Jacek Kowalski

Jacek Kowalski

Jacek Kowalski w trakcie spotkania autorskiego w Toruniu, 2008
Data i miejsce urodzenia	1964 Poznań
Gatunki	poezja śpiewana
Zawód	historyk sztuki, poeta, pieśniarz, tłumacz
Odznaczenia
Strona internetowa

Jacek Kowalski z zespołem

Jacek Piotr Kowalski (ur. 1964 w Poznaniu) – polski historyk sztuki, poeta i pieśniarz, oraz tłumacz literatury starofrancuskiej na język polski, profesor nadzwyczajny Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.

Życiorys

Ukończył I Liceum Ogólnokształcące im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu (matura 1983). Absolwent Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (1988)^[1]. Jego praca magisterska była poświęcona opisom architektury w literaturze średniowiecznej Francji. Zatrudniony w Instytucie Historii Sztuki UAM jako asystent, adiunkt, a następnie profesor nadzwyczajny w Zakładzie Historii Sztuki Średniowiecznej. Stopień doktora uzyskał w 1998 na podstawie dysertacji Tematy architektoniczne w literaturze starofrancuskiej drugiej połowy XII wieku (promotor prof. Szczęsny Skibiński; wydanie książkowe pt. Rymowane zamki. Tematy architektoniczne w literaturze starofrancuskiej drugiej połowy XII wieku, Warszawa 2001). W 2011 uzyskał stopień doktora habilitowanego na podstawie rozprawy Gotyk Wielkopolski. Architektura sakralna XIII-XVI w.^[1].

Publikował w „Artium Quaestiones”, „Pamiętniku Biblioteki Kórnickiej”, „Christanitas”, „Polonia Christana”, „Naszym Dzienniku”, niegdyś także w „Czasie Kultury”. Autor kilkudziesięciu książek naukowych i popularnonaukowych oraz nagrań CD^[2][3].

Laureat XXIV Studenckiego Festiwalu Piosenki w Krakowie (1988), jest wykonawcą własnych piosenek, swoich przekładów i dawnych pieśni polskich. Występuje z zespołami Monogramista JK i Klub Świętego Ludwika, a także w duecie z lutnistą Henrykiem Kasperczakiem. Jest tłumaczem i popularyzatorem poezji starofrancuskiej (m.in. François Villona i Karola Orleańskiego)^[4]. Przełożył też powieść Clisson i Eugenia autorstwa Napoleona Bonaparte. W twórczości własnej często nawiązuje do poezji sarmackiej (zaprzecza jednak istnieniu tzw. sarmatyzmu, sprzeciwiając się stosowaniu tego terminu). Występuje w różnych miejscach, przed miłośnikami muzyki dawnej, piosenki autorskiej, pieśni patriotycznych, rekonstruktorami, m.in. wielokrotnie podczas rekonstrukcji bitwy pod Grunwaldem, podczas Pól Chwały w Niepołomicach czy na Maju z Muzyką Dawną we Wrocławiu.

Autor scenariuszy i tekstów teatralnych, programów telewizyjnych, oraz sztuk scenicznych o tematyce historycznej (np. Historia o Gogolewskim, 2001, Cesarski ciach, 2006). Na zamówienie władz Poznania napisał i wyreżyserował plenerowe przedstawienia o Ludgardzie oraz o historii poznańskiego ratusza. Autor Szopek Dominikańskich JK pisanych na nowo i wystawianych przez dwadzieścia lat począwszy od 1988 – w Duszpasterstwie Akademickim OO. Dominikanów w Poznaniu przez Teatrzyk Towarzyski. Działalność artystyczną Jacka Kowalskiego wspierała Krystyna Feldman. Jego współpracownikiem był Paweł Grabowski, któremu zadedykował wydania tekstów Teatrzyku Towarzyskiego^[5].

Długoletni sekretarz naukowy Seminarium Mediewistycznego im. Alicji Karłowskiej-Kamzowej, współorganizowanego przez Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, Instytut Historii Sztuki UAM i Muzeum Archidiecezjalne w Poznaniu^[1]. Przedstawiciel Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w Radzie Kuratorów Fundacji Zakłady Kórnickie^[6]. W 2005 przynależał do Honorowego Komitetu Poparcia Lecha Kaczyńskiego w wyborach prezydenckich. W 2010 poparł kandydaturę Marka Jurka w wyborach prezydenckich i wszedł w skład jego społecznego komitetu poparcia^[7]. Członek Akademickiego Klubu Obywatelskiego im. Prezydenta Lecha Kaczyńskiego w Poznaniu^[8].

Nagrody i odznaczenia

• Laureat XXIV Studenckiego Festiwalu Piosenki w Krakowie (1988)
• Nagroda Poznańskiego Przeglądu Nowości Wydawniczych (2011)
• Nagroda Naukowa Miasta Poznania (2011)
• Nagroda Naukowa Prezesa Rady Ministrów za wysoko ocenione osiągnięcia będące podstawą nadania stopnia naukowego doktora habilitowanego (2012)
• Nagroda im. Józefa Łukaszewicza za najlepszą książkę o Poznaniu (2014)
• Nagroda Literacka im. Józefa A. Mackiewicza za książkę pt. Sarmacja. Obalanie mitów. Podręcznik bojowy (2017)^[9]
• Doroczna Nagroda MKiDN w kategorii Nagroda im. Tomasza Merty „Między historią a literaturą” (2019)^[10]
• Krzyż KawalerskiOrderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi w pracy naukowo-badawczej, za upowszechnianie polskiej kultury i historii sztuki i za aktywność społeczną (2022)^[11][12]

Życie prywatne

Jego żoną jest Anna Księska-Kowalska (siostra Dominika Księskiego^[13]), mają sześcioro dzieci^[14]. Ich rodzina od kilku pokoleń związana jest z Kórnikiem. Jacek Kowalski jest wnukiem Stanisława Michałowskiego, opracowuje jego wspomnienia (częściowo opublikowane w 2005) i prowadzi stronę internetową na jego temat (obecnie wygasła). Napisał też książkę o zaprojektowanych przez swoich rodziców, Bogusławę i Czesława Kowalskich, popularnych przez kilka dekad meblach, tzw. „Meblach Kowalskich”^[15].

Bibliografia

Jacek Kowalski w trakcie spotkania autorskiego w Toruniu, 2008

Prace naukowe i popularnonaukowe (wybór)

• Osobliwości i świętości Duszpasterstwa Akademickiego (tudzież szkół średnich) oraz klasztoru i kościoła OO Dominikanów w Poznaniu, Poznań, OO. Dominikanie, 1989
• Konfederacya. Krótka wiadomość o konfederacji barskiej, Warszawa, Sprawa Polska, 2000
• JacekJ. Kowalski JacekJ., Rymowane zamki. Tematy architektoniczne w literaturze starofrancuskiej drugiej połowy XII wieku, Warszawa: DiG, 2001, ISBN 83-7181-204-3, OCLC 830303254 .
• (współaut.) Dzieje kultury francuskiej, Warszawa, PWN, 2006, ISBN 83-01-14499-8
• Kolegiata kórnicka. Od prywatnej świątyni do romantycznego sejmu Rzeczypospolitej. Monografia artystyczna, z fot. Mikołaja Potockiego, Kórnik, Fundacja Zakłady Kórnickie, 2007, ISBN 978-83-60591-01-7
• Podróż do dwunastu drewnianych kościółków, z fot. Mikołaja Potockiego, Murowana Goślina, Związek Międzygminny „Puszcza Zielonka”, 2008
• (współaut.) Literatura staropolska, Poznań, Wydaw. Poznańskie, 2009, ISBN 978-83-7177-486-7

oraz teksty w opracowaniach zbiorowych, prace redakcyjne i artykuły w periodykach.

Tomy poetyckie (z komentarzami historycznymi) oraz przekłady (wybór)

• François Villon, Les Lais. Legaty czyli Mały Testament, Poznań, Studio Bąk, 1994, ISBN 83-902547-0-0
• JacekJ. Kowalski JacekJ., Śpiewniczek Sarmacki Jacka Kowalskiego. Teksty – nuty – chwyty, Poznań: Comtext, 1997, ISBN 83-903190-8-X, OCLC 751264048 .
• Konfederacja barska po Kowalsku, Poznań, Akwilon, 1998, ISBN 83-87448-65-6
• Śpiewnik dla rycerstwa płci obojej, Poznań, Bractwo Najemne Wolna Kompania, 1999
• Karol Orleański, Ronda i ballady = Ballades et rondeaux, Warszawa, Volumen, 2000, ISBN 83-7233-010-7
• Klemens Janicki, O sobie samym do potomności. Księga żalów, Elegia VII, Poznań, Centrum Kultury Zamek, 2000
• Mały śpiewnik krucjatowy = Krótka wiadomość o wyprawach krzyżowych, Warszawa, Fundacja Rozwoju Komunikacji Społecznej, 2000
• Na kościółek drewniany w Kicinie, Kicin, Parafia św. Józefa, 2001, ISBN 83-912125-1-3
• Rymowane zamki. Tematy architektoniczne w literaturze starofrancuskiej drugiej połowy XII wieku, Warszawa 2001
• O czym śpiewają niebiosa, czyli średniowiecze jak świeże bułeczki, Kraków, Paganini, 2002, ISBN 83-89049-06-6
• Karol Orleański, Ronda i ballady, Wybrał i przełożył J. Kowalski, Warszawa 2000
• Napoléon Bonaparte, Clisson i Eugenia, wstęp Wanda Karkucińska, Poznań, Wydaw. Miejskie, 2006, ISBN 83-89525-64-X
• Niezbędnik Sarmaty. Poprzedzony Obroną i Uświetnieniem Sarmacji Obojej, Poznań, Fundacja św. Benedykta, 2006, ISBN 978-83-88481-52-9 (Polski Śpiewnik Historyczny, t. 1)+ CD
• Szopka dominikańska. Choix 1988-2006, Dębogóra, Fundacja Świętego Benedykta, 2007, ISBN 978-83-60758-15-1 + CD
• Niezbędnik Sarmaty poprzedzony Obroną i Uświetnieniem Sarmacji Obojej. Pieśni, dumy, polonezy [książka i płyta CD], Poznań 2006.
• Francja średniowieczna, [w:] J. Kowalski, A. i M. Loba, J. Prokop, Dzieje kultury Francuskiej, Warszawa 2005, s. 17-230.
• Pan zasłonił swoje oblicze, [w:] „Dziewica Orleańska” Jana Matejki. Materiały II Seminarium Instytutu Historii Sztuki UAM i Muzeum Narodowego w Poznaniu, 9-10 listopada 2001, red. S. Czekalski, Poznań 2003, s. 11-34.
• Niezbędnik krzyżowca czyli pieśni i opowieści krucjatowe, oprac. muzyczne pieśni i komentarz muzyczny Tomasz Dobrzański, Poznań, Fundacja Świętego Benedykta, 2007, ISBN 978-83-60758-16-8 (Polski Śpiewnik Historyczny, t. 2) + CD
• Niezbędnik trubadura czyli dumania, kancony i romanse, z fot. Jarosława Jarzewicza, Poznań, Fundacja Świętego Benedykta, 2007, ISBN 978-83-60758-17-5 (Polski Śpiewnik Historyczny, t. 3)+ CD
• Kolegiata kórnicka. Od prywatnej świątyni do romantycznego sejmu Rzeczypospolitej, Kórnik 2007.
• Niezbędnik konfederata barskiego, z fot. Jarosława Jarzewicza, Fundacja św. Benedykta, Poznań, 2008, ISBN 978-83-60758-17-5 (Polski Śpiewnik Historyczny, t. 4)+ CD
• Konfederacja Barska po Kowalsku i Historia o Gogolewskim, z fot. Janusza Kurzawskiego, Poznań, Fundacja Świętego Benedykta, 2008, ISBN 978-83-60758-19-9 + CD
• Barok, [w:] B. Hojdis, J. Kowalski, K. Meller, Literatura staropolska, Poznań 2009, s. 177- 322.
• Gotyk wielkopolski. Architektura sakralna XIII-XVI wieku, Poznań 2010.
• Großpolen, [w:] Mittelalterliche Architektur in Polen. Romanische und gotische Baukunst zwischen Oder und Weichsel, Hg. Christofer Herrmann, Dethard von Winterfeld, Michael Imhof Verlag, Petersberg 2014, t. I, s. 268-378
• Meble Kowalskich. Ludzie i rzeczy, Poznań-Dębogóra 2014
• Sarmacja. Obalanie mitów. Podręcznik bojowy, Wyd. Zona Zero, 2016

oraz kilka książek kucharsko-poetyckich (przepisy "staropolskie" okraszone zabawnymi wierszami).

Skład zespołów muzycznych, z którymi występuje

Monogramista JK^[16]

• Jacek Kowalski – śpiew, gitara, teksty i melodie własne lub wybór utworów historycznych
• Anita Murawka z d. Bittner (szef artystyczny zespołu Monogramista JK) – fagot, aranżacje
• Wiesław Wolnik (pierwszy szef muzyczny zespołu Monogramista JK) – gitara, aranżacje
• Justyna Gertner-Piechel – wiolonczela
• Marzena Łopińska – flet (dawniej Marzena Rotnicka)
• Robert Rekiel – instrumenty perkusyjne

dodatkowo m.in:

• Maria Gołaska – śpiew

Klub Świętego Ludwika (muzyka średniowieczna)^[17]

• Jacek Kowalski – śpiew, gitara, teksty i melodie własne lub wybór utworów historycznych
• Tomasz Dobrzański – kierownictwo muzyczne, aranżacje, giterna, szałamaja, flet prosty, dudy
• Henryk Kasperczak – lutnia renesansowa, teorba
• Agnieszka Obst – fidel
• Paweł Iwaszkiewicz – szałamaja, flet prosty, dudy
• Julia Kosendiak – viola da gamba
• Olga Czernikow – regał (instrument), pozytyw (instrument muzyczny)
• Jacek Muzioł – instrumenty perkusyjne

Dyskografia

Wydał między innymi następujące kasety i płyty:

• Simfonie Dawidowe, 1990
• Trubadurzy i truwerzy po polsku, 1997
• Konfederacja Barska po Kowalsku, 1998 (wznowiona 2008)
• Pieśń o bitwie pod Grunwaldem, 1999
• Rycerze Dobrej Opieki, 2003
• Serce i Rozum, 2003
• Otruta Markiza, 2005
• Dwie Sarmacje – koncert Jacka Kaczmarskiego (1, 3, 5,7, 9, 11, 13, 15, 17) i Jacka Kowalskiego (1, 2, 4, 6, 8, 10, 12, 14, 16, 17) z 19 stycznia 1995 wydany na płycie dołączonej do czasopisma „Christianitas” w grudniu 2005)
• Niezbędnik Sarmaty, 2006
• Hey! Hey! Hey! Kolędy i pastorałki staropolskie, 2007
• Niezbędnik krzyżowca, 2007
• Pieśni drewnianych kościółków, 2007
• Niezbędnik trubadura, 2008
• Niezbędnik Konfederata Barskiego, 2008
• Wojna i Miłość, 2009
• Nie masz pana nad ułana, pienia narodowe – koncert w Radiowej Trójce 11.11.2008, 2010
• Kolędowanie staropolskie, 2010
• Grunwald 1410 po Kowalsku, 2010
• Blokomachia, 2012
• Dumy staropolskie, 2012
• Idźmy! Śpiewy powstańcze 1863, 2013

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Oficjalna strona Jacka Kowalskiego
• Biogram Jacka Kowalskiego na stronie Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza
• Dr hab. Jacek Kowalski, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [online] [dostęp 2009-06-27] .
• Jacek Kowalski na You Tube