Jablonec nad Nysą

Jablonec nad Nysą

Jablonec nad Nisou

Nowy ratusz
Herb Flaga
Państwo	Czechy
Kraj	liberecki
Powiat	Jablonec nad Nysą
Burmistrz	Jiří Čeřovský[1]
Powierzchnia	31,39 km²
Wysokość	475 m n.p.m.
Populacja (2017) • liczba ludności	45 702[2]
Kod pocztowy	466 01
Tablice rejestracyjne	L
Położenie na mapie kraju libereckiego Jablonec nad Nysą
Położenie na mapie Czech (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Jablonec nad Nysą
50°43′N 15°10′E/50,716667 15,166667
Strona internetowa
Portal Czechy

Jablonec nad Nysą (cz. Jablonec nad Nisou, niem. Gablonz an der Neiße) – miasto statutarne w Czechach, nad Nysą Łużycką, u podnóża Gór Izerskich. Drugie co do wielkości miasto kraju libereckiego, siedziba powiatu Jablonec nad Nysą. Ośrodek produkcji sztucznej biżuterii (Jablonex, G&B beads – szklane perły), szkła (Preciosa – producent szkła kryształowego) i elektroniki profesjonalnej (Jablotron)

Historia

Wieś Jablonec (Gablonz) została założona w XIV wieku; pierwszy dokument pisany wzmiankujący o niej pochodzi z 1356. Nazwa miasta oznacza „miejsce, gdzie rosną jabłonie”. W sierpniu 1496 wieś została doszczętnie spalona przez wojska Związku Miast Łużyckich podczas wojny pomiędzy nimi a królem Czech Jerzym z Podiebradów. W XVIII wieku powstała huta szkła i fabryka sztucznej biżuterii, a jej pierwszy eksporter, J. F. Schwan, uczynił miasto znanym w Europie. Wieś Gablonz została podniesiona do rangi gminy przez cesarza Franciszka II Habsburga 21 kwietnia 1808, zaś prawa miejskie nadał jej cesarz Franciszek Józef I 28 marca 1866.

Teatr w Jabloncu nad Nysą

W XIX wieku miasto rozwijało się. W latach 1870–1871 wojna francusko-pruska sprawiła, że w krajach tych produkcja szkła i sztucznej biżuterii upadła, zaś kupcy z Gablonz przejęli rynki zagraniczne. Produkcja i eksport osiągały niewiarygodnie szeroki zasięg przez następne 60 lat. Rozwój miasta szedł w parze ze wzrostem liczby ludności; pejzaż Jablonca ulegał dynamicznym zmianom. Wybudowano wówczas szereg wystawnych (w tym secesyjnych) domów i całych dzielnic. Wybudowano też dwa najbardziej charakterystyczne obiekty w mieście – kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa na Horní náměstí oraz ratusz miejski na Mírové náměstí. W 1904 otwarto Muzeum Szkła i Biżuterii.

Tzw. czarny piątek 24 października 1929 oraz kryzys gospodarczy lat 30. przyniosły recesję w produkcji szkła i biżuterii. W październiku 1938 Gablonz, zlokalizowane w Kraju Sudetów, zostało zajęte przez hitlerowską III Rzeszę na mocy postanowień układu monachijskiego, jako zamieszkane w większości przez Niemców. Po 1945 ludność niemiecka została wysiedlona, zaś Czesi przesiedleni do miasta, które odtąd znane jest jako Jablonec nad Nisou. Niemcy wysiedleni z Gablonz założyli po wojnie dzielnicę Neugablonz miasta Kaufbeuren w Bawarii oraz miejscowość Neugablonz nieopodal miasta Enns w Górnej Austrii.

W lutym 2012 r. Jablonec został miastem statutarnym^[3]. O ten status miasto starało się już w 1990 r. jako drugi co do wielkości i znaczenia ośrodek Aglomeracji Libereckiej.

Współczesność

Jablonec stanowi obecnie centrum aktywnego wypoczynku i sportu, z pływalnią, trzema stadionami piłki nożnej oraz lekkoatletycznym, lodowiskiem hokejowym, 13. salami gimnastycznymi i 16. boiskami. Jest również znany ze swej nowoczesnej architektury z lat 1900–1930 i Muzeum szkła i biżuterii szklanej.

W Jabloncu mają siedzibę zakłady samochodowe LIAZ, choć ich nazwa wskazuje na pobliski Liberec (Liberecké automobilové závody). W Jabloncu powstały też zakłady elektroniczne „Jablotron”, eksportujące swe systemy ochrony mienia do kilkudziesięciu krajów, jako konkurent polskiej firmy „Satel” z Gdańska. Jablonec z pobliskim Libercem łączy licząca ok. 12 km międzymiastowa linia tramwajowa. Ponadto w mieście rozwinął się przemysł maszynowy, papierniczy oraz spożywczy^[4].

Galeria

• 

  Przystanek tramwajowy

• 

  Widok na muzeum

• 

  Kościół św. Anny

• 

  Muzeum Jablonexu

• 

  Urząd Miasta

Miasta partnerskie^[5]

• Ronse, Belgia
• Budziszyn, Niemcy
• Zwickau, Niemcy
• Jelenia Góra, Polska
• Marsciano, Włochy
• Kaufbeuren, Niemcy
• Beihai, Chiny

Osobistości

• Milada Karbanová – czechosłowacka lekkoatletka, ur. 1948
• Dana Spálenská – czechosłowacka saneczkarka, ur. 1950
• Jaromír Drábek – czeski polityk, ur. 1965
• Jiřina Pelcová – czeska biathlonistka, ur. 1969
• Gabriela Suvová – czeska biathlonistka, ur. 1972
• Michal Doležal – czeski skoczek narciarski, ur. 1978
• Ivan Bartoš – czeski polityk, ur. 1980
• Barbora Špotáková – czeska lekkoatletka, ur. 1981
• Gabriela Koukalová – czeska biathlonistka, ur. 1989
• Markéta Davidová – czeska biathlonistka, ur. 1997

Zobacz też

• powiat Jablonec nad Nysą
• Miasta Czech
• FK Jablonec 97
• Linia tramwajowa Liberec – Jablonec nad Nysą

Przypisy