Jacek Purchla

Jacek Purchla

Jacek Purchla (2015)
Data i miejsce urodzenia	3 września 1954 Kraków
Przewodniczący Polskiego Komitetu ds. UNESCO
Okres	od 2015 do 2020
Poprzednik	Andrzej Rottermund
Następca	Michał Kleiber
Dyrektor Międzynarodowego Centrum Kultury
Okres	od 1991 do 2018
Poprzednik	stanowisko utworzone
Następca	Agata Wąsowska-Pawlik
Wiceprezydent Krakowa
Okres	od 1990 do 1991
Odznaczenia

Jacek Purchla (ur. 3 września 1954 w Krakowie) – polski historyk sztuki i ekonomista, profesor nauk humanistycznych, specjalista z zakresu dziedzictwa kulturowego i historii miast, krakowianista, nauczyciel akademicki Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie i Uniwersytetu Jagiellońskiego, członek czynny Polskiej Akademii Umiejętności. Założyciel i w latach 1991–2018 dyrektor Międzynarodowego Centrum Kultury w Krakowie, w latach 2015–2020 przewodniczący Polskiego Komitetu ds. UNESCO.

Wykształcenie i praca uniwersytecka

W 1973 złożył egzamin dojrzałości w I Liceum Ogólnokształcącym im. Bartłomieja Nowodworskiego w Krakowie. W 1976 ukończył studia na Wydziale Ekonomiki Produkcji Akademii Ekonomicznej w Krakowie, w 1980 studia z historii sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim. W 1983 obronił na Uniwersytecie Jagiellońskim pracę doktorską poświęconą Janowi Zawiejskiemu, w 1991 habilitował się tamże na podstawie pracy Pozaekonomiczne czynniki rozwoju Krakowa w okresie autonomii galicyjskiej. W 1994 otrzymał tytuł profesora nauk humanistycznych, w 1997 tytuł profesora zwyczajnego nauk humanistycznych.

Od 1976 jest pracownikiem Akademii Ekonomicznej (następnie Uniwersytetu Ekonomicznego) w Krakowie, a w latach 1991–2018 także Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 1993 został kierownikiem Zakładu Rozwoju Miast w Katedrze Historii Gospodarczej AE, a w 2008 kierownikiem Katedry Historii Gospodarczej i Społecznej Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie i nowo utworzonego Zakładu Dziedzictwa Kulturowego i Studiów Miejskich UNESCO wchodzącego w skład tej katedry. W latach 1995–2001 był kierownikiem Zakładu Studiów Miejskich w Instytucie Historii Sztuki UJ, od 2005 do 2018 kierował Katedrą Dziedzictwa Europejskiego w Instytucie Europeistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego. W 2017 nadano mu godność Doktora Honoris Causa Narodowego Uniwersytetu „Politechnika Lwowska”. Wypromował 14 doktorów, m.in. Krzysztofa Brońskiego, Rafała Solewskiego i Monikę Murzyn-Kupisz.

Praca zawodowa i pełnione funkcje

W latach 1989–1990 był przewodniczącym Komisji ds. Statutu m. Krakowa Krakowskiego Komitetu Obywatelskiego "Solidarność". W latach 1990–1991 był wiceprezydentem Krakowa, a od stycznia do lutego 1991 - p.o. prezydenta. Brał wówczas udział w przygotowaniu strategii rozwoju Krakowa oraz odpowiadał za samorządową politykę miasta w zakresie kultury i ochrony zabytków^[1]. W 1991 założył i został pierwszym dyrektorem Międzynarodowego Centrum Kultury w Krakowie (pełnił tę funkcję do początku 2018), gdzie nadal kieruje Instytutem Dziedzictwa Europejskiego. Profesor w Instytucie Historii Sztuki UJ (1995–2001). Inne funkcje pełnione to m.in.: członek czynny Polskiej Akademii Umiejętności^[2], od 1989 redaktor „Rocznika Krakowskiego” (do 2017 wspólnie z Jerzym Wyrozumskim), członek Komitetu Nauk o Sztuce PAN, członek Polskiego Komitetu ds. UNESCO, członek tytularny Comité international d’histoire de l’art (CIHA). Członek wielu organizacji i stowarzyszeń, m.in.: członek Rady Europa Nostra w Hadze i od 2018 wiceprezydent tej organizacji, ekspert w International Scientific Committee on the Theory and Philosophy of Conservation and Restoration of Cultural Property (Komitet Teorii ICOMOS), ekspert European Heritage Label, członek Komitetu Doradczego Eurośródziemnomorskiej Fundacji Dialogu Kultur im. Anny Lindh. W latach 2000–2016 przewodniczył Radzie ds. Ochrony Zabytków przy Ministrze Kultury i Dziedzictwa Narodowego. W 2012 został wybrany na wiceprzewodniczącego Polskiego Komitetu ds. UNESCO. Od 2015 do 2020 był Przewodniczącym Polskiego Komitetu ds. UNESCO^[3][4]. W kadencji 2016–2017 pełnił funkcję Przewodniczącego Komitetu Światowego Dziedzictwa UNESCO. Od 2015 pełni funkcję prezesa Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa. W lutym 2019 został wybrany przez Senat Uniwersytetu Jagiellońskiego pierwszym przewodniczącym Rady Uczelni, a następnie wybrany na kadencję 2021-2024^[5].

Stypendia

Jacek Purchla był m.in. stypendystą Eisenhower Exchange Fellowships Programme 1991; Alexander von Humboldt Stiftung 1992–1993, 1997, 2005, 2015; Uniwersytetu Lowańskiego – 1995; Salzburg Seminar – 1995, 2000; Uniwersytetu w Heidelbergu – 1996; Australian Institute for Polish Affairs – 2003; British Council – 2004. Wcześniej dłuższe staże naukowe odbywał na uniwersytetach w Tilburgu (Holandia), Wiedniu, Grand Valley State University (Michigan) i Londynie.

Ważniejsze odznaczenia i nagrody

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski – 2011^[6]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski – 2005^[7]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski – 2000^[8]
• Złota Odznaka Honorowa za Zasługi – Austria, 2000^[9]
• Krzyż Oficerski za Naukę i Sztukę – Austria, 2017^[10]
• Kawaler Orderu Leopolda – Belgia, 2002
• Krzyż Kawalerski Orderu Zasługi RFN – Niemcy, 2005
• Kawaler I Klasy Orderu Zasługi – Norwegia, 2012^[11]
• Krzyż Oficerski Orderu Węgierskiego Zasługi (cywilny) – Węgry, 2013
• Złoty Krzyż Zasługi Republiki Węgierskiej (cywilny) – Węgry, 2001
• Krzyż Kawalerski Orderu Za zasługi dla Litwy (2020)^[12]
• Nagroda im. prof. Aleksandra Gieysztora (2010)^[13]
• Mitteleuropa-Preis – Austria, 2011
• Nagroda Forum Ekonomicznego w Krynicy Nowa Kultura-Nowej Europy im. Stanisława Vincenza – 2015
• Dyplom Ministra Spraw Zagranicznych RP za wybitne zasługi dla promocji Polski w Świecie – 2006
• Odznaka Honorowa Bene Merito przyznana przez Ministra Spraw Zagranicznych RP – 2015
• Nagroda Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego – 2007
• Rheinlandtaler [Kolonia] – 2014
• Małopolanin Roku 2016^[14]
• Człowiek Roku 2017^[15]
• Srebrny Medal Honorowy za Zasługi dla Województwa Małopolskiego „Palatinatus Poloniae Minoris Merit” – 2018
• Złoty Medal Zasłużony Kulturze „Gloria Artis” – 2018
• Medal „Bene Merentibus” przyznawany przez Zarząd Główny SARP – 2018
• Medal Stulecia Odzyskanej Niepodległości – 2019^[16]
• Nagroda im. Józefa Dietla – 2021^[17]
• Brązowy Medal "Cracoviae Merenti" – 2022^[18]

Praca naukowa

Prowadzi badania nad rozwojem miast, historią społeczną i historią sztuki XIX i XX w., a także teorią i ochroną dziedzictwa kulturowego. Działalność naukowa Jacka Purchli ma charakter interdyscyplinarny, a jego zainteresowania koncentrują się przede wszystkim wokół szeroko pojętej problematyki miasta i rozwoju urbanistycznego. Traktując miasto jako złożony organizm – wypadkową procesów społecznych, ekonomicznych, politycznych i kulturowych – stworzył nowoczesny warsztat „urbanologa”. Drugim istotnym wątkiem działalności naukowej są podjęte jeszcze w połowie lat siedemdziesiątych – pionierskie wówczas – badania nad architekturą XIX i XX w., w których w nowatorski sposób analizował takie czynniki jak: prawo budowlane, rola mecenatu publicznego, szkolnictwo, zagadnienia polityczne, społeczne i ekonomiczne. W latach dziewięćdziesiątych XX w. zainicjował interdyscyplinarne badania nad teorią dziedzictwa i zarządzaniem miastem historycznym. Jego prace były tłumaczone i wydane w kilkunastu językach.

Wybrane książki

• Jak powstał nowoczesny Kraków, Kraków 1979, 2 wyd. Kraków 1990^[19]
• Wien-Krakau im 19. Jahrhundert, Wien 1985^[20]
• Jan Zawiejski – architekt przełomu XIX i XX wieku, Warszawa 1986
• Dom pod Globusem, Kraków 1988, 2 wyd. Kraków 1997 [współautor: Zbigniewem Beiersdorf]
• Matecznik Polski. Pozaekonomiczne czynniki rozwoju Krakowa w okresie autonomii galicyjskiej, Kraków 1990, 2 wyd. Kraków 1992^[21]
• Krakau unter österreichischer Herrschaft 1846–1918. Faktoren seiner Entwicklung, Wien-Köln-Weimar 1993^[22]
• Teatr i jego architekt. W stulecie gmachu Teatru Miejskiego w Krakowie = Das Theater und sein Architekt. Zum hundersten Jahrestag der Eröffnung des Juliusz-Słowacki-Theaters in Krakau, Kraków 1993^[23]
• Europejski Miesiąc Kultury w Krakowie, czerwiec 1992 = European Cultural Month in Cracow, June 1992, Kraków 1993^[24]
• Kraków – prowincja czy metropolia?, Kraków 1996^[25]
• Kraków w Europie Środka, Kraków 2000, 2 wyd. Kraków 2016 oraz inne wersje językowe (Cracow in the European Core, Kraków 2016; Mitten in Europa, Kraków 2016; Cracovia nell’Europa centrale, Cracovia 2016; Cracovia en Europa Central, Cracovia 2016; Cracovie dans l’Europe du Centre, Cracovie 2017).
• Historia architektury Krakowa w zarysie, Kraków 2001 oraz Architektura Krakowa. Przewodnik, Kraków 2012 [współautor: Marcin Fabiański]
• Dziedzictwo a transformacja, Kraków 2005^[26]
• Heritage and transformation, Kraków 2005^[27]
• Kraków w Europie Środka, Kraków 2008
• Kampus Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie = The campus of the Cracow University of Economics, Kraków 2010
• Gry w miasto, Kraków 2011
• Międzynarodowe Centrum Kultury. Początek, Kraków 2015^[28]
• Budúcnosť minulosti. Kultúrne dedičstvo strednej Európy dnes, Bratislava 2017
• Miasto i polityka. Przypadki Krakowa, Kraków 2018^[29]
• Przeszłość ma przyszłość. Rozmowy z Jackiem Purchlą, Kraków 2020
• Kłopotliwe dziedzictwo? Architektura Trzeciej Rzeszy w Polsce, Kraków 2020 [autor wybranych rozdziałów, współredaktor: Żanna Komar]

Przypisy

Bibliografia

• Władysław Tyrański, Kto jest kim w Krakowie, wyd. Kraków 2000

Linki zewnętrzne

• Kolekcja ponad 200 artykułów prof. Jacka Purchli w Repozytorium Uniwersytetu Jagiellońskiego
• Prof. dr hab. Jacek Purchla, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [online] [dostęp 2013-12-04] .
• Nota biograficzna na stronie MCK
• Profil Google Scholar