Jack Kirby

Jack Kirby
Jack Curtiss, Curt Davis, Lance Kirby, Ted Grey, Charles Nicholas, Fred Sande, Teddy, The King
Ilustracja
Jack Kirby (1992)
Imię i nazwisko

Jacob Kurtzberg

Data i miejsce urodzenia

28 sierpnia 1917
Nowy Jork[1]

Data i miejsce śmierci

6 lutego 1994
Thousand Oaks[1]

Dziedzina sztuki

literatura, rysunek, komiks

Nagrody

Nagroda Alley

  • Najlepszy rysownik (1967)
  • Nagrody za pomniejsze zasługi

Nagroda Shazam

  • Specjalne osiągnięcia (1971)

Jack Kirby, właśc. Jacob Kurtzberg (ur. 28 sierpnia 1917 w Nowym Jorku, zm. 6 lutego 1994 w Thousand Oaks[1]) – amerykański rysownik komiksów, pisarz i redaktor. Dołączył do rodzącego się przemysłu komiksowego w 1930 roku. Tworzył komiksy pod różnymi pseudonimami, lecz ostatecznie zdecydował się używać jednego – Jack Kirby. W 1941 roku jako rysownik wraz z pisarzem Joem Simonem stworzył postać superbohatera Kapitana Ameryki. Od 1940 roku Kirby tworzył komiksy dla różnych wydawnictw, często współpracując z Simonem.

Po służbie wojskowej podczas II wojny światowej, Kirby wrócił do rysowania komiksów. Tworzył dla wielu wydawców, m.in. Archie Comics, DC Comics i Atlas Comics, znanego później pod nazwą Marvel Comics. Od 1960 Kirby wraz z pisarzem-edytorem Stanem Lee tworzył postacie dla Marvela m.in. Fantastyczną Czwórkę, X-Men, Iron Mana, Thora oraz Hulka. Pomimo wysokiej sprzedaży i uznania krytyków dla tytułów Lee i Kirby’ego, Kirby czuł się potraktowany niesprawiedliwie i opuścił firmę w 1970 roku, przyłączając się do rywala Marvela – wydawnictwa DC Comics.

Podczas pracy dla DC Comics Kirby stworzył swoją sagę „Czwarty świat” oraz postać Darkseida z komiksów o Supermanie. Mimo popularności tych i kilku innych tytułów na rynku, zostały one anulowane. Kirby wrócił na krótko do Marvela, a w połowie 1970 rozpoczął działalność w animacji telewizyjnej i komiksach niezależnych. Jack Kirby zyskał wielkie uznanie za swoje osiągnięcia zawodowe. Autor jest uważany przez historyków oraz fanów za jednego z największych innowatorów i najbardziej wpływowych twórców komiksu.

W 1987 roku Kirby, wraz z Carlem Barksem i Willem Eisnerem, był jednym z trzech twórców uczczonych na inauguracji Will Eisner Comic Book Hall of Fame.

Życie i kariera

Wczesne lata (1917–1935)

Jack Kirby, a właściwie Jacob Kurtzberg urodził się w sierpniu 1917 roku w Nowym Jorku. Jego rodzice Rose i Benjamin Kurtzberg byli austriackimi imigrantami żydowskiego pochodzenia. Jego ojciec zarabiał na życie jako robotnik w fabryce odzieży[2]. Dorastający na Suffolk Street, Kirby często angażował się w walki uliczne z innymi dziećmi. Później mówił, że walka stała się jego drugą naturą, która mu się spodobała. W swojej młodości Kirby pragnął uciec z sąsiedztwa. Poszukiwał miejsc, w których mógł dowiedzieć się więcej o sztuce[3]. Był samoukiem[4], wpływ na jego styl miały taśmy twórców komiksów, tj. Milton Caniff, Hal Foster czy Alex Raymond, jak również takie wydawnictwa jak C.H. Sykes z dziełami „Ding” Darling oraz Rollin Kirby[4]. Został odrzucony przez Educational Alliance, bo rysował „zbyt szybko węglem”. Później wykorzystywał swoje umiejętności do rysowania karykatur dla gazety Brotherhood of the Boys Republic oraz tworząc „miniaturowe miasto” na East 3rd Street, gdzie dzieci ulicy prowadziły własne rządy[3].

Kirby uczył się w Pratt Institute w Brooklynie, lecz po tygodniu porzucił naukę na uczelni. „Nie byłem typem studenta, którego Pratt szukał. Chcieli ludzi, którzy będą pracować nad czymś bez przerwy. Nie chciałem na zawsze pracować nad jednym z projektów. Chciałem doprowadzać swoje projekty do końca” – mówił Kirby w wywiadzie dla "The Comics Journal"[5].

Początki kariery w przemyśle komiksowym (1936–1940)

Okres ten był dla autora niewygodny. Kirby dołączył do Lincoln Newspaper Syndicate w 1936 roku, aby pracować w dziale redakcji gazety z komiksami oraz poradami, takimi jak Twoje zdrowie jest na pierwszym miejscu! (gdzie jego artykuły publikowano pod pseudonimem Jack Curtiss). Do końca 1939 roku pracował w firmie z filmami animowanymi – Fleischer Studios, jako inbetweener (rysownik, który wypełnia akcję pomiędzy kluczowymi klatkami animacji) bajki "Popeye". „Poszedłem z Lincoln do Fleischer”, wspomina: „Z Fleischer musiałem wydostać się jak najszybciej, bo nie mogłem zajmować się tego typu rzeczami”, opisując firmę jako „fabrykę podobną w pewnym sensie do fabryki mojego ojca. Zajmował się on produkcją zdjęć.”[6].

W tym czasie zaczął rozwijać się amerykański przemysł komiksowy. Kirby rozpoczął pisanie i rysowanie komiksów dla Eisner & Iger , jednej z niewielu firm tworzących komiksy na żądanie dla wydawców. Dzięki zatrudnieniu w tej tej spółce Kirby zrobił to, co zapamiętał jako swoją pierwszą pracę komiksową dla Wild Boy Magazine[7]. Znalazły się w nim takie paski jak przygoda science fiction The Diary of Dr Hayward (wydany pod pseudonimem „Curt Davis”), Western crimefighter strip Wilton of the West (jako „Fred Sande”), The Count of Monte Cristo (jako „Jack Curtiss”), Abdul Jones (jako „Ted Grey)” i Socko Seadog (jako „Teddy”). Wszystkie te komiksy zostały wykorzystane przez Jumbo Comics i innych klientów Eisner & Iger. Tam również ostatecznie zdecydował się na pseudonim Jack Kirby, ponieważ przypominał mu aktora Jamesa Cagneya. Kirby rozważał zmianę nazwiska, aby ukryć swoje żydowskie pochodzenie[8].

W lecie 1940 roku Kirby i jego rodzina przenieśli się do Brooklynu. Tam spotkał Rosalind „Roz” Goldstein, mieszkającą w rodzinnym budynku mieszkalnym. Para wkrótce zaczęła się spotykać[9]. Kirby oświadczył jej się w jej osiemnaste urodziny[10].

Współpraca z Joem Simonem (1941–1942)

Kirby przeniósł się do wydawcy komiksów i gazety "Syndicator Fox Feature Syndicate", zdobywając wówczas 15 dolarów wynagrodzenia tygodniowo. W tym czasie Kirby rozpoczął współpracę z rysownikiem i edytorem Foxa – Joem Simonem, który (oprócz swojej pracy) zajmował się seriami nieetatowo. Simon powiedział w 1988 roku, „Kocham prace Jacka i kiedy zobaczyłem je po raz pierwszy, to nie mogłem uwierzyć w to, co widziałem. Spytał, czy moglibyśmy popracować razem. Ucieszyłem się i wziąłem go do mojego małego biura. Pracowaliśmy nad drugą serią Blue Bolt...”[11].

Po opuszczeniu "Syndicator Fox Feature Syndicate" i przyłączeniu do magazynu wydawcy Martina Goodmana – Timely Comics (w przyszłości Marvel Comics), Simon i Kirby pod koniec 1940 roku stworzyli patriotycznego superbohatera – Kapitana Amerykę. Simon dobił targu z Goodmanem, który dał mu i Kirby’emu piętnaście procent zysków z tego komiksu, oraz pensje redaktora i dyrektora artystycznego. Pierwszy numer komiksu Kapitan Ameryka został wydany na początku 1941 roku i sprzedał się w ciągu jednego dnia, po czym ustalono nakład na poziomie ponad miliona egzemplarzy. Wielki sukces tytułu uplasował zespół artystów jako znaczących twórców w branży komiksowej[12]. Po opublikowaniu pierwszego wydania Simon zaproponował Kirby’emu, aby wstąpił do personelu Timely Comics jako dyrektor artystyczny[13].

Pomimo sukcesu Kapitana Ameryki, Simon stwierdził, że Goodman nie płacił twórcom obiecanych procentów zysku, więc zaczął szukać pracy dla siebie i Kirby’ego w National Comics (nazwanego później DC Comics)[14]. Simon i Kirby uzgodnili w kontrakcie, że wydawnictwo zapłaci im 500 dolarów tygodniowo, dla porównania autorzy otrzymywali odpowiednio 75 dolarów i 85 dolarów tygodniowo od Timely Comics[15]. Obawiając się, że Goodman nie zapłaci im, jeśli dowie się, że przenieśli się do National Comics, utrzymywali transakcję w tajemnicy, podczas gdy pracowali dla firmy. W końcu pracownicy w Timely (w większości byli to krewni Goodmana) dowiedzieli się o sekrecie, więc Simon i Kirby opuścili wydawnictwo po zakończeniu prac nad komiksem o Kapitanie Ameryce[16].

Kirby i Simon spędzili swoje pierwsze tygodnie w National Comics próbując wymyślić nowych bohaterów, podczas gdy spółka szukała sposobu, aby jak najlepiej wykorzystać parę artystów[17]. Po kilku dniach pracy redaktor naczelny National Comics, Jack Liebowitz powiedział im, aby „po prostu robili to, co chcą”. Para twórców postanowiła przebudować postać Sandmana w Adventure Comics, w wyniku czego powstał nowy bohater – Manhunter[18]. W lipcu 1942 roku zaczęli tworzyć postać dla nowej serii Boy Commandos, wydanej w tym samym roku. Sprzedano ponad milion egzemplarzy w miesiącu, dzięki czemu komiks stał się trzecim najlepiej sprzedającym się tytułem National Comics[19].

Ślub i II wojna światowa (1943–1945)

Kirby ożenił się z Roz Goldstein 23 maja 1942 roku[20], w tym samym roku zmienił prawnie nazwisko z Jacob Kurtzberg na Jack Kirby.

Podczas II wojny światowej Liebowitz oczekiwał, że Simon i Kirby nie będą pracowali nad komiksami, więc poprosił artystów, aby stworzyli materiał, który zostanie opublikowany w razie ich nieobecności[19]. Para wynajęła pisarzy i kolorystów w celu stworzenia w rok ciekawej historii. Kirby został wcielony do armii Stanów Zjednoczonych w dniu 7 czerwca 1943 roku[21]. Podstawowe szkolenie odbył w Fort Stewart, w Georgii, po czym został przydzielony do Kompanii F z 11 piechoty[22]. Dnia 23 sierpnia 1944 roku wylądował na plaży Omaha w Normandii, dwa i pół miesiąca po D-Day[22], choć Kirby wspomina przybycie do tego miejsca zaledwie 10 dni po tym wydarzeniu[21]. Kirby wspominał, że porucznik dowiedziawszy się, że był on artystą komiksowym, uczynił go zwiadowcą, który wchodził wcześniej do miast, wykonywał rozpoznania i rysował mapy miejsc, do których był posyłany mimo wielkiego niebezpieczeństwa[23].

Kirby i jego żona regularnie kontaktowali się przez v-mail, Roz wysyłała „do niego list codziennie”, podczas gdy pracowała w sklepie z bielizną i mieszkała z matką[24]. Zimą 1944 roku, Kirby doznał poważnych odmrożeń dolnej kończyny i został przewieziony do szpitala w Londynie. Lekarze proponowali amputację nogi, ale artysta odzyskał czucie[25]. Po powrocie do Stanów Zjednoczonych w styczniu 1945 r. został przypisany do Camp Butner w Karolinie Północnej, gdzie spędził ostatnie sześć miesięcy służby. Kirby został honorowo zwolniony jako strzelec w dniu 20 lipca 1945 r. Otrzymał odznakę piechoty i European-African-Middle Eastern Campaign Medal z brązową gwiazdą walki[26][27].

Kariera powojenna (1946–1955)

Gdy wrócił z wojska, urodziła się jego pierwsza córka Susan (6 grudnia 1945 roku). Simon rozpoczął współpracę z Kirbym w Harvey Comics. W 1950 Simon i Kirby stworzyli takie tytuły jak przygody dziecięcego gangu – Boy Explorers Comics[28], western Boys Ranch i komiks o superbohaterze Stuntman, a dzięki modzie na filmy 3D powstał Captain 3-D. Duet, poza etatem, pracował dla Hillman Periodicals (komiks-kryminał Real Clue Crime) oraz Crestwood Publications (Justice Traps the Guilty).

Kirby i Simon odnieśli sukces w okresie powojennym, tworząc komiksy o tematyce romansowej. Simon zainspirował się romantycznymi powieściami wydawanymi przez Macfadden Publications. Podczas negocjacji z dyrektorem Crestwood – Maurice’em Rosenfeldem Simon poprosił o 50% zysków komiksu. Crestwood, wydawca Teddy Epstein i Mike Bleier zgodził się[29], lecz postanowił, że twórcy nie dostaną żadnych pieniędzy z góry[30]. Young Romance #1 (wrzesień / październik 1947) „Jack i Joe stał się największym hitem roku”[31]. Pionierskiego tytułu sprzedało się aż 92% nakładu, więc Crestwood postanowił zwiększyć nakład trzykrotnie[32]. Pierwotnie publikowany jako dwumiesięcznik, Young Romance szybko stał się miesięcznikiem i wydawał spin-offy Young Love – razem dwa tytuły sprzedawały się w dwóch milionach egzemplarzy na miesiąc[32]. Po odniesionym sukcesie zrodziły się dziesiątki naśladowców, takich jak Timely, Fawcett, Quality oraz Fox Feature Syndicate[31]. Dzięki ogromnej popularności romansowych tytułów Simona i Kirby’ego, nadal sprzedawały się w milionach egzemplarzy na miesiąc, co pozwoliło Kirby’emu kupić dom dla rodziny w Mineola w stanie Nowy Jork[31].

Drugie dziecko Kirby’ego, Neal, narodziło się w maju 1948 roku[31], a jego trzecie dziecko, Barbara – w listopadzie 1952 roku. Z powodu powiększenia się rodziny Kirby pracował coraz ciężej, wspierany przez Simona, który zorganizował pracę, która dała im 50 procent zysków ze sprzedaży komiksu[33]. Atlas Comics (wcześniej Timely) miał wznowić wydawanie Kapitana Ameryka w nowym wydaniu od 1954 r. Simon i Kirby stworzyli Fighting American, Simon wspominał: „Myśleliśmy im pokazać, jak zrobić prawdziwego Kapitana Amerykę”[34]. Początkowo komiks przedstawiał bohatera jako antykomunistę, lecz w wyniku konsultacji z armią został przekształcony w satyrę[35].

Po rozstaniu z Simonem (1956–1957)

Za namową Simon i Kirby otworzyli własną firmę komiksową, Mainline Publications[35]. Tytuły opublikowane przez nią to: Bullseye: Western Scout, Foxhole, In Love i Police Trap. Po opublikowaniu starej historii Crestwood – In Love, Crestwood odmówił zapłaty Simonowi i Kirby’emu[36]. Po zapoznaniu się z dokumentacją finansową, adwokat stwierdził, że spółka ma wobec artystów dług równy 130 000 dolarów, który został zaciągnięty w ciągu ostatnich siedmiu lat. Crestwood wypłacił po 10 000 dolarów artystom, twierdząc iż jest to ostatnia zaległa wypłata, jednak partnerstwo między Kirbym i Simonem stało się bardzo napięte[37]. Simon odszedł od komiksu do kariery w reklamie, a Kirby kontynuował swoją pracę nad kolejnymi tytułami. Odegrał on rolę w tworzeniu nowych dzieł dla Archie Comics – The Fly i The Double Life of Private Strong, podczas tworzenia których kontaktował się z Joem Simonem. Narysował również kilka krótkich historii dla Classics Illustrated.

Podczas współpracy z DC Comic, wcześniej znanego jako National Comics, Kirby rozpoczął kooperację z dwoma pisarzami – Dickiem i Dave’em Woodem nad kwartetem bohaterów bez super mocy, Challengers of the Unknown w Showcase #6 (luty 1957), przyczyniając się do rozwoju antologii takich jak House of Mystery. W ciągu 30 miesięcy Kirby stworzył nieco ponad 600 stron dla DC, w których zawierało się 11 sześciostronnych historii Green Arrow w World’s Finest Comics oraz Adventure Comics, mimo iż to stanowiło rzadkość Kirby namalował siebie[38]. Przekształcił również łucznika – bohatera powieści w postać wzorowaną na Batmanie. W procesie alienacji Green Arrowa, współpracował z Mortem Weisingerem[39]. Często rysował „paski” komiksów Sky Masters of the Space Force napisane przez braci Woods i tuszowane później przez Wally’ego Woodsa[40].

Kirby odszedł od National Comics ze względu na spory, w które był zaangażowany redaktor Jack Schiff twierdzący, iż umowa Kirby’ego z powodu braku opłat licencyjnych od udziału Kirby’s traci swoje zyski. Schiff pozwał Kirby’ego do sądu[41]. Niektórzy edytorzy DC krytykowali Kirby’ego z powodu detali, takich jak rysunek „sznurowadła na butach kawalerzysty” czy pokazanie rdzennych Amerykanów i „ich koni z niewłaściwej strony”[42].

Marvel Comics w Srebrnej Erze (1958–1970)

Kirby wrócił do pracy ze Stanem Lee w 1950 roku, podczas zmian w spółce Atlas Comics (wcześniej Timely Comics) w nowe wydawnictwo – Marvel Comics. Kirby wciąż pracował nad Challengers of the Unknown dla DC Comics, ale równolegle poszukiwał pracy w innych wydawnictwach, jednak z niewielkim powodzeniem. Kontynuował pracę dla DC przy takich tytułach jak House of Mystery i House of Secrets, dlatego sporadycznie oddawał historie do Atlas Comics m.in. Lone Ranger than Black Rider i Fu Manchu stand-in Yellow Claw[43].

Kilka miesięcy później, po kłótni z DC, Kirby zaczął regularnie pracować dla Atlas Comics. Kirby rysował od 12 do 14 godzin na dobę przy stole w domu, tworząc od ośmiu do dziesięciu stron komiksu dziennie[44]. Jego pierwsza opublikowana praca w Atlas Comics to okładka „I Discovered the Secret of the Flying Saucers” w Strange Worlds #1 (Grudzień 1958). Początkowo z Christopherem Rulem jako pomocnikiem, a później z Dickiem Ayersem, Kirby próbował rysować wszystkie gatunki komiksów, od komiksów romantycznych poprzez kryminały i westerny aż do komiksów wojennych, ale przede wszystkim został znany i ceniony poprzez rysowanie postaci z nadprzyrodzonymi mocami i opowiadań science fiction w stylu Groot, The Thing from Planet X; Grottu, King of the Insects oraz Fin Fang Foom oraz tworząc takie serie, jak Amazing Adventures, Strange Tales, Tales to Astonish, Tales of Suspense czy World of Fantasy. Jego dziwaczne, potężne, nieziemskie istoty okazały się hitem. Z Lee jako redaktorem naczelnym, Kirby rozpoczął pracę nad komiksami o superbohaterach, rozpoczynając od stworzenia Fantastycznej Czwórki #1 (listopad 1961), która okazała się hitem, który zrewolucjonizował przemysł.

Przez prawie dziesięć lat Kirby, pod warunkiem, iż może pracować w domu, współtworzył ze Stanem Lee wiele postaci Marvela poczynając od projektowania wizualnego poprzez motywy działania. Na wniosek Lee, wielu artystów Marvela musiało przejść specjalne szkolenia w celu zapoznania się z nowym wyglądem rysunków Marvela. Artysta Gil Kane stwierdził[45]:

Jack był jedną z najbardziej wpływowych postaci w historii Marvela od czasu, gdy wrócił do firmy (...) Nie chodzi o to, że Jack wymyślił większość postaci, które są rysowane, ale (...) punkt widzenia Jacka i jego filozofia rysunku stały się filozofią całego wydawnictwa, a nawet została rozpowszechniona poza wydawnictwem (...) [Marvel uczynił] Jacka i jego styl jako przykład dla innych. Dla artystów (...) stał się ich ABC (...) Jack był jak Pismo Święte i każdy po prostu musiał iść za nim bez żadnych odchyleń. To, co powiedział do mnie (...) To było pytanie jak wydawcy przekonali wszystkich pracowników, aby zmienili swoje przeciwne punkty widzenia na jeden punktu widzenia mistrza.

Poza Fantastyczną Czwórką inne ważniejsze postacie stworzone przez Kirby’ego to: Thor, Hulk, Iron Man, oryginalny X-Men, Silver Surfer, Doctor Doom, Galactus, Uatu Watcher, Magneto, Ego Żyjąca Planeta, Inhumans i ich ukryte miasto Attilan czy Black Panther – pierwsza postać „znana jako czarny superbohater” i jego afrykański naród Wakanda. Kapitan Ameryka, stworzony przez Simona i Kirby’ego, został również przejęty przez Marvela.

W 1968 i 1969 roku Joe Simon był zaangażowany w spór z Marvel Comics dotyczący własności Kapitana Ameryki, zainicjowany przez Marvel po tym jak Simon zarejestrował odnowienie praw autorskich Kapitana Ameryki w swoim własnym imieniu. Według Simona, Kirby wsparł spółkę w sporach w ramach kontraktu z Martinem Goodmanem, a nie miał żadnych praw do postaci[46].

Kirby nadal rozwijał się, opracował nowe techniki rysunku, takie jak metody przedstawienia pola energetycznego obecnie znane jako „Kirby Dots”[47]. Mimo to, artysta stawał się coraz bardziej niezadowolony z pracy w Marvel Comics. Było kilka powodów do niezadowolenia, w tym urazy za znaczne zwiększenie mediów Stana Lee, brak pełnej kontroli, gniew spowodowany łamaniem obietnic wydawcy Martina Goodmana i frustracja spowodowana brakiem uznania autorstwa przez Marvela dla jego kreacji postaci i współpracy nad kreacjami postaci[48][49]. Kirby zaczął scenariusz dla historii takich jak „Inhumans” w Amazing Adventures i opowieści grozy dla antologii tytuł Chamber of Darkness, dzięki czemu otrzymał pełne uznanie. Ostatecznie opuścił firmę w 1970 roku i rozpoczął pracę dla konkurencyjnej firmy – DC Comics, w ramach której został dyrektorem redakcyjnym Carmine Infantino.

DC Comics i saga Czwarty świat (1971–1975)

Kirby spędził prawie dwa lata na negocjowaniu kontraktu, aby przejść do DC Comics[50]. Wrócił do DC dopiero pod koniec 1970 roku, podpisując trzyletni kontrakt z opcją przedłużenia go na dwa dodatkowe lata[51]. Zrealizował szereg wzajemnie powiązanych tytułów sagi „Czwarty świat” w tym trylogie nowych tytułów: New Gods, Mister Miracle, The Forever People, jak również nowy tytuł Superman – Superman’s Pal Jimmy Olsen. Kirby wybrał te komiksy, ponieważ seria została bez stabilnego kreatywnego zespołu i nie chciał nikomu płacić za pracę[52]. Główny czarny charakter z serii Czwarty świat, Darkseid i niektóre z koncepcji „Czwartego świata”, pojawiły się w Jimmym Olsenie przed rozpoczęciem wydawania innych komiksów z serii, dając nowym tytułom większą ekspozycję dla potencjalnych nabywców.

Kirby później stworzył kilka postaci takich jak OMAC, Kamandi, The Demon, Dingbats Danger Street, Kobra, a wraz z byłym partnerem Joem Simonem, współpracując po raz ostatni stworzył nowe wcielenie Sandmana.

Powrót do Marvela (1976–1978)

Na Marvelcon'75 wiosną 1975 r. Stan Lee, używając panelu dyskusyjnego Fantastycznej Czwórki, poinformował, że Kirby wraca do Marvel Comics po opuszczeniu firmy w 1970 r. na rzecz pracy dla DC Comics. Lee napisał w swoim miesięczniku „Stana Lee Soapbox”: „Wspomniałem, że mam specjalny komunikat. Gdy zacząłem mówić o powrocie Jacka do wydawnictwa, publiczność całkowicie nie dowierzała, wszystkie głowy zaczęły się kręcić w koło jakby Kirby miał przybiec i wejść do nas na podium. Można sobie wyobrazić jakie to uczucie znów współpracować z twórcą większości największych bohaterów Marvela jeszcze raz.”[53]

Po powrocie do Marvela Kirby tworzył historie z serii Kapitana Ameryki i stworzył nową serię The Eternals, w której rasa gigantów Celestials staje się podstawowym elementem ciągłości Uniwersum Marvela. Inne kreacje Kirby’ego w tym okresie to Devil Dinosaur, Man Machine, i adaptacja 2001: A Space Odyssey, a także nieudana próba zrobienia tego samego z serialem The Prisoner[54]. Napisał i narysował także komiks Black Panther, którego okładki zaczął numerować.

Film i animacja (1979–1980)

Kirby wciąż niezadowolony z traktowania przez Marvela oraz z odmowy świadczenia opieki zdrowotnej i innych świadczeń pracowniczych zaczął dorabiać na boku w animacji[55]. W tej dziedzinie, robił projekty Turbo Teen, Thundarr the Barbarian i innych animowanych seriali telewizyjnych. Pracował także nad kreskówką Fantastyczna Czwórka współpracując ze scenarzystą Stanem Lee. Ilustrował adaptację filmu Walta Disneya – Czarna dziura do Walt Disney’s Treasury of Classic Tales komiksu z 1979/80.

W 1979 roku Kirby poruszył koncepcję filmu w towarzystwie producenta filmowego Barry’ego Gellera, który starał się nakręcić adaptację powieści Rogera Zelazny’ego Pan Światła, do której Geller wykupił prawa. Dzięki wspólnej wizji Geller pracował z Kirbym nad stworzeniem scenografii Hollywoodu, która miała być wykorzystana jako plany architektoniczne dla parku rozrywki w Kolorado pod nazwą Science Fiction Land i na listopadowej konferencji prasowej z udziałem Kirby’ego ogłosił swój plan. Choć film nie doszedł do skutku, rysunki Kirby’ego były wykorzystywane przez CIA podczas „Canadian caper”, w którym część członków ambasady USA w Teheranie starało się uniknąć schwytania w Iranie, udało im się uciec z kraju udając członków załogi filmu – grupę lokalizacji skautingu[56].

Ostatnie lata i śmierć (1981–1994)

Na początku 1980 Pacific Comics, nowy wydawca komiksowy, podpisał z Kirbym umowę na wydawanie komiksu Captain Victory, Galactic Ranger[57] oraz sześciu mini-serii o nazwie Silver Star, które zostały zebrane w twardej okładce w 2007 roku[58][59][60]. W połączeniu z podobnymi działaniami innych niezależnych wydawców komiksów jak Eclipse Comics, gdzie Kirby współtworzył komiks Destroyer Duck[61], który był satyryczną wizją dzieła Steve’a Gerbera jednego z artystów Marvela, co pomogło zakończyć precedens, w którym twórcy komiksów, nawet niezależni, nie posiadali żadnych praw do bohaterów, których stworzyli.

Choć Kirby pracował dla Marvela, kontynuował pracę dla DC Comics od 1980 roku, gdyż postanowił ożywić sagę „Czwarty świat”, a w 1984 i 1985 stworzył mini serię Super Powers i w 1985 komiks The Hunger Dogs. A w 1987 roku w ramach dużego nacisku przemysłu, Marvel odtworzył wiele kultowych prac Kirby’ego[62].

Kirby również zachował prawa do bohaterów używanych przez Topps Comics na początku 1993 r. do zestawu serii, który firma nazwała „Kirbyverse”[63]. Tytuły te pochodzą głównie z projektów i koncepcji, które Kirby zachował w swych dokumentach. Niektóre z nich były początkowo przeznaczone dla Pacific Comics, a następnie licencję na nie otrzymało wydawnictwo Topps na to, co stanie się mitem „Jack Kirby’s Secret City Saga”[64].

Kirby zmarł 6 lutego 1994 r., w wieku 76 lat z powodu niewydolności serca (w swoim domu w Thousand Oaks w stanie Kalifornia[65]). Pochowany został na Pierce Brothers Valley Oaks Memorial Park, Westlake Village w Kalifornii[66].

Potomkowie Kirby’ego

Córka Kirby’ego, Lisa Kirby, ogłosiła na początku 2006 r., że wraz ze scenarzystą Steve’em Robertsonem i artystą Mikiem Thibodeaux, planuje opublikować dzięki wydawnictwu Marvel Comics sześciotomowa limitowaną serię – Jack Kirby’s Galactic Bounty Hunters, w której pojawią się bohaterowie i koncepcje stworzone przez jej ojca do komiksu Captain Victory. Seria napisana przez Lisę Kirby, Robertsona, Thibodeaux i Richarda, a wykończona ołówkiem przez Jacka Kirby’ego i Thibodeaux pojawiła się między wrześniem 2006 roku i styczniem 2007 r[67]. Historie z serii zostały zebrane w twardej oprawie (ISBN 0-7851-2628-7) w 2007 r. oraz w miękkiej oprawie (ISBN 0-7851-2629-5) w następnym roku.

Marvel również pośmiertnie wydał „Zaginione” historie duetu Kirby / Lee – Fantastic Four: The Lost Adventure (kwiecień 2008), złożone z niewykorzystanych prac Kirby’ego pierwotnie sporządzonych do Fantastic Four #108 (marzec 1971).

Potomkowie Kirby’ego złożyli wypowiedzenia do Walt Disney Pictures, 20th Century Fox, Universal Pictures, Paramount Pictures i Sony Pictures w celu odzyskania kontroli nad postaciami stworzonymi w okresie Srebrnego Wieku Marvela[68]. Marvel zamierza unieważnić te roszczenia[69], jednak w połowie marca 2010 roku dzieci autora złożyły wniosek aby „pozwany Marvel zakończył wykorzystywanie praw autorskich i pozyskiwanie korzyści z kreacji komiksu (Kirby’ego).”

Dynamite Entertainment w lipcu 2010 r. ogłosił, iż opublikuje w 2011 r. Kirby: Genesis, ośmiotomowy miniserial stworzony przez pisarza Kurta Busieka i artystę Alexa Rossa, stworzone dzięki prawom do poszczególnych postaci Kirby’ego nadanym wcześniej Pacific Comics i Topps Comics[70].

Spuścizna

The New York Times, w artykule napisanym ponad dziesięć lat po śmierci Kirby’ego, napisał o nim[71]:

Jack był jedną z najbardziej wpływowych postaci w historii Marvela od czasu, gdy wrócił do firmy (...) Nie chodzi o to, że Jack wymyślił większość postaci, które są rysowane, ale (...) punkt widzenia Jacka i jego filozofia rysunku stały się filozofią całego wydawnictwa, a nawet została rozpowszechniona poza wydawnictwem (...) [Marvel uczynił] Jacka i jego styl jako przykład dla innych. Dla artystów (...) stał się ich ABC (...) Jack był jak Pismo Święte i każdy po prostu musiał iść za nim bez żadnych odchyleń. To, co powiedział do mnie (...) To było pytanie jak wydawcy przekonali wszystkich pracowników, aby zmienili swoje przeciwne punkty widzenia na jeden punktu widzenia mistrza.

Michael Chabon, w swojej przemowie po otrzymaniu Nagrody Pulitzera za powieść The Amazing Adventures of Kavalier & Clay, napisał: „Chcę potwierdzić głęboki dług, który zaciągnąłem, to i wszystko, co kiedykolwiek napisałem, zawdzięczam pracy Jacka Kirby’ego, Króla Komiksów.”[72].

Kilka prac Kirby’ego jest w zestawie znaczków „Marvel Super Heroes” wydanym przez US Postal Service 27 lipca 2007 roku[73]. Dziesięć znaczków przedstawia portrety poszczególnych postaci Marvela, a dziesięć znaczków przedstawia poszczególne okładki komiksów Marvela. Zgodnie z kredytami wydrukowanymi na odwrocie, prace Kirby’ego które pojawiły się na znaczkach to: Kapitan Ameryka, The Thing, Silver Surfer, The Amazing Spider-Man #1, The Incredible Hulk #1, Captain America #100, X-Men #1 i Fantastic Four #3[71][73].

Nagrody i wyróżnienia

Jack Kirby w ciągu swojej kariery otrzymał wiele wyróżnień. W 1967 otrzymał Nagrodę Alley dla najlepszego artysty[74]. W następnym roku został wicemistrzem za Jimem Steranko. Jego inne Nagrody Alley to:

  • 1963: Najlepsze opowiadanie – „The Human Torch Meets Captain America” dla Stana Lee i Jacka Kirby’ego, Strange Tales #114[75]
  • 1964[76]
    • Powieść – „Kapitan Ameryka dołącza do... Avengers”, autorstwa Stana Lee i Jack Kirby, z Avengers #4
    • Najlepsza nowa seria lub książka – „Captain America”, dla Stana Lee i Jacka Kirby’ego, w Tales of Suspense
  • 1965: Najlepsza Krótka Historia – „The Origin of the Red Skull”, Stana Lee i Jacka Kirby’ego, Tales of Suspense #66[77]
  • 1966: Najlepsza praca zawodowa, regularne historie krótkometrażowe – „Tales of Asgard” Stana Lee i Jacka Kirby’ego w The Mighty Thor[78]
  • 1967: Najlepsza praca zawodowa, regularne historie krótkometrażowe – (ex aequo) „Tales of Asgard” i „Opowieści z Inhumans”, Stana Lee i Jacka Kirby’ego w The Mighty Thor[76]
  • 1968[79]
    • Najlepsza praca zawodowa, Najlepsze regularne historie krótkometrażowe- „Opowieści z Inhumans”, dla Stana Lee i Jacka Kirby’ego w The Mighty Thor
    • Najlepsza praca zawodowa, Aleja Sław – Fantastyczna Czwórka, dla Stana Lee i Jacka Kirby’ego, Nick Fury, Agent SHIELD, Jim Steranko

Kirby otrzymał Nagrodę Shazam za szczególne osiągnięcia przez jednostkę w 1971 roku za sagę „Czwarty świat”: Ludzie na zawsze, Nowi Bogowie, Pan Cud i Superman Przyjaciel Jimmy’ego Olsena[80]. Był wpisany do Alei Sław Nagrody Shazam w 1975 roku. W roku 1987 został inauguracyjny wpisany do Alei Gwiazd Will Eisner Comic Book[81]. Otrzymał w 1993 roku Nagrodę Humanitarną Boba Clampetta podczas rozdania Nagród Eisnera[82].

Jego praca została uhonorowana pośmiertnie w 1998 r.: zbiór jego materiału Nowi Bogowie Jacka Kirby’ego edytowany przez Boba Kahana, zdobył Nagrodę Harvey za Najlepszy Krajowy Projekt Re-drukowy[83] i Nagrodę Eisnera za Najlepszą Archiwalną Kolekcję/Projekt[84].

Nagroda Jack Kirby’ego i Aleja Sław Jacka Kirby’ego zostały nazwane na jego cześć.

Z Willem Eisnerem, Robertem Crumbem, Harveyem Kurtzmanem, Garym Panterem i Chrisem Warem, Kirby był jednym z artystów, uhonorowany na wystawie „Mistrzowie Amerykańskiego Komiksu” w Muzeum Żydowskim w Nowym Jorku od 16 września 2006 do 28 stycznia 2007[85].

Przypisy

  1. ↑ a b c Jack Kirby. familysearch.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-06-07)]., w serwisie Family Search (ang.)
  2. ↑ Sue L. Hamilton: Jack Kirby. ABDO Group, 2006, s. 4. ISBN 1-59928-298-4.
  3. ↑ a b Gerard Jones: Men of Tomorrow: Geeks, Gangsters, and the Birth of the Comic Book. 2004, s. 195-196. ISBN 0-465-03657-0.
  4. ↑ a b Mark Evanier: Kirby: King of Comics. Abrams, 2008, s. 34. ISBN 0-8109-9447-X.
  5. ↑ Wywiad, The Comics Journal #134 (Luty 1990), przedrukowany w George, Milo, ed., The Comics Journal Library, Volume One: Jack Kirby (Fantagraphics Books, 2002) s. 22, ISBN 1-56097-466-4.
  6. ↑ Wywiad, The Comics Journal #134, przedrukowany w George, s. 24.
  7. ↑ Wywiad, The Nostalgia Journal #30 (Listopad 1976), przedrukowany w George, s. 3.
  8. ↑ Gerard Jones: Men of Tomorrow: Geeks, Gangsters, and the Birth of the Comic Book. s. 197.
  9. ↑ Ronin Ro: Tales to Astonish: Jack Kirby, Stan Lee and the American Comic Book Revolution. 2004, s. 14. ISBN 1-58234-345-4.
  10. ↑ Ronin Ro: Tales to Astonish: Jack Kirby, Stan Lee and the American Comic Book Revolution. s. 16.
  11. ↑ Biografia Joe Simona. Twomorrows.com. [dostęp 2012-03-02]. (ang.).
  12. ↑ JGerard Jones: Men of Tomorrow: Geeks, Gangsters, and the Birth of the Comic Book. s. 200.
  13. ↑ Ronin Ro: Tales to Astonish: Jack Kirby, Stan Lee and the American Comic Book Revolution. s. 21.
  14. ↑ Ronin Ro: Tales to Astonish: Jack Kirby, Stan Lee and the American Comic Book Revolution. s. 25.
  15. ↑ Ronin Ro: Tales to Astonish: Jack Kirby, Stan Lee and the American Comic Book Revolution. s. 25-26.
  16. ↑ Ronin Ro: Tales to Astonish: Jack Kirby, Stan Lee and the American Comic Book Revolution. s. 29.
  17. ↑ Ronin Ro: Tales to Astonish: Jack Kirby, Stan Lee and the American Comic Book Revolution. s. 28.
  18. ↑ Ronin Ro: Tales to Astonish: Jack Kirby, Stan Lee and the American Comic Book Revolution. s. 30.
  19. ↑ a b Ronin Ro: Tales to Astonish: Jack Kirby, Stan Lee and the American Comic Book Revolution. s. 32.
  20. ↑ Mark Evanier: Kirby: King of Comics. s. 57.
  21. ↑ a b Ronin Ro: Tales to Astonish: Jack Kirby, Stan Lee and the American Comic Book Revolution. s. 33.
  22. ↑ a b Mark Evanier: Kirby: King of Comics. s. 67.
  23. ↑ Ronin Ro: Tales to Astonish: Jack Kirby, Stan Lee and the American Comic Book Revolution. s. 35.
  24. ↑ Ronin Ro: Tales to Astonish: Jack Kirby, Stan Lee and the American Comic Book Revolution. s. 40.
  25. ↑ Ronin Ro: Tales to Astonish: Jack Kirby, Stan Lee and the American Comic Book Revolution. s. 40-41.
  26. ↑ Mark Evanier: Kirby: King of Comics. s. 69.
  27. ↑ Ronin Ro: Tales to Astonish: Jack Kirby, Stan Lee and the American Comic Book Revolution. s. 42.
  28. ↑ Ronin Ro: Tales to Astonish: Jack Kirby, Stan Lee and the American Comic Book Revolution. s. 45.
  29. ↑ Joe Simon: The Comic Book Makers. s. 123-125. ISBN 1-887591-35-4.
  30. ↑ Mark Evanier: Kirby: King of Comics. s. 72.
  31. ↑ a b c d Ronin Ro: Tales to Astonish: Jack Kirby, Stan Lee and the American Comic Book Revolution. s. 46.
  32. ↑ a b Richard Howell: „Introduction” to Real Love – The Best of the Simon and Kirby Romance Comics 1940s-1950s.
  33. ↑ Ronin Ro: Tales to Astonish: Jack Kirby, Stan Lee and the American Comic Book Revolution. s. 51-52.
  34. ↑ Ronin Ro: Tales to Astonish: Jack Kirby, Stan Lee and the American Comic Book Revolution. s. 52.
  35. ↑ a b Ronin Ro: Tales to Astonish: Jack Kirby, Stan Lee and the American Comic Book Revolution. s. 54.
  36. ↑ Ronin Ro: Tales to Astonish: Jack Kirby, Stan Lee and the American Comic Book Revolution. s. 55.
  37. ↑ Ronin Ro: Tales to Astonish: Jack Kirby, Stan Lee and the American Comic Book Revolution. s. 56.
  38. ↑ Mark Evanier: The Green Arrow by Jack Kirby. New York: DC Comics, 2001.
  39. ↑ Ronin Ro: Tales to Astonish: Jack Kirby, Stan Lee and the American Comic Book Revolution. s. 61.
  40. ↑ Mark Evanier: Kirby: King of Comics. s. 103-106.
  41. ↑ EMark Evanier: Kirby: King of Comics. s. 109.
  42. ↑ Ronin Ro: Tales to Astonish: Jack Kirby, Stan Lee and the American Comic Book Revolution. s. 91.
  43. ↑ Prace Kirby’ego datowane są na Grudzień 1956 i Luty 1957 i są to Astonishing #56 (4 str.), Strange Tales of the Unusual #7 (4 str.), Quick-Trigger Western #16 (5 str.) i Yellow Claw #2-3 (19 str).
  44. ↑ Gerard Jones: Men of Tomorrow: Geeks, Gangsters, and the Birth of the Comic Book. s. 282.
  45. ↑ Gil Kane, powiedział na forum 6 lipca 1985 w Dallas Fantasy Fair. Zacytowany w George, s. 109.
  46. ↑ Joe Simon: The Comic Book Makers. s. 205.
  47. ↑ Eksperymenty Jacka Kirby’ego. Twomorrows.com. [dostęp 2012-03-02]. (ang.).
  48. ↑ Mark Evanier: Kirby: King of Comics. s. 126-163.
  49. ↑ Gary Groth: „Interview III: 'I’ve never done anything halfheartedly.'„. s. 19-49. ISBN 1-56097-434-6.
  50. ↑ Ronin Ro: Tales to Astonish: Jack Kirby, Stan Lee and the American Comic Book Revolution. s. 139.
  51. ↑ Ronin Ro: Tales to Astonish: Jack Kirby, Stan Lee and the American Comic Book Revolution. s. 143.
  52. ↑ Mark Evanier: Afterword. New York: DC Comics, 2007.
  53. ↑ Bullpen Bulletins: „Król wraca!”, w Marvel Comics (data na okładce) Październik 1975, w Fantastic Four #163.
  54. ↑ Prisoner Kirby’ego. Twomorrows.com. [dostęp 2012-03-02]. (ang.).
  55. ↑ # „Ploog & Kirby Quit Marvel over Contract Dispute,” The Comics Journal #44 (Styczeń 1979), s. 11.
  56. ↑ Jak CIA uratowało członków ambasady?. wired.com. [dostęp 2012-03-02]. (ang.).
  57. ↑ John Morrow: The Captain Victory Connection. s. 105. ISBN 1-893905-00-4.
  58. ↑ Larsen, Erik. „One Fan’s Opinion” (column #73, Comic Book Resources, 18 lutego 2007.
  59. ↑ SDCC '07: Erik Larsen, Eric Stephenson on Image’s Kirby Plans, Newsarama, 29 czerwca 2007.
  60. ↑ The Current File: Erik Larsen on Jack Kirby’s Silver Star, Newsarama, 2 maja 2007.
  61. ↑ Destroyer Duck. Toonopedia.com. [dostęp 2012-03-02]. (ang.).
  62. ↑ „Marvel wraca do prac Kirby’ego” The Comics Journal #116 (Lipiec 1987), s. 15.
  63. ↑ Evanier, s. 207.
  64. ↑ Jon B. Cooke: Twilight at Topps. s. 149-153. ISBN 1-893905-57-8.
  65. ↑ Jack Kirby. NYTimes. [dostęp 2012-03-02]. (ang.).
  66. ↑ Find a grave. findagrave.com. [dostęp 2012-03-02]. (ang.).
  67. ↑ Jack Kirby’s Galactic Bounty Hunters. maelmill-insi.de. [dostęp 2012-03-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-03-14)]. (ang.).
  68. ↑ Pozew o bohaterów Marvela. webcitation.org. [dostęp 2012-03-02]. (ang.).
  69. ↑ Marvel wnosi o unieważnienie roszczeń. webcitation.org. [dostęp 2012-03-02]. (ang.).
  70. ↑ Alex Ross i Kurt Busiek stworzą Kirby:Genesis. newsarama.com. [dostęp 2012-03-02]. (ang.).
  71. ↑ a b Jack Kirby, Geniusz Komiksu. nytimes.com. [dostęp 2012-03-02]. (ang.).
  72. ↑ Michael Chabon. januarymagazine.com. [dostęp 2012-03-02]. (ang.).
  73. ↑ a b Znaczki na 2007 rok. USPS. [dostęp 2012-03-02]. (ang.).
  74. ↑ Nagrody Alley, za 1967 rok w Hahnlibrary.net (ang.)
  75. ↑ Nagrody Alley za 1963 rok. Hahnlibrary.net. [dostęp 2012-03-02]. (ang.).
  76. ↑ a b :Nagrody Alley za 1964 rok. Hahnlibrary.net. [dostęp 2012-03-02]. (ang.).
  77. ↑ Nagrody Alley za 1965 rok. Hahnlibrary.net. [dostęp 2012-03-02]. (ang.).
  78. ↑ Nagrody Alley za 1966 rok. Hahnlibrary.net. [dostęp 2012-03-02]. (ang.).
  79. ↑ :Nagrody Alley za 1968 rok. Hahnlibrary.net. [dostęp 2012-03-02]. (ang.).
  80. ↑ Nagrody Shazam za 1971 rok. Hahnlibrary.net. [dostęp 2012-03-02]. (ang.).
  81. ↑ Will Eisner Comic Industry Award. Hahnlibrary.net. [dostęp 2012-03-02]. (ang.).
  82. ↑ Nagrody Boba Clampetta. Comic-con.org. [dostęp 2012-03-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-11-14)]. (ang.).
  83. ↑ Nagrody Harveya za rok 1998. Hahnlibrary.net. [dostęp 2012-03-02]. (ang.).
  84. ↑ Nagrody Eisnera za rok 1998. Hahnlibrary.net. [dostęp 2012-03-02]. (ang.).
  85. ↑ Wystawa „Mistrzowie Komiksu” w Muzeum Żydowskim. TheJewishMuseum.org. [dostęp 2012-03-02]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-10-03)]. (ang.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Jack-Kirby art-of-jack-kirby wyman-skaar.jpg
Autor: Susan Skaar, Licencja: CC BY-SA 3.0
Photo of Jack Kirby taken by Susan Skaar during a session in the studio at Jack's home in Thousand Oaks, CA. The photos were later published in The Art of Jack Kirby (Blue Rose Press, 1993).