Jacek Trznadel

Jacek Trznadel

Data i miejsce urodzenia	10 czerwca 1930 Olkusz
Data i miejsce śmierci	23 stycznia 2022 Warszawa
Narodowość	polska
Alma Mater	Uniwersytet Wrocławski, Uniwersytet Jagielloński, Uniwersytet Warszawski
Dziedzina sztuki	poezja, publicystyka
Ważne dzieła
Hańba domowa
Odznaczenia

Jacek Jan Trznadel (ur. 10 czerwca 1930 w Olkuszu, zm. 23 stycznia 2022 w Warszawie) – polski pisarz, poeta, tłumacz, krytyk literacki i publicysta, profesor nauk humanistycznych.

Życiorys

Był synem Edwarda Trznadla, urzędnika administracji państwowej (starosty powiatu zawierciańskiego) i Ireny Trznadlowej z domu Kapel, nauczycielki. W 1948 wstąpił do Organizacji Młodzieży Towarzystwa Uniwersytetu Robotniczego, która została wcielona do Związku Młodzieży Polskiej. Z ZMP odszedł w 1949. W tym samym roku rozpoczął studia na Uniwersytecie Wrocławskim. Następnie studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim i Uniwersytecie Warszawskim. W 1964 uzyskał stopień doktora, w 1976 habilitował się, a w 1992 uzyskał tytuł profesora. W 1952 został pracownikiem Instytutu Badań Literackich Polskiej Akademii Nauk.

Od 1956 do 1970 był członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. W 1975 podpisał List 59. Od jesieni 1978 do 1983 pełnił funkcję dyrektora sekcji polskiej i profesora literatury polskiej Uniwersytetu paryskiej Sorbony^[1]. Współpracował z paryską "Kulturą".

W 1989 był jednym z współzałożycieli Niezależnego Komitetu Historycznego Badania Zbrodni Katyńskiej^[2], a w 1990 jednym z inicjatorów powołania Polskiej Fundacji Katyńskiej (członek Rady).

Najbardziej znaną publikacją Trznadla jest Hańba domowa – zbiór wywiadów z pisarzami tworzącymi w okresie polskiego stalinizmu. Książka i jej fragmenty zostały również wydane w języku francuskim, angielskim i duńskim.

W 1994 wydał tom szkiców historycznych poświęconych sprawie Katynia Powrót rozstrzelanej armii, a także zbiór esejów literackich z literatury polskiej i francuskiej oraz przekładów Ocalenie tragizmu. Rok później wydał zbiór opowiadań katyńskich Z popiołu czy wstaniesz?, za który w 1999 otrzymał nagrodę im. Leszka Proroka. W 1997 roku w opracowaniu redakcyjnym Jacka Trznadla ukazało się pierwsze polskie wydanie książki Katyń. Zbrodnia bez sądu i kary autorstwa Józefa Mackiewicza. W 1998 opracował i wydał po raz pierwszy Zdziczenie obyczajów pośmiertnych Bolesława Leśmiana. Opublikował też kilka zbiorów poezji.

Zaangażował się politycznie – w 1994 był członkiem komisji opracowującej projekt konstytucji RP z ramienia Solidarności, a w 1995 był przewodniczącym komitetu wyborczego Jana Olszewskiego w wyborach prezydenckich. W 1997 otrzymał Nagrodę im. Jerzego Łojka, Instytutu Józefa Piłsudskiego w Nowym Jorku, za „walkę z fałszem i zdradą w życiu narodowym”^[3].

Od 2002 był członkiem jury przyznającego Nagrodę im. Józefa Mackiewicza.

W 2010 roku w liście otwartym do premiera RP Donalda Tuska zwrócił się o powołanie międzynarodowej komisji technicznej dla zbadania przyczyn katastrofy polskiego Tu-154 w Smoleńsku^[4]. W 2011 roku opublikował książkę Wokół zamachu smoleńskiego.

W 2016 otrzymał Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis”^[5]. W 2020 został odznaczony przez Prezydenta Polski, Andrzeja Dudę Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski^[6].

Zmarł 23 stycznia 2022 w Warszawie^[7][5].

Publikacje

Eseistyka

• Twórczość Leśmiana. Próba przekroju (1964)
• Czytanie Norwida. Próby (1978)
• Hańba domowa (1986)
• Powrót rozstrzelanej armii. Katyń – fakty, rewizje, poglądy (1994)
• Z popiołu czy wstaniesz? (1995)^[a]
• Kolaboranci. Tadeusz Boy-Żeleński i grupa komunistycznych pisarzy we Lwowie 1939–1941 (1998)
• Wokół zamachu smoleńskiego (2011)

Zbiory poezji

• Wyjście (1964)
• Gdzie indziej (1971)
• Rana (1974)
• Więcej niż można mieć (1979)
• Podróże darmowe (1991)
• Dzikie gęsi. Podręczna centuria snów (1997)

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Prof. dr hab. Jacek Trznadel, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [online] [dostęp 2012-07-19] .

Linki zewnętrzne

• Jacek Trznadel – publikacje w bibliotece Polona