Jablonov nad Turňou

Jablonov nad Turňou

Kościół katolicki w Jablonovie nad Turňou
Państwo	Słowacja
Kraj	koszycki
Powiat	Rożniawa
Starosta	Slavomír Zubriczky[1]
Powierzchnia	24,463[2] km²
Wysokość	240 m n.p.m.
Populacja • liczba ludności	766 (31 grudnia 2017)
Nr kierunkowy	058
Kod pocztowy	049 43
Tablice rejestracyjne	RV
Położenie na mapie kraju koszyckiego Jablonov nad Turňou
Położenie na mapie Słowacji Jablonov nad Turňou
48°35′35″N 20°40′22″E/48,593056 20,672778
Strona internetowa

Jablonov nad Turňou (węg. Szádalmás) – wieś (obec) w powiecie Rożniawa, w kraju koszyckim, na Słowacji. Powierzchnia 24,46 km², 765 mieszkańców (31 grudnia 2016).

Położenie

Wieś leży w zachodniej (górnej) części Kotliny Turniańskiej, na wysokości od 210 do 480 m n.p.m. (centrum wsi: 240 m n.p.m.), na południe od linii kolejowej z Koszyc do Rożniawy i biegnącej wzdłuż niej drogi nr 50.

Historia

Teren wsi był zamieszkany już w czasach prehistorycznych. Ślady siedlisk ludzkich z okresu neolitu oraz epoki brązu znaleziono na wzgórzu na południowy wschód od wsi oraz na północ od niej, na terenie winnic w pobliżu Jabłonowskiego Wywierzyska (słow. Jablonovska vyvieračka).

Pierwsza wzmianka pisemna o wsi pochodzi z lat 1332–1335, gdy była wspominana jako osada z farą. W 1430 r. występowała pod nazwą Almá (pochodzenia starotureckiego), później pod węgierskimi nazwami Almás oraz Szádalmás. W roku 1920 zmieniła nazwę na Jablonov, a w 1927 r. na Jablonov nad Turnou.

Pierwotnie była wsią zależną grodu Turňa, natomiast od połowy XIV w. należała do rodu Bebeków z Pleszywca. W XVI w. wchodziła w skład feudalnego „państwa” Szádvár. W 1720 r. liczyła 13 rodzin ziemiańskich i 30 poddańskich. W roku 1828 miała 136 domów i 695 ludzi.

Po roku 1881 należała administracyjnie do żupy Abovsko-Turniańskiej. W latach 1938–1945 włączona do Węgier. Po II wojnie światowej znalazła się w powiecie Moldava nad Bodvou w kraju koszyckim, zaś po roku 1960 w powiecie Rożniawa w kraju wschodniosłowackim (słow. kraj Východoslovenský).

Gospodarka

Mieszkańcy zajmowali się uprawą roli i hodowlą, zaś od XIX w. również sadownictwem i uprawą winorośli. Winnice rozciągają się na wystawionych ku południowi stokach Górnego Wierchu (słow. Horný vrch). W zbudowanym w latach 70. XX wieku wielkim gospodarstwie warzywniczym zastosowano do ogrzewania szklarni ciepło odpadowe ze stacji sprężarek na linii biegnącego przez wieś gazociągu.

Komunikacja

Przystanek kolejowy na linii z Koszyc do Rożniawy. Przystanek autobusowy na liniach biegnących z Rożniawy do Koszyc oraz do Hrušova i Silickiej Jablonicy.

Zabytki

• Kościół pw. św. Trójcy, katolicki. Murowany, pierwotnie gotycki z 2 połowy XIV w., rozszerzony w 1500 r. poprzez dobudowanie od strony południowej późnogotyckiej kaplicy. Przebudowany w duchu klasycystycznym w 1817 r. z dobudowaniem wieży.
• Kościół ewangelicki. Murowany, klasycystyczny, z końca XVIII, z wieżą dobudowaną na początku XIX w.
• Kaplica św. Anny na terenie winnic. Barokowa z 1 połowy XVIII w.
• Kamienny spichlerz z wieżą.
• Domy mieszkalne z XIX i początku XX w. z podcieniami wzdłuż ściany frontowej.

Przypisy

Bibliografia

• Ďurček Jozef a kolektív: Slovenský kras. Turistický sprievodca ČSSR, č. 41, wyd. Šport, slovenské telovýchovné vydavateľstvo, Bratislava 1989, ISBN 80-7096-020-5.