy Domu Ogrodnika w Jabłonnie. Pomnik ten postawiono dla uczczenia czterdziestej rocznicy śmierci byłego premiera.

Pomnik poległych w latach 1939–1945. Umieszczony na skwerze nazwanym pseudonimami Żołnierzy AK: Mieczysława Stępnowskiego „Alfy” i Stanisława Felickiego „Skiby”, poległych 17 czerwca 1943 r, podczas eskorty transportu broni. Po lewej stronie pomnika umieszczona jest płyta pamiątkowa. Pomnik został zbudowany w latach 1981–1982 według projektu S. Kulona i M. Borysa. Pomnik znajduje się przy ulicy Modlińskiej 100, między Domem Ogrodnika a Urzędem Gminy^[27]

Pomnik Armii Krajowej usytuowany tuż przy budynku Urzędu Gminy Jabłonna. Upamiętniający walkę Żołnierzy AK VII-Obwodu, I Rejonu, II Batalionu, VII-Kompanii AK „Obroża” na terenie Jabłonny i Legionowa. Monument wzniesiony w 1991 r., a w 1999 r. doposażony w stylizowany krzyż Virtuti Militari umieszczony na kracie ze stalowych prętów, zaś bryła pomnika przebudowana w formie barykady powstańczej^[27]

Obelisk upamiętniający ofiary zbrodni Katyńskiej i katastrofy lotniczej pod Smoleńskiem został odsłonięty 18 kwietnia 2010 roku i poświęcony przez proboszcza parafii ks. Tadeusza Wasiluka.

• Obeliski i pomniki
• 

  Jana Pawła II
  i Solidarności

• 

  Wincentego Witosa

• 

  Alfy i Skiby

• 

  Ofiar Katynia
  i katastrofy smoleńskiej

• 

  Armii Krajowej

Tablice pamiątkowe

Generał Władysław Sikorski

Tablica upamiętniająca stacjonowanie generała Władysława Sikorskiego i jego sztabu w Jabłonnie w latach 1920–1921. Tablica znajduje się na budynku Urzędu Gminy Jabłonna, od ulicy Modlińskiej.

Tablica pamiątkowa poświęcona pamięci żołnierzy Armii Krajowej, uczestników walk o niepodległą Polskę

Tablica upamiętniająca poświęcona pamięci żołnierzy Armii Krajowej, została odsłonięta 14 marca 2007 r. O tablicę zabiegał Edmund Kuklewski, przewodniczący Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, środowiska II batalionu I Rejonu VII Obwodu AK w Jabłonnie. Tablica znajduje się na ścianie frontowej szkoły podstawowej im. Armii Krajowej przy ul. Szkolnej 2 w Jabłonnie^[28].

Tablica upamiętniająca żołnierzy dywizji im. T. Kościuszki poległych w 1944 r.

Tablica znajduje się na budynku Urzędu Gminy Jabłonna, po prawej stronie od wejścia.

Tablica upamiętniająca nadanie szkole podstawowej im. Armii Krajowej

Tablica upamiętniająca nadanie gimnazjum im. Orła Białego

• 

  Generał Władysław Sikorski

• 

  Bohaterskim żołnierzom Szarych Szeregów AK

• 

  Pamięci żołnierzy dywizji im. T. Kościuszki

• 

  Nadanie im. Orła Białego gimnazjum w Jabłonnie

• 

  Nadanie imienia Armii Krajowej szkole podstawowej

Biblioteka

Gminna Biblioteka w Jabłonnie rozpoczęła swoją działalność w 1949 roku. Początek działania biblioteki nie był łatwy w związku z niskimi nakładami finansowymi na ten cel oraz lokalem, w jakim biblioteka musiała działać. Bardzo długo, na przestrzeni lat 1963–2005 bibliotekę prowadziła p. Krystyna Fluksik. W kwietniu 2005 roku w wyniku przeprowadzonego konkursu, kierownikiem biblioteki została p. Anna Czachorowska^[29].

Biblioteka gminna, w związku z przeprowadzoną reformą administracyjną z 25 września 1954 roku, – rok później – otrzymała miano biblioteki gromadzkiej. Z powrotem biblioteka stała się gminną w 1973 roku.

Na początku 2006 roku biblioteka przystąpiła do programu „Ikonka”, dzięki czemu otrzymała dla swoich czytelników 3 komputery ze stałym dostępem do internetu. 28 czerwca 2006 roku Rada Gminy Jabłonna w drodze przyjętej uchwały nadała Gminnej Bibliotece w Jabłonnie imię Księdza Jana Twardowskiego^[29]. W 2008 roku liczba woluminów wyniosła 23 tys. a liczba czytelników 1600 osób.

Urodzeni w Jabłonnie

• Jerzy Miatkowski ps. „Zawada” – porucznik, żołnierz Armii Krajowej, uczestnik Powstania Warszawskiego, adiutant Hieronima Dekutowskiego „Zapory”.

Zobacz też

• Łuk Napoleona w Ślesinie

Przypisy

Bibliografia

• Jabłonna (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 346 .
• Przemysław Boguszewski. Punkt Oporu Jabłonna. „Wojskowy Przegląd Techniczny i Logistyczny”, s. 8 i 38, 2002. warszawa: Dom Wydawniczy Bellona. ISSN 12307386. 
• Jerzy Kasprzycki, Jerzy S. Majewski: Korzenie miasta, T. 6, Niedaleko od Warszawy. Warszawa: Veda, 2004, s. 176–183. ISBN 83-85584-84-6.
• Jacek Szczepański: Powiat legionowski na dawnej pocztówce. Towarzystwo Przyjaciół Legionowa, 2002, s. 25. ISBN 83-901789-9-0.
• Pałac w Jabłonnie na portalu sztuka.net. sztuka.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-06)].

Linki zewnętrzne

• Archiwalne widoki miejscowości w bibliotece Polona