Jacek Jerz
Data i miejsce urodzenia | |
---|---|
Data i miejsce śmierci | |
Przyczyna śmierci | niewyjaśniona, wg IPN prawdopodobieństwo mordu skrytobójczego SB |
Zawód, zajęcie | technik elektronik |
Partia | Konfederacja Polski Niepodległej, |
Odznaczenia | |
| |
Strona internetowa |
Antoni Jacek Jerz (ur. 11 października 1944 w Radomiu, zm. 31 stycznia 1983 tamże) – działacz opozycyjny i niepodległościowy, współzałożyciel i wiceprzewodniczący MKZ NSZZ „Solidarność” Ziemia Radomska, twórca i przywódca radomskiej Konfederacji Polski Niepodległej oraz członek władz krajowych KPN, założyciel i członek władz ogólnopolskich (tzw. „Siódemki”) Komitetu Obrony Więzionych za Przekonania, delegat na I Zjazd Krajowy NSZZ „Solidarność”, internowany i szykanowany w stanie wojennym[1], zmarł w niewyjaśnionych okolicznościach, wg IPN najprawdopodobniej w wyniku otrucia przez Służbę Bezpieczeństwa[2][3]. Ofiara stanu wojennego[4]. Odznaczony pośmiertnie przez Prezydenta RP Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski[5] oraz Krzyżem Wolności i Solidarności[6]. Patron ronda wchodzącego w skład wewnętrznej południowej obwodnicy Radomia, której odcinkom patronują zasłużeni działacze opozycji antykomunistycznej[7][8].
Życiorys
Wykształcenie i praca zawodowa
Był technikiem elektronikiem, absolwentem Policealnego Studium Zawodowego (specjalność elektronika i miernictwo elektroniczne i elektryczne), a następnie podyplomowych specjalistycznych kursów ELWRO Wrocław w zakresie wdrażania i serwisowania jednostek centralnych Odra i pamięci taśmowych. Pracował m.in. w Ośrodku Elektronicznym radomskiego oddziału Głównego Urzędu Statystycznego, a następnie na stanowisku kierownika sekcji technicznej maszyn liczących „Odra” Ośrodka Obliczeniowego Zakładów Elektronicznej Techniki Obliczeniowej (ZETO) przy Wyższej Szkole Inżynierskiej w Radomiu[1].
Działalność opozycyjna w PRL
W sierpniu 1980 był twórcą i przewodniczącym komitetu strajkowego i komisji zakładowej w ZETO Radom[9], a w październiku 1980 założycielem radomskiej „Solidarności”. Był członkiem ścisłego Prezydium Zarządu Regionu i wiceprzewodniczącym MKZ NSZZ „Solidarność” Ziemia Radomska. W 1980 był twórcą radomskich struktur Konfederacji Polski Niepodległej oraz Komitetu Obrony Więzionych za Przekonania (KOWzP), przywódcą radomskiej KPN oraz działaczem jej władz ogólnopolskich, członkiem władz krajowych KOWzP[1] (tzw. „Siódemki”), który uchwałą jego współautorstwa został uznany przez I Krajowy Zjazd NSZZ „Solidarność” za oficjalną agendę „Solidarności” do spraw Praworządności[10]. W listopadzie 1981 utworzył Młodzieżowy Ruch Niepodległościowy (MRN)[11] – organizację patriotyczną dla młodzieży szkolnej pod patronatem KPN, w stanie wojennym prowadzącą druk i kolportaż ulotek oraz literatury na terenie Radomia[10]. Był jednym z inicjatorów utworzenia na Ziemi Radomskiej NSZZ „Solidarność” Rolników Indywidualnych[12].
Był delegatem na I Krajowy Zjazd Delegatów NSZZ „Solidarność”[1] w Gdańsku Oliwie, gdzie w imieniu władz KPN przedstawił Plan Stabilizacji Gospodarczej – pierwszy w PRL wolnorynkowy program gospodarczy i plan szybkiego wyjścia z kryzysu[13][14] zgłoszony[15] do Komisji Programowej Zjazdu celem opracowania – wspólnie z tzw. „programem alternatywnym” prof. Stefana Kurowskiego – programu gospodarczego NSZZ „Solidarność”. Współautor podjętej przez Zjazd uchwały uznającej Komitety Obrony Więzionych za Przekonania za agendę NSZZ „Solidarność” do spraw Praworządności[10][16], współtwórca uchwały Zjazdu „wyrażającej podziękowanie KSS KOR za dotychczasową działalność”, w wyniku której nastąpiło samorozwiązanie i zakończenie działalności KSS KOR[17]. Był aktywnym uczestnikiem prac nad uchwałami Zjazdu dotyczącymi praworządności i więźniów politycznych[18]. Kandydował do Komisji Krajowej NSZZ „Solidarność”[19][20], a od października 1981 uczestniczył w jej pracach jako przedstawiciel władz KOWzP. Był jednym z inicjatorów zamkniętego posiedzenia Prezydium Komisji Krajowej w hali „Radoskóru” w Radomiu 3 grudnia 1981 (z którego wykradziono i opublikowano nagrania, które posłużyły jako jeden z pretekstów do wprowadzenia stanu wojennego)[1]. Uczestniczył w ostatnich obradach Komisji Krajowej w Gdańsku (przerwanych wprowadzeniem stanu wojennego), w trakcie których Komitety Obrony Więzionych za Przekonania miały zostać przekształcone w jednolity Komitet Obrony Praworządności działający przy NSZZ „Solidarność”[10].
Był inicjatorem najważniejszych działań opozycyjnych i niepodległościowych na Ziemi Radomskiej, w tym m.in. strajku okupacyjnego i przejęcia budynków WRZZ (reżimowych związków zawodowych) na siedzibę NSZZ Solidarność[21][22], strajku studentów i kadry naukowej w radomskiej Wyższej Szkole Inżynierskiej[10][23], Ogólnopolskiego Zjazdu Komitetów Obrony Więzionych za Przekonania w Radomiu w dniach 21–22 listopada 1981[1] (na którym Radom wyznaczono na centralną siedzibę Komitetu, Jerz został wybrany do jego władz krajowych, a strukturę przekształcono w jednolity Komitet Obrony Praworządności)[10] czy przygotowań do ogólnopolskiego strajku generalnego NSZZ „Solidarność” (był wiceprzewodniczącym utworzonego w tym celu Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego). Inicjator i współautor tzw. „postulatów radomskich”[21], w tym m.in. usunięcia ze stanowisk obarczanych winą za organizację w trakcie radomskich wydarzeń Czerwca'76 „ścieżek zdrowia” I Sekretarza KW PZPR Prokopiaka, Komendanta Wojewódzkiego MO Mozgawy oraz Wojewody Radomskiego Maćkowskiego (wszystkie te osoby, a także Prezydent Radomia Barszczyński, zostały usunięte ze stanowisk w dniu 16 marca 1981), przekazania nowo budowanego kompleksu budynków KW MO na potrzeby zrujnowanej radomskiej służby zdrowia, rehabilitacji ofiar radomskiego protestu robotniczego oraz budowy pomnika Czerwca'76[10]. W imieniu radomskiej „Solidarności”, w celu uzyskania informacji na temat winnych represji po wydarzeniach radomskiego Czerwca '76, uczestniczył w poufnych rozmowach z odsuniętym już wówczas od władzy Edwardem Gierkiem[24], a następnie w negocjacjach z wicepremierem Mieczysławem Rakowskim[25], które doprowadziły do wielomiesięcznych (IV-XI 1981) rozmów radomskiej „Solidarności” z Komisją Rządową, odgrywając w nich kluczową rolę[10].
Przygotowywał (ostatecznie niezrealizowany ze względu na wprowadzenie stanu wojennego) ogólnopolski „Marsz Gwiaździsty” KPN i KOWzP w sprawie uwolnienia więźniów politycznych[26], wmurowanie kamienia węgielnego pod pomnik i uroczyste obchody 5. rocznicy Czerwca'76 z udziałem L. Wałęsy i A. Walentynowicz[27], współorganizował największe w regionie manifestacje, w tym m.in. demonstrację przed radomskim mauzoleum Dionizego Czachowskiego w 10. rocznicę masakry robotników na wybrzeżu w grudniu 1970[28][29] oraz obchody Święta Niepodległości 11 listopada 1981, w trakcie których na Rynku Starego Miasta w Radomiu ustawiona została makieta zburzonego Pomnika Czynu Legionów, przed którą wobec kilku tysięcy zgromadzonych wygłosił patriotyczne przemówienie[30][31][32] obecnie uznawane za jedno z najodważniejszych publicznych wystąpień czasów pierwszej „Solidarności”[10] Był inicjatorem i jednym z redaktorów czasopisma radomskiej KPN i Komitetu Obrony Więzionych za Przekonania pt. „Rota” .
W trakcie internowania był współinicjatorem licznych protestów i głodówek, pomysłodawcą i współautorem gazety internowanych „Krata” (pismo tworzone było ręcznie, a każda osoba, która je otrzymała, przepisywała i przekazywała dalej kolejną kopię)[33]. 14 sierpnia 1982 w ośrodku internowanych w Kwidzynie był w grupie najaktywniejszych uczestników[34] krwawo spacyfikowanego przez ZOMO i „atandę”[35] protestu internowanych – w trakcie pacyfikacji[36] był wśród najciężej pobitych i przeszedł „ścieżki zdrowia”[37][10][38][39].
Po zwolnieniu z internowania, wraz z uwolnionym w tym samym czasie przewodniczącym radomskiej „Solidarności” Andrzejem Sobierajem, podjęli pierwsze próby reaktywacji struktur w regionie, odbywając pierwsze spotkania oraz kolportując kilka nakładów ulotek[40]. Po upływie zaledwie kilku tygodni działania te przerwała jego nagła śmierć[41].
Inicjatywy społeczne i patriotyczne
Zainicjował szereg działań o charakterze społecznym i patriotycznym. 1 listopada 1981 w głównej alei radomskiego cmentarza rzymskokatolickiego ustawił krzyż brzozowy w hołdzie ofiarom Katynia (krzyż ten jako jedyny w kraju przetrwał do końca PRL, wytyczając miejsce w którym w 1989 stanął obecny Pomnik Ofiar Katynia)[42][43]. Od października 1981 prowadził działania zmierzające do odbudowy radomskiego Grobu Nieznanego Żołnierza oraz poszukiwania jego oryginalnej płyty ukrytej w czasie wojny, w trakcie radomskich obchodów 63. rocznicy Odzyskania Niepodległości współinicjował powstanie Społecznego Komitetu Odbudowy Pomnika Legionisty, był inicjatorem utworzenia w Radomiu Klubu Inteligencji Katolickiej jako alternatywy dla zinfiltrowanego wówczas przez władze Stowarzyszenia „PAX”, a z ramienia radomskiej KPN oraz MKR NSZZ „Solidarność” od października 1981 prowadził pierwsze niezależne próby ustalenia okoliczności śmierci ks. Romana Kotlarza (śmiertelnej ofiary wydarzeń radomskiego Czerwca'76)[10].
Represje i śmierć
Represje
W listopadzie 1980 został wytypowany do aresztowania przez Służbę Bezpieczeństwa, a od połowy listopada 1980 rozpracowywany także przez Stasi oraz HA II (HauptAbteilung II – służbę kontrwywiadu Ministerstwa Bezpieczeństwa NRD) w ramach „Arbeitsgruppe Reaktion” – Grupy Roboczej „Reakcja”. Od momentu podjęcia kierowniczej roli w KPN i KOWzP, działania operacyjne przeciwko niemu objęto nadzorem na szczeblu kierownictwa MSW oraz osobiście przez ministrów Kiszczaka i Ciastonia. Po zorganizowaniu w Radomiu Ogólnopolskiego Zjazdu KOWzP, wiceminister MSW gen. bryg. Ciastoń osobistym szyfrogramem polecił wdrożenie przeciwko J. Jerzowi działań operacyjnych oraz przedstawienie mu zarzutów prokuratorskich, w wyniku czego Prokuratura Wojewódzka w Radomiu wszczęła przeciw niemu dwa postępowania karne, w których przedstawiono zarzuty kierowania nielegalnymi organizacjami KPN i KOWzP, lżenia i wyszydzania naczelnych organów PRL oraz rozpowszechniania fałszywych informacji na szkodę PRL. Oba postępowania połączono następnie w jedno śledztwo, które przekazano do prowadzenia Prokuraturze Wojskowej Okręgu Warszawskiego jako „wyczerpujące znamiona zbrodni przewidzianych w art. 123 i 128 § 1 kk”, tj. „próby obalenia przemocą ustroju PRL”, zagrożonej karą „pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 5 albo karą śmierci” (art. 123 kodeksu karnego z 1969 r.). Postępowanie to, włączone przez Prokuraturę Wojskową do śledztwa przeciwko kierownictwu KPN, umorzono dopiero w dniu jego śmierci[10].
Internowanie
Z chwilą wprowadzenia stanu wojennego został aresztowany w nocy 12/13 grudnia 1981 jako pierwszy w Radomiu, dotkliwie pobity i wywieziony do lasu pod Radomiem gdzie w środku nocy usiłowano wyrzucić go z samochodu na leśną polanę, być może w celu upozorowania próby ucieczki. Był jednym z najdłużej internowanych w kraju – ponad 12 miesięcy – w sześciu miejscach odosobnienia: Kielce-Piaski, Radom, ponownie Kielce, Bydgoszcz (szpital więzienny, dokąd został przewieziony w tajemnicy pod nadzorem MSW, a po zabiegu operacyjnym przetrzymywany ponad miesiąc w nieznanym miejscu w izolacji, gdzie wg zachowanych poszlak mogły być aplikowane pod pozorem leczenia nieznane środki farmakologiczne), Gębarzewo oraz Kwidzyn, gdzie 14 sierpnia 1982, jako jeden z najaktywniejszych uczestników protestu internowanych krwawo spacyfikowanego przez ZOMO, został skatowany i przeszedł „ścieżki zdrowia”. W trakcie internowania, wbrew przepisom stanu wojennego, usunięty z pracy. Po wielomiesięcznych odwołaniach, w grudniu 1982 został przywrócony do pracy na jeden dzień, a nazajutrz po wyroku sądu pracy ponownie zwolniony pod pozorem likwidacji zakładu. Po zwolnieniu z internowania bezskutecznie poszukiwał nowej pracy – w aktach SB zachował się plan operacyjny zlecający uniemożliwienie mu podjęcia jakiegokolwiek zatrudnienia na terenie Radomia. Zwolniony z internowania 19 grudnia 1982, po 372 dniach odosobnienia, w ostatniej grupie internowanych, zmarł nagle zaledwie kilka tygodni później[10][22].
W trakcie internowania represje skierowano również przeciw najbliższej rodzinie, m.in. w połowie listopada 1982 żona i 9-letni syn Jacka Jerza (a w tym samym dniu także żona drugiego z przywódców radomskiej „Solidarności” Andrzeja Sobieraja) ulegli ciężkim wypadkom samochodowym, których okoliczności wskazują na możliwość spowodowania przez SB[44][10].
Okoliczności śmierci
Zwolniony z internowania z jednoczesnym pisemnym rozkazem przeprowadzenia przeciwko niemu przez Wydział III SB „przedsięwzięcia specjalnego”[3], zmarł nagle kilka tygodni później, 31 stycznia 1983 roku, w wieku 38 lat. Według zeznań działacza radomskiej „Solidarności” i KSS KOR, zaledwie godzinę przed nagłą śmiercią Jerz spotkał tego samego tajnego współpracownika Wydziału III SB (działającego w Zarządzie Regionu radomskiej „Solidarności”), który wcześniej występował w kombinacji operacyjnej próby podania Annie Walentynowicz rozpuszczonego w herbacie środka farmakologicznego[45][2]. Jak zeznał świadek, w trakcie tego spotkania Jacek Jerz również został poczęstowany herbatą, po czym zdążył już tylko dotrzeć do domu, gdzie nastąpił jego nagły zgon[10][46].
Działania władz prowadzone po śmierci obarczone były licznymi nieprawidłowościami: sekcję zwłok opóźniono o dwie doby i przeprowadzono przez wytypowany przez władze skład, z którego wykluczono niezależnych lekarzy, zaniechano wykonania badań toksykologiczno-chemicznych, a rutynowo pobrane próbki przekazano do badań w Instytucie Ekspertyz Sądowych im. Jana Sehna w Krakowie z takim opóźnieniem (24 dni po śmierci), że po ich otrzymaniu stwierdzono „stadium posuniętego rozkładu gnilnego” próbek. Jedynym dowodem określającym przyczynę śmierci stał się zapis w protokole sekcji zwłok sporządzony przez wyselekcjonowany przez władze zespół, gdzie orzeczono „atak serca w wyniku krańcowych zmian miażdżycowych”[10].
Radomska SB przeprowadziła akcję dezinfomacyjną na temat przyczyn śmierci wśród mieszkańców regionu, a dwa dni po śmierci grób Jacka Jerza został sprofanowany przez funkcjonariuszy SB, którzy porozbijali znicze, połamali wiązanki, pozrywali szarfy kondolencyjne z wieńców i wdeptali je w ziemię, z czego sporządzili notatkę służbową. Jeden z funkcjonariuszy po 1989 roku kontynuował służbę w policji, awansował i przez lata pełnił w niej prestiżową funkcję[10][22].
W publikacji „Ofiary stanu wojennego”[3] oraz w publicznych wypowiedziach[2] władze Instytutu Pamięci Narodowej stwierdziły, że wg aktualnych ustaleń Jacek Jerz najprawdopodobniej padł ofiarą otrucia przez SB, w sposób analogiczny do wcześniejszej próby podjętej w Radomiu wobec Anny Walentynowicz. Prezes IPN dr Łukasz Kamiński w swoim artykule „Milczący świadkowie – Wprowadzenie”[47] śmierć Jacka Jerza zaliczył do mordów skrytobójczych SB, wiceprezes IPN Agnieszka Rudzińska stwierdziła, że prawdopodobnym powodem śmierci było otrucie przez SB[2], zaś Szef UdSKiOR wydał decyzję administracyjną uznającą Jacka Jerza za śmiertelną ofiarę aparatu bezpieczeństwa PRL[48]. Szczegółowy opis bieżących ustaleń na temat okoliczności śmierci Jacka Jerza, udokumentowany materiałami źródłowymi z zasobów archiwalnych IPN, dostępny jest w poświęconym Jackowi Jerzowi portalu informacyjnym[46]
Upamiętnienia i odznaczenia
Uroczysty pogrzeb
Mimo zakazu druku nekrologów i masowego zrywania i niszczenia przez SB klepsydr wykonanych ręcznie oraz licznych działań mających nie dopuścić do masowego zgromadzenia, pogrzeb Jacka Jerza stał się wielotysięczną manifestacją (wg szacunków SB w pogrzebie wzięło udział 6–11 tys. osób) – jednym z największych tego typu zgromadzeń w historii miasta i jedną z największych demonstracji w okresie stanu wojennego. W czasie pogrzebu SB próbowała wywoływać prowokacje i burdy, a dwa dni po pogrzebie funkcjonariusze SB sprofanowali grób niszcząc i wdeptując w ziemię znicze, wiązanki i szarfy kondolencyjne[22][10][1].
Upamiętnienia i patronaty
W 1983 na cześć Jacka Jerza jego imię nadano podziemnej drukarni konspiracyjnych struktur „Solidarności” – Drukarnia Polowa im. Jacka Jerza funkcjonowała do 1989 r. zaopatrując w ulotki i literaturę cały region radomski. Wydawała również pismo „Barykada” (w ciągu 6 lat ukazało się kilkadziesiąt obszernych numerów)[49].
Reaktywowana w drugiej połowie lat 80. XX wieku radomska Konfederacja Polski Niepodległej utworzyła Radomską Oficynę Wydawniczą (ROW) im. Jacka Jerza, która funkcjonowała do połowy lat 90. i wydawała kilkanaście tytułów pism o tematyce patriotycznej i niepodległościowej[50][51].
Wybrana w 1990 w pierwszych demokratycznych wyborach Rada Miejska nadała jednej z radomskich ulic imię Jacka Jerza. W 2001 zdominowana przez SLD Rada Miejska (z inicjatywy radnego B. Barszczyńskiego, który w 1981 na skutek działań J. Jerza stracił stanowisko Prezydenta Radomia) zmieniła nazwę ulicy na Gwardii Ludowej, co nastąpiło z rażącym naruszeniem regulaminu Rady Miejskiej (m.in. we wniosku nie zawarto wymaganego przepisami uzasadnienia oraz odmówiono przedstawienia Radzie rzekomo zebranych pod wnioskiem podpisów)[52] i odbiło się szerokim echem w Polsce, także z mównicy sejmowej (był to pierwszy w kraju przypadek usunięcia nazwy ulicy śmiertelnej ofiary komunizmu i zastąpienia jej przez nazwę organizacji komunistycznej)[53]. W atmosferze skandalu SLD ostatecznie odstąpił od nazwy Gwardii Ludowej, jednak nie dopuszczono do przywrócenia patronatu Jacka Jerza, którego zobowiązano się uhonorować wmurowaniem tablicy pamiątkowej, czego do dziś nie uczyniono[54][55]. W trakcie uroczystych obchodów 42. rocznicy radomskiego Czerwca'76 na temat okoliczności usunięcia nazwy ulicy wypowiedział się Prezes IPN dr Jarosław Szarek[56].
W Golgocie Wschodu znajdującej się w Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej Królowej Polski w Kałkowie-Godowie, w Grocie Księdza Romana Kotlarza oraz przylegającym do niej pomieszczeniu poświęconemu wydarzeniom Czerwca '76 znajdują się tablice w hołdzie ofiarom komunizmu i twórcom etosu Solidarności, w tym Jackowi Jerzowi[57].
Postać Jacka Jerza upamiętnia plenerowa, objazdowa wystawa Instytutu Pamięci Narodowej „Ofiary stanu wojennego”, zainaugurowana w 25. rocznicę wprowadzenia stanu wojennego 13 grudnia 2006 na Placu Zamkowym w Warszawie i od lat prezentowana w kolejnych dużych miastach Polski[58].
W listopadzie 2007 Telewizja Polska na kanale TVP Info wyemitowała film dokumentalny z cyklu Nieznani sprawcy. Zadanie specjalne – wyrok[59] w reżyserii Jerzego Morawskiego przedstawiający sylwetkę Jacka Jerza i niewyjaśnione okoliczności jego śmierci.
13 grudnia 2008, w 27. rocznicę wprowadzenia stanu wojennego, pierwszy przewodniczący radomskiej „Solidarności” Andrzej Sobieraj wydał nakładem Stowarzyszenia Osób Internowanych i Represjonowanych w Stanie Wojennym obszerną książkę „Radomska droga do wolności 1980–1984”[60] opisującą w szczegółach jego i Jacka Jerza działalność związkową i niepodległościową na szczeblu regionalnym i krajowym, zawierającą szeroki wybór dokumentów archiwalnych i fotografii oraz odtajniającą długą listę radomskich tajnych współpracowników oraz funkcjonariuszy SB. W kolejnych latach wydanych zostało (głównie nakładem Instytutu Pamięci Narodowej) kilkanaście innych obszernych pozycji książkowych dokumentujących działalność Jacka Jerza[61].
W 2016 w trakcie obchodów 40. rocznicy radomskiego protestu robotniczego w Czerwcu'76 w obecności najwyższych władz państwowych zapoczątkowano, odtąd corocznie powtarzany, uroczysty Apel Pamięci zwieńczany Salwą Honorową Kompanii Reprezentacyjnej Wojska Polskiego, w trakcie którego odczytywane jest nazwisko Jacka Jerza jako „zamordowanego przez komunistycznych oprawców w stanie wojennym, jednego z założycieli radomskiej Solidarności, bestialsko pobitego w ośrodku internowania”[62].
W październiku 2020 Rada Miejska w Radomiu jednogłośnie nadała imię Jacka Jerza jednemu z rond w południowej części miasta, wchodzącemu w skład wewnętrznej południowej obwodnicy Radomia, w przebiegu ul. Anny Walentynowicz[7][63]. Przy wyborze lokalizacji[8] wnioskodawcy uwzględnili znaczenie symboliczne, gdyż wg ustaleń IPN zarówno wobec Anny Walentynowicz jak i Jacka Jerza radomska SB podjęła analogiczne próby otrucia[2].
Ordery i odznaczenia
11 listopada 1994 decyzją Kongresu KPN Jacek Jerz został pośmiertnie odznaczony Złotą Odznaką Za Zasługi Konfederacji Polski Niepodległej[64].
12 grudnia 2006, w 25. rocznicę wprowadzenia stanu wojennego, Prezydent RP Lech Kaczyński odznaczył pośmiertnie Jacka Jerza Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski[65][66].
15 czerwca 2016, w 40. rocznicę radomskich wydarzeń Czerwca'76, Prezydent RP Andrzej Duda nadał Jackowi Jerzowi pośmiertnie Krzyż Wolności i Solidarności[67][68].
W 2016 Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych odznaczył pośmiertnie Jacka Jerza odznaką honorową „Działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych”[69].
Przypisy
- ↑ a b c d e f g Jacek Jerz, Encyklopedia Solidarności.
- ↑ a b c d e Z filmoteki Bezpieki, odc. 62, IPN TV, wiceprezes IPN Agnieszka Rudzińska – wypowiedź nt. okoliczności śmierci Jacka Jerza.
- ↑ a b c Album „Ofiary stanu wojennego”, Instytut Pamięci Narodowej, ISBN 978-83-60464-52-6, Warszawa 2007.
- ↑ Lista ofiar stanu wojennego, Sejm i Senat Rzeczypospolitej Polskiej.
- ↑ Postanowienie Prezydenta RP z dnia 12.12.2006 nr rej. 198/2006 o nadaniu orderów.
- ↑ Postanowienie Prezydenta RP z dnia 15.06.2016 nr rej. 133/2016 o nadaniu odznaczeń.
- ↑ a b Uchwała nr XLV/403/2020 w sprawie nadania nazwy dla ronda w mieście Radomiu. Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego.
- ↑ a b Rondo Antoniego Jacka Jerza, Mapy Google
- ↑ „Sierpień 80": Biogram Jacka Jerza w Informatorze Ministerstwa Spraw Wewnętrznych PRL. sierpien1980.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-01-03)]., Portal IPN.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Jacek Jerz – Przewodnik wolności, wSieci Historii, nr 3(70)/2019, ISSN 2300-6803, s. 64–66.
- ↑ Sprawa Operacyjnego Rozpracowania krypt. „Ruch” dot. powstania i działalności w Radomiu organizacji Młodzieżowy Ruch Niepodległościowy, Inwentarz IPN.
- ↑ Solidarność Ziemia Radomska w dokumentach 1980-1989, Instytut Pamięci Narodowej, Lublin 2010, ISBN 978-83-7629-189-5, s. 105.
- ↑ Stenogram prezentacji Planu Stabilizacji Gospodarczej – I Krajowy Zjazd Delegatów NSZZ „Solidarność” Stenogramy (tom II), Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2011, ISBN 978-83-7629-467-4, s. 42–46.
- ↑ Zapis dźwiękowy obrad I KZD NSZZ „Solidarność” – Prezentacja Planu Stabilizacji Gospodarczej, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2011, ISBN 978-83-7629-467-4.
- ↑ Wszechnica NSZZ „Solidarność”: Wniosek o przyjęcie Planu Stabilizacji Gospodarczej pod obrady I Krajowego Zjazdu Delegatów NSZZ „Solidarność.
- ↑ Tygodnik „Solidarność”, nr 33/1981, s. 11. jacek.jerz.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-11-05)]..
- ↑ Andrzej Sobieraj Radomska droga do wolności 1980-1984, Stowarzyszenie Osób Internowanych i Represjonowanych w Stanie Wojennym przy wsparciu Gminy Miasta Radomia, Radom 2008, s. 200.
- ↑ Zapis dźwiękowy obrad I KZD NSZZ „Solidarność” – Wystąpienie J. Jerza w dyskusji na temat praworządności, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2011, ISBN 978-83-7629-467-4.
- ↑ Stenogram prezentacji kandydatury Jacka Jerza w wyborach do Komisji Krajowej – I Krajowy Zjazd Delegatów NSZZ „Solidarność” Stenogramy (Tom II), Instytut Pamięci Narodowej, ISBN 978-83-7629-467-4, s. 386.
- ↑ Zapis dźwiękowy obrad I KZD NSZZ „Solidarność” – Prezentacja kandydatury J. Jerza do Komisji Krajowej, Instytut Pamięci Narodowej, Warszawa 2011, ISBN 978-83-7629-467-4.
- ↑ a b Jawnie i w podziemiu. Wspomnienia ludzi Solidarności regionu radomskiego (1980-1989), Instytut Pamięci Narodowej, ISBN 978-83-7629-190-1, Lublin 2010, s. 129.
- ↑ a b c d Jacek Jerz – Bohater radomskiej Solidarności. 35 rocznica śmierci, Biuletyn NSZZ „Solidarność” Ziemia Radomska nr 1/2018, Portal Zarządu Regionu NSZZ „Solidarność Ziemia Radomska.
- ↑ Nota biograficzna w: Cmentarz Rzymskokatolicki w Radomiu, Społeczny Komitet Ochrony Zabytkowego Cmentarza Rzymskokatolickiego w Radomiu, ISBN 83-7204-005-2, Radom 1997, s. 97.
- ↑ Julita Twardowska, Tajemnicza misja, Nowy Tygodnik Radomski, 1991.
- ↑ David Morgan, Konflikt pamięci – Narracje radomskiego Czerwca 1976, Instytut Pamięci Narodowej, Instytut Studiów Politycznych PAN, Warszawa 2004, s. 101.
- ↑ Jawnie i w podziemiu. Wspomnienia ludzi Solidarności regionu radomskiego (1980-1989), Instytut Pamięci Narodowej, ISBN 978-83-7629-190-1, Lublin 2010, s. 138.
- ↑ Jawnie i w podziemiu. Wspomnienia ludzi Solidarności regionu radomskiego (1980-1989), Instytut Pamięci Narodowej, ISBN 978-83-7629-190-1, Lublin 2010, s. 138, 140.
- ↑ Andrzej Sobieraj, Radomska droga do wolności 1980-1984, Stowarzyszenie Osób Internowanych i Represjonowanych w Stanie Wojennym przy wsparciu Gminy Miasta Radomia, Radom 2008, s. 56.
- ↑ Stenogram przemówienia Jacka Jerza przed Mauzoleum Dionizego Czachowskiego w Radomiu w 10. rocznicę wydarzeń Grudnia 1970.
- ↑ Andrzej Sobieraj, Radomska droga do wolności 1980-1984, Stowarzyszenie Osób Internowanych i Represjonowanych w Stanie Wojennym przy wsparciu Gminy Miasta Radomia, Radom 2008, s. 209–210.
- ↑ Stenogram przemówienia Jacka Jerza w trakcie obchodów 63. rocznicy Odzyskania Niepodległości.
- ↑ Zapis dźwiękowy wystąpienia Jacka Jerza w trakcie obchodów 63. rocznicy Odzyskania Niepodległości.
- ↑ „Nieznani sprawcy. Zadanie specjalne – wyrok” – film dokumentalny TVP w reżyserii Jerzego Morawskiego. Wypowiedź Wiesława Mizerskiego, sekretarza Zarządu Regionu NSZZ „Solidarność” Ziemia Radomska.
- ↑ Zdjęcia protestu internowanych w Ośrodku Internowania w Kwidzynie w dniu 14.08.1981 – Portal Jacek.Jerz.org.
- ↑ 13grudnia81.pl – Słownik pojęć: Atanda.
- ↑ „Krwawa sobota” 14 sierpnia 1982 roku. Pacyfikacja internowanych w obozie odosobnienia w Kwidzynie. kwidzyn.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-24)]. Kwidzyn.pl.
- ↑ Ta ostatnia dekada – Radom i region radomski w latach 80. XX wieku, Instytut Pamięci Narodowej Delegatura w Radomiu, Archiwum Państwowe w Radomiu, ISBN 978-83-905288-8-5, Radom 2010, s. 44.
- ↑ B. Gołąb i W. Kałudziński, Kwidzyn. W niewoli brata mego..., Stowarzyszenie „Pro Patria” w Olsztynie przy współpracy Rady Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa, Instytutu Pamięci Narodowej oraz Fundacji Promocji NSZZ „Solidarność”, ISBN 83-88348-47-7, Olsztyn 2005, s. 381 (lista najciężej pobitych internowanych bloku II).
- ↑ Stan wojenny – Nota biograficzna Jacka Jerza, Polskie Radio.
- ↑ Jawnie i w podziemiu. Wspomnienia ludzi Solidarności regionu radomskiego (1980-1989), Instytut Pamięci Narodowej, ISBN 978-83-7629-190-1, Lublin 2010, s. 392.
- ↑ Andrzej Sobieraj, Radomska droga do wolności 1980-1984, Stowarzyszenie Osób Internowanych i Represjonowanych w Stanie Wojennym przy wsparciu Gminy Miasta Radomia, Radom 2008, s. 277.
- ↑ Historia pierwszego krzyża katyńskiego – Wspomnienie Dariusza Żytnickiego, Radio Plus.
- ↑ Pomnik Katyński, Retropedia Radomia
- ↑ Andrzej Sobieraj, Radomska droga do wolności 1980-1984, Stowarzyszenie Osób Internowanych i Represjonowanych w Stanie Wojennym przy wsparciu Gminy Miasta Radomia, Radom 2008, s. 259.
- ↑ Akt oskarżenia w sprawie dotyczącej kombinacji operacyjnej SB wymierzonej przeciwko Annie Walentynowicz.
- ↑ a b Szczegółowy opis i dokumentacja dotyczące okoliczności śmierci Jacka Jerza, Jacek.Jerz.org.
- ↑ Milczący świadkowie – Wprowadzenie. 13grudnia81.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-08-06)]., artykuł Prezesa IPN dr Łukasza Kamińskiego w Portalu IPN 13grudnia81.pl.
- ↑ Treść uzasadnienia decyzji Szefa UdSKiOR uznającej Jacka Jerza za ofiarę śmiertelną aparatu bezpieczeństwa PRL, Portal informacyjny jacek.jerz.org.
- ↑ Zachowane numery pisma „Barykada” wydawanego przez Drukarnię Polową im. Jacka Jerza, Biblioteka Cyfrowa Ośrodka KARTA.
- ↑ Zachowane numery tytułów prasowych wydawanych przez ROW im. Jacka Jerza, Stowarzyszenie „Związek Piłsudczyków Radom”.
- ↑ Pojedyncze numery zachowanych tytułów prasowych wydawanych przez ROW im. Jacka Jerza, Radomska Biblioteka Cyfrowa.
- ↑ Artykuły prasowe opublikowane w pismach „Gazeta Wyborcza”, „Słowo Ludu” oraz „Echo dnia” opisujące okoliczności zmiany nazwy ulicy Jacka Jerza w Radomiu.
- ↑ Oświadczenie sejmowe posła RP Jana Rejczaka w sprawie ulicy Jacka Jerza, Archiwum Sejmu RP.
- ↑ Na pamiątkę Jacka Jerza, Wyborcza.pl.
- ↑ Ulica Jacka Jerza pojawia się i znika, Wyborcza.pl.
- ↑ Wypowiedź Prezesa IPN dr Jarosława Szarka na temat ulicy Jacka Jerza w Radomiu, TV Radom.
- ↑ Fotografie tablic poświęconych Jackowi Jerzowi w Sanktuarium Matki Bożej Bolesnej w Kałkowie-Godowie.
- ↑ Plenerowa wystawa Instytutu Pamięci Narodowej „Ofiary stanu wojennego”, Portal IPN.
- ↑ Informacje na temat cyklu filmów dokumentalnych TVP „Nieznani sprawcy” oraz planowanych dat jego emisji, Teleman.pl.
- ↑ Andrzej Sobieraj, „Radomska droga do wolności 1980-1984”.
- ↑ Lista publikacji książkowych i prasowych poświęconych Jackowi Jerzowi, Jacek.Jerz.org.
- ↑ Fragment transmisji Apelu Pamięci w trakcie obchodów 40. rocznicy radomskiego Czerwca'76, Telewizja Trwam.
- ↑ Protokół głosowania nr 16 XLV. sesji Rady Miejskiej w Radomiu w sprawie nadania nazwy ronda, Urząd Miejski w Radomiu
- ↑ Złota Odznaka KPN.
- ↑ M.P. z 2007 r. nr 23, poz. 257
- ↑ Nadanie orderów bohaterom stanu wojennego przez Prezydenta RP, Prezydent.pl.
- ↑ M.P. z 2016 r. poz. 845
- ↑ Wręczenie Krzyży Wolności i Solidarności, Portal IPN.
- ↑ Odznaka honorowa Działacza opozycji antykomunistycznej lub osoby represjonowanej z powodów politycznych.
Linki zewnętrzne
Media użyte na tej stronie
Baretka Krzyża Wolności i Solidarności.
Autor: Konfederat73, Licencja: CC BY-SA 4.0
Baretka Złotej Odznaki Za Zasługi dla Konfederacji Polski Niepodległej