Jack Nicholson

Jack Nicholson

Jack Nicholson (2001)
Imię i nazwisko	John Joseph Nicholson
Data i miejsce urodzenia	22 kwietnia 1937 Neptune City
Zawód	aktor, reżyser, scenarzysta, producent filmowy
Współmałżonek	Sandra Knight (1962–1968; rozwód)
Lata aktywności	1956–2010

Jack Nicholson, właśc. John Joseph Nicholson (ur. 22 kwietnia 1937 w Neptune City) – amerykański aktor, reżyser, scenarzysta i producent filmowy.

Jest jednym z najsławniejszych i najczęściej nagradzanych aktorów w historii kina^[1], znanym zarówno z ról postaci komiksowych, romantycznych głównych bohaterów, antybohaterów, jak i złoczyńców. W wielu swoich filmach grał „wiecznego outsidera, sardonicznego włóczęgę”, zbuntowanego przeciwko strukturze społecznej^[2]. Postacie grane przez niego często cechuje ekscentryczny, neurotyczny bądź psychopatyczny charakter^[3].

Do najsławniejszych filmów z Nicholsonem w roli głównej należą: Swobodny jeździec (1969), Chinatown (1974), Lot nad kukułczym gniazdem (1975), Lśnienie (1980), Czułe słówka (1983), Honor Prizzich (1985), Batman (1989), Dwóch Jake’ów (1990; jest także reżyserem filmu), Ludzie honoru (1992), Lepiej być nie może (1997), Schmidt (2002), Dwóch gniewnych ludzi (2003), Lepiej późno niż później (2003), Infitracja (2006).

Trzykrotny laureat Oscara (obok Waltera Brennana oraz Daniela Day-Lewisa najczęściej nagradzany aktor Oscarem): dwukrotnie dla najlepszego aktora pierwszoplanowego za rolę w filmach: Lot nad kukułczym gniazdem (1975) i Lepiej być nie może (1997) oraz dla najlepszego aktora drugoplanowego za rolę w filmie pt. Czułe słówka (1983), a także był także nominowany do Oscara za role w filmach pt. Swobodny jeździec (1969), Pięć łatwych utworów (1970), Ostatnie zadanie (1973), Chinatown (1974), Czerwoni (1981), Honor Prizzich (1985), Chwasty (1987), Ludzie honoru (1992), Schmidt (2002) – łącznie był nominowany 12-krotnie, dzięki czemu jest najczęściej nominowanym aktorem płci męskiej w historii tych nagród, a także jedynym obok Michaela Caine'a aktorem nominowanym do Oscara w każdej dekadzie od lat 60. do lat 2000. Jest także laureatem m.in.: 6 Złotych Globów, Kennedy Center Honor w 2001 roku. W 1994 roku otrzymał nagrodę American Film Institute za całokształt twórczości, co czyni go jednym z najmłodszych aktorów wyróżnionych tą nagrodą.

Jack Nicholson odrzucił wiele proponowanych mu ról, był wśród nich Michael Corleone (Ojciec chrzestny, 1972), tytułowy Egzorcysta (1973), Roy Neary w filmie Bliskie spotkania trzeciego stopnia (1977), Kaligula w filmie filmie o tym samym tytule (1979), kapitan Willard w Czasie apokalipsy (1979), tytułowy Harry Angel (1987), Paul Sheldon w Misery (1990), Hannibal Lecter w Milczeniu owiec (1991), czy Nixon w filmie o tym samym tytule (1995).

Dzieciństwo

Jack Nicholson urodził się i dorastał w Neptune w stanie New Jersey^{[4][5][1][6][7]}. Matka Nicholsona June Frances Nicholson (1918–1963) była tancerką pochodzenia irlandzkiego, angielskiego, niemieckiego i walijskiego^[8], występującą pod pseudonimem June Nilson^[9][10]. Nicholson identyfikował się jako Irlandczyk, porównując się do dramaturga Eugene’a O’Neilla, którego grał w filmie pt. Czerwoni (1981):

W 1936 roku matka poślubiła włosko-amerykańskiego showmana Donalda Furcillo (1909–1997), występującego pod pseudonimem Donald Rose, jednak potem zdała sobie sprawę, że on jest już żonaty^[5][10][11]. Według biografa Patricka McGilligana w książce pt. Życie Jacka, to urodzony na Łotwie Eddie King (pierwotnie Edgar A. Kirschfeld) – menedżer jego matki mógłby być jego biologicznym ojcem, a nie Donald Furcillo^[12]. Według innych źródeł, matka nie była pewna tożsamości ojca^[9]. Rodzice matki: John Nicholson – fryzjer w domu towarowym i malarz znaków oraz Ethel May Nicholson – fryzjerka, malarka olejna i właścicielka salonu kosmetycznego^[13], zgodzili się na wychowanie dziecka jako własne, bez ujawniania jego prawdziwego pochodzenia, a swoją matkę uważał jako swoją siostrę^[1][14]. Wychowywał się w wierze rzymskokatolickiej swojej matki^[15]. Przed rozpoczęciem szkoły średniej jego rodzina przeprowadziła się do mieszkania w Spring Lake w stanie New Jersey^[5], gdzie jego babcia założyła swój salon kosmetyczny w obszernym bliźniaku przy 505 Mercer Avenue. Uczęszczał do pobliskiego Manasquan High School, w którym był znany jako „Nick” oraz w 1954 roku został wybrany „Klasowym klaunem”^[4]. Jego imieniem został nazwany teatr oraz nagroda teatralna przyznawana w tej szkole. Na jego cześć nosi nagrodę teatralną i teatralną w szkole. W 2004 roku uczestniczył w swoim 50-letnim zjeździe licealnym w towarzystwie swojej ciotki Lorraine^[4].

Był wielkim fanem komiksów, w tym serii o Batmanie^[16]. Zapalony kinoman, w liceum pracował jako pomocnik kierownika kina.

W 1974 roku Nicholson dowiedział się od badaczy tygodnika Time prawdy o swojej rodzinie^[17]. W tym czasie matka zmarła w 1963 roku, natomiast babcia w 1970 roku. Dowiedziawszy się o tym, Nicholson powiedział, że było to „dość dramatyczne wydarzenie, ale nie było to coś, co nazwałbym traumatycznym… Byłem całkiem dobrze uformowany psychicznie”^[14].

Służba wojskowa

Jack Nicholson w 1957 roku wstąpił do California Air National Guard^[18], a po ukończeniu podstawowego szkolenia w bazie Sił Powietrznych Stanów Zjednoczonych w Lackland Air Force Base^[19], wykonywał weekendowe ćwiczenia oraz dwutygodniowe szkolenie jako strażak przydzielony do jednostki z siedzibą na lotnisku Van Nuys Airport^[19]. Podczas kryzysu berlińskiego w 1961 roku został powołany na kilkumiesięczną przedłużoną służbę czynną i został zwolniony pod koniec poboru w 1962 roku^[19][18].

Kariera

Początki kariera

Jack Nicholson jako Wilbur Force w filmie pt. Sklepik z horrorami (1960).

Jack Nicholson w 1950 roku po raz pierwszy przyjechał do Kalifornii w celu odwiedzin do matki, którą wówczas uważał za swoją siostrę. W 1954 roku po raz pierwszy przybył do Hollywood. W 1956 roku został zatrudniony jako pracownik biurowy dla animatorów: Williama Hanny i Josepha Barbery w studiu kreskówek MGM. Zaproponowano mu więc pracę animatora, ale odmówił, powołując się na chęć zostania aktorem^[19]. 24 stycznia 1999 roku, odbierając Nagrodę im. Cecila B. DeMille’a podczas 56. ceremonii wręczenia Złotych Globów przypomniał, swój pierwszy dzień pracy aktora (5 maja 1955 roku w serialu western pt. Tales of Wells Fargo, a także uważał liczbę „5” za szczęśliwą (koszulkę z takim numerem nosił jego idol z dzieciństwa, baseballista Joe DiMaggio^[20]). W 1957 roku uczył się aktorstwa w grupie o Players Ring Theatre, po czym znalazł małe role występując na scenie i w telewizyjnych operach mydlanych^[2].

W 1958 roku zaliczył debiut w filmie – niskobudżetowym dramacie młodzieżowym pt. The Cry Baby Killer, grając rolę tytułową – Jimmy’ego Wallace'a. Przez następną dekadę Nicholson często współpracował z producentem filmu Rogerem Cormanem, w tym w komedii grozy pt. Sklepik z horrorami (1960) – wcielił się w rolę masochistycznego pacjenta dentysty i przedsiębiorcy pogrzebowego Wilbura Force’a, w filmie pt. Kruk (1963) – wcielił się w rolę syna czarodzieja – Rexforda Bedlo, w filmie pt. Strach (1963) – wcielił się w rolę francuskiego oficera Andre Duvaliera uwiedzionego przez złego ducha oraz w filmie pt. Masakra w dniu Świętego Walentego (1967) – wcielił się w rolę Gino.

Wkrótce rozpoczął współpracę z reżyserem – Montem Hellmanem w westernach pt. Niesłusznie oskarżeni (1966) i W poszukiwaniu zemsty (1966)^[21], które początkowo nie cieszyły się zainteresowaniem wśród amerykańskich dystrybutorów filmowych, jednak odniosły kultowy sukces w obiegu artystycznym we Francji i były później sprzedawane do telewizji. Nicholson pojawił się także w dwóch odcinkach sitcomu pt. The Andy Griffith Show. Zagrał także zbuntowanego kierowcę wyścigowego w filmie pt. Pętla (1960).

Nicholson z powodu braku sukcesów w karierze aktorskiej, postanowił się zająć pisaniem scenariuszy oraz reżyserią. Jako scenarzysta zadebiutował w 1963 roku w filmie pt. Wyspa Grzmotu, jednak pierwszy sukces w tej odniósł w dramacie pt. Podróż (1967) w reżyserii Rogera Cormana, w którym główne role odegrali: Bruce Dern, Peter Fonda, Dennis Hopper. Po przeczytaniu scenariusza Peter Fonda był pod ogromnym wrażeniem jego umiejętności pisania scenariuszy oraz uważał, że może to być świetny film, jednak był rozczarowany tokiem akcji filmu i obwiniał montaż, który przekształcił go w „przewidywalny” film i nie krył publicznie wściekłości z tego powodu^[22]. Nicholson był także współautorem scenariusza filmu pt. Głowa (1968), którego napisał wraz z Bobem Rafelsonem. W filmie wystąpił zespół The Monkees, który jest także autorem ścieżki dźwiękowej filmu.

Rozgłos Nicholsonowi w karierze aktorskiej przyniosła rola prawnika George’a Hansona, borykającego się z alkoholowym problemem, w filmie drogi pt. Swobodny jeździec (1969), za którą był nominowany do Oscara, BAFTA i Złotego Globu dla najlepszego aktora drugoplanowego^[23]. Film kosztował tylko 400 000 dolarów i stał się hitem, przynosząc 40 000 000 dolarów^[24]. Według biografa Johna Parkera, ta rola umieściła Nicholsona wśród „antybohaterów”, takich jak Humphrey Bogart i James Cagney, jednocześnie promując go na „bohatera numer jeden w ruchu kontrkulturowym”^[24]. Początkowo tę rolę miał zagrać Rip Torn, jednak po kłótni z reżyserem – Dennisem Hopperem, zrezygnował z tej roli^[25]. W wywiadach Nicholson przyznał później, jak ważna była dla niego rola w tym filmie:

Pod wrażeniem roli Nicholsona w filmie pt. Swobodny jeździec był reżyser Stanley Kubrick, który obsadził Nicholsona w roli Napoleona Bonapartego w filmie o jego życiu, jednak pomimo produkcji filmu, projekt z powodu zmiany właściciela MGM i innych kwestii, zakończył się fiaskiem^[27].

Lata 70.

Jack Nicholson wraz z Michelle Phillips podczas gali wręczenia Złotych Globów 1971, 1971.

Nicholson w 1970 roku w filmie pt. Pięć łatwych utworów wcielił się w rolę Roberta Eroicy Dupea – pracownika platformy wiertniczej, grając u boku Karen Black, która grała Rayette Dipesto – kelnerkę i zarazem dziewczynę głównego bohatera.

Podczas wywiadu na temat filmu, Karen Black zauważyła, że postać Nicholsona w filmie była bardzo stonowana i bardzo różniła się od jego prawdziwej osobowości. Mówiła, że scena restauracyjna była częściowo improwizowana przez Nicholsona i nie pasowała do charakteru głównego bohatera, który nie przejmowałby się na tyle, by kłócić się z kelnerką^[28].

Sam Nicholson powiedział to samo, mówiąc dziennikarzowi:

W krótkim czasie film stał się hitem kinowym, czyniąc Nicholsona głównym bohaterem i "nowym amerykańskim antybohaterem", według Dennisa McDougala^[5]. Krytycy filmowi zaczęli stawiać Nicholsona w jednym rzędzie z Marlonem Brando i Jamesem Deanem.

W 1973 roku w komediodramacie wyreżyserowanym przez Hala Ashby’ego pt. Ostatnie zadanie wcielił się w rolę marynarza Billy’ego Buddusky’ego, za którą otrzymał Złotą Palmę dla najlepszego aktora na 26. Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Cannes^[31], a także nominacje do Oscara i Nagrody BAFTA dla najlepszego aktora pierwszoplanowego oraz Złotego Globu dla najlepszego aktora w filmie dramatycznym.

W 1974 roku w thrillerze wyreżyserowanym przez Romana Polańskiego pt. Chinatown, grając u boku Faye Dunaway i Johna Hustona oraz Romana Polańskiego w roli epizodycznej, wcielił się w rolę detektywa Jake'a Gittesa, za którą otrzymał Złotego Globa dla najlepszego aktora w filmie dramatycznym^[32], a także kolejną nominację do Oscara dla najlepszego aktora pierwszoplanowego. Roger Ebert opisał postać Nicholsona jako ostrego, groźnego i agresywnego bohatera, który wiedział „jak przeskoczyć”, tak jak to zrobił w filmie pt. Lot nad kukułczym gniazdem (1975). To właśnie ta przewaga sprawiła, że film pt. Chinatown nie stał się typowym filmem kryminalnym^[33]. Roger Ebert zwracał również uwagę na znaczenie tej roli dla kariery Nicholsona, widząc w niej poważne przejście od filmów eksploatacyjnych z poprzedniej dekady, twierdząc:

Nicholson od długich lat przyjaźni się z Romanem Polańskim (wspierał go po morderstwie w 1969 roku jego żony Sharon Tate przez członków „Rodziny” – sekty kierowanej przez Charlesa Mansona; Nicholson robił przerwy w pracy w celu uczestnictwa w procesie członków sekty)^[5][18][35].

Jack Nicholson po nominacji Oscarów 1976 za rolę w filmie pt. Lot nad kukułczym gniazdem (1975).

W 1975 roku w nagrodzonym Oscarem za najlepszy film komediodramacie wyreżyserowanym przez Miloša Formana pt. Lot nad kukułczym gniazdem na podstawie powieści Kena Keseya, wcielił się w rolę pacjenta szpitala psychiatrycznego Randle’a Patricka McMurphy’ego, za którą dostał wiele nagród, w tym: Oscara i Nagrody BAFTA dla najlepszego aktora pierwszoplanowego oraz Złotego Globa dla najlepszego aktora w filmie dramatycznym^[36]. W tym samym roku w dramacie wyreżyserowanym przez Michelangelo Antonioniego Zawód: Reporter, grając u boku Marii Schneider, wcielił się w rolę dziennikarza Davida Locke’a, który podczas pracy w Afryce Północnej postanawia zrezygnować z zawodu i zniknąć, przyjmując nową ukrytą tożsamość.

W 1976 roku wcielił się w rolę Brimmera w adaptacji filmowej Francisa Scotta Fitzgeralda w filmie pt. Ostatni z wielkich, a także w tym samym roku wcielił się w rolę mniej sympatycznego Toma Logana w westernie wyreżyserowanym przez Arthura Penna pt. Przełomy Missouri, specjalnie po to, by pracować z Marlonem Brando, którego podziwiał. W młodości, pracując jako asystent kierownika w teatrze, ok. 40 razy oglądał film kryminalny pt. Na nabrzeżach (1954)^[37], a także stwierdził:

W 1977 roku Roman Polański został aresztowany w domu Nicholsona za stosunek seksualny z 13-letnią wówczas Samanthą Geimer, która pozowała dla niego podczas sesji zdjęciowej dla magazynu przy basenie. W momencie incydentu Nicholson był poza miastem, kręcąc film, ale jego ówczesna dziewczyna aktorka Anjelica Huston, wpadła bez zapowiedzi w celu odebrania kilku rzeczy. Wtedy Roman Polański wyszedł wraz z nastolatką, przedstawił ją aktorce i rozmawiali o przebywających w pobliżu dwóch dużych psach Nicholsona. Anjelica Huston przypomniała sobie, że Samantha Geimer miała na sobie obcasy na platformie i wydawały się dość wysokie dla niej^[35]. Po kilku minutach rozmowy Roman Polański spakował swój sprzęt fotograficzny i Anjelica Huston zobaczyła, jak odjeżdżają swoim samochodem. Następnego dnia, po aresztowaniu Romana Polańskiego, powiedziała policji, że „nie była świadkiem niczego złego” i nigdy nie widziała ich razem w innym pokoju^[35].

W 1978 roku wyreżyserował oraz zagrał główną rolę, Henry’ego Lloyda Moona w westernie pt. Idąc na południe.

Lata 80.

W 1980 roku w horrorze wyreżyserowanym przez Stanleya Kubricka pt. Lśnienie na podstawie powieści Stephena Kinga wcielił się w rolę szaleńca Jacka Torrance’a (Szykując się do tej roli, kręcił scenę wraz z Stanleyem Kubrickiem 36 razy^[40]). Nicholson był pierwszym wyborem Stanleya Kubricka, choć Stephen King był innego zdania. Jednak ostatecznie Stanley Kubrick ostatecznie postawił na Nicholsona, porównując go do gwiazd Złotej Ery Hollywood: Jimmy’ego Cagneya, Spencera Tracy’ego^[41].

Stanley Kubrick określał pracę Nicholsona następująco:

Natomiast Nicholson ocenił Stanleya Kubricka następująco:

W 1981 roku grał w dwóch filmach pt. Listonosz zawsze dzwoni dwa razy (reż. Bob Rafelson, rola włóczęgi Franka Chambersa) i Czerwoni (reż. Warren Beatty, rola dramaturga Eugene’a O’Neilla – nominacja do Oscara dla najlepszego aktora drugoplanowego^[43]).

W 1982 roku w filmie wyreżyserowanym przez Tony’ego Richardsona pt. Na granicy, wcielił się w rolę agenta imigracyjnego Charliego Smitha oraz grał wraz z Warrenem Oatesem, który w tym filmie wcielił się w rolę skorumpowanego funkcjonariusza granicznego^[44].

Podczas pracy na planie filmu Tony Richardson chciał, aby Nicholson grał swoją rolę mniej ekspresywnie niż we wcześniejszych rolach. Chciał, żeby nosił odblaskowe okulary przeciwsłoneczne, aby zobrazować to, co nosili patrolujący^[19]. Tak wspominał pracę Nicholsona na planie:

W 1983 roku w filmie wyreżyserowanym przez Jamesa L. Brooksa pt. Czułe słówka, w którym grał u boku Shirley MacLaine i Debry Winger, wcielił się w postać emerytowanego astronauty Garretta Breedlove'a, za którą zdobył swojego drugiego Oscara, tym razem dla najlepszego aktora drugoplanowego. Patrick McGilligan twierdził, że była to jedna z najbardziej złożonych i niezapomnianych ról odegranych przez Nicholsona. Wraz z Shirley MacLaine odegrał wiele scen na różne sposoby, nieustannie testując i wprowadzając poprawki oraz to, że ich wspólne sceny dały filmowi "pogodny punkt widzenia", a także opisał Nicholsona jako "unoszącego się jak motyl"^[19].

Następnie grał w filmach, takich jak: Honor Prizzich (1985 – nominacja do Oscara dla najlepszego aktora pierwszoplanowego^[45]), Zgaga (1986) oraz w 1987 roku w filmach: Czarownice z Eastwick, Telepasja i Chwasty – nominacja do Oscara dla najlepszego aktora pierwszoplanowego^[46].

Reżyser Honoru Prizzich John Huston, tak ocenił aktorstwo Nicholsona:

W 1989 roku w filmie wyreżyserowanym przez Tima Burtona pt. Batman wcielił się w rolę psychotycznego złoczyńcy Jokera / Jacka Napiera, za którą otrzymał nominację do Złotego Globu dla najlepszego aktora w filmie komediowym lub musicalu, Nagrody Brytyjskiej Akademii Filmowej dla najlepszego aktora drugoplanowego i Nagrody Saturna w kategorii najlepszy aktor. Film stał się międzynarodowym hitem, a dzięki lukratywnej umowie otrzymał procent od kasy brutto szacowanej na 60 do 90 000 000 dolarów amerykańskich^[48]. Nicholson nie krył dumy ze swojej roli, twierdząc:

Lata 90.

W 1992 roku w dramacie wyreżyserowanym przez Roba Reinera pt. Ludzie honoru wcielił się w rolę porywczego pułkownika Nathana Jessupa, próbującego tuszować przed wymiarem sprawiedliwości występujące w amerykańskiej armii zjawisko fali, grając u boku Toma Cruise’a i Demi Moore. Za tę rolę otrzymał nominację do Oscara dla najlepszego aktora drugoplanowego^[49][50]. Jedna z recenzji opisuje jego rolę jako "zaczarowaną", dodając, że przedstawiał "istotę kwintesencji wojskowej mentalności"^[51]. Zdaniem krytyka filmowego Davida Thomsona, rola Nicholsona "płonęła i ryknęła"^[52].

Reżyser filmu Rob Reiner wspominał wpływ doświadczenia zawodowego Nicholsona na innych aktorów podczas prób:

W 1992 roku zagrał także role w filmach pt. Kłopoty z facetami (rola Harry’ego Blissa) i Hoffa (rola Jimmy’ego Hoffy), za które był nominowany do Złotej Maliny (nagrody dla najgorszego aktora), ale za rolę Jimmy’ego Hoffy otrzymał także nominację do Złotych Globów dla najlepszego aktora w filmie dramatycznym 1993^[54][55].

W 1996 roku ponownie współpracował z Timem Burtonem, tym razem przy filmie pt. Marsjanie atakują!, w którym wcielił się w podwójną rolę: prezydenta Stanów Zjednoczonych Jamesa Dale’a oraz dewelopera z Las Vegas Art Landa. Scenariusz zabicia postaci Nicholsona nie podobał się kierownictwu Warner Bros. Pictures, w związku z czym Tim Burton wykreował dwie postacie, które obie zginęły tragicznie.

Zdaniem krytyka filmowego Davida Thomsona film został strasznie zaniedbany, ponieważ Nicholson wcielił się w jedną ze swoich najlepszych postaci ekranowych, kogoś, kto jest "warczącym, tępym, inteligentnym, szlachetnym, łobuzem – wszystkie części Jacka"^[52].

W 1997 roku w komedii romantycznej wyreżyserowanej przez Jamesa L. Brooksa pt. Lepiej być nie może (trzeci film reżysera z udziałem Nicholsona) wcielił się w rolę Melvina Udalla – zabawnego, podłego powieściopisarza z zaburzeniami obsesyjno-kompulsywnymi^[56], za którą otrzymał swojego trzeciego Oscarem dla najlepszego aktora pierwszoplanowego. Później Nicholson powiedział:

Helen Hunt za rolę w tym filmie również została nagrodzona Oscarem dla najlepszej aktorki pierwszoplanowej (grała Carol Connelly – samotną matkę z Manhattanu, gdzie pracowała jako kelnerka w restauracji, która wdała się w przyjaźń z miłością i nienawiścią z Udallem). Film odniósł ogromny sukces finansowy (314 000 000 dolarów amerykańskich), co uczyniło ten film drugim (po Batmanie) najbardziej dochodowym filmem z udziałem Nicholsona^[39].

Nicholson przyznał, że początkowo nie lubił grać roli mężczyzny w średnim wieku u boku znacznie młodszej Helen Hunt, widząc w tym klisz filmowy, twierdząc: "Ale Helen rozbroiła to na pierwszym spotkaniu" oraz twierdził, że "przestał o tym myśleć". Dobrze się dogadywali podczas kręcenia filmu, natomiast Helen Hunt powiedziała, że Nicholson "traktował mnie jak królową", i natychmiast znaleźli ze sobą nic porozumienia, twierdząc:

Krytyk filmowy Jack Mathews z gazety Newsday opisał Nicholsona jako "w rzadkiej formie", dodając, że "jest to jeden z tych występów, które uświadamiają, jak dobrze bawi się aktor"^[56]. Scenarzysta Andrew Horton opisuje ich relacje na ekranie jako "ogień i lód, olej i woda – pozornie kompletne przeciwieństwa"^[58].

Ostatnie lata

(c) Georges Biard, CC BY-SA 3.0

Jack Nicholson (2002).

W 2001 roku Nicholson otrzymał Nagrodę Stanisławskiego (1. edycja nagrody) podczas 23. Międzynarodowego Festiwalu Filmowego w Moskwie za "zdobywanie wyżyn aktorstwa i wierności"^[59].

W 2002 roku w filmie wyreżyserowanym przez Alexandra Payne’a pt. Schmidt wcielił się w tytułową rolę, Warrena Schmidta – emerytowanego aktuariusza z Omahy w stanie Nebraska, który kwestionuje własne życie po śmierci żony. Ta rola przyniosła mu nominację do Oscara dla najlepszego aktora pierwszoplanowego 2003. W 2003 roku w filmie pt. Dwóch gniewnych ludzi wcielił się w rolę Buddy’ego Rydella, agresywnego terapeuty przydzielonego do pomocy przesadnie pacyfistycznemu Dave’owi Buznikowi (Adam Sandler), natomiast w filmie pt. Lepiej późno niż później zagrał Harry’ego Sanborna – starzejącego się playboya, rozkochującego się w matce (Diane Keaton) swojej dziewczyny (Amanda Peet). Pod koniec 2006 roku powrócił do roli czarnego charakteru w nagrodzonym Oscarem filmie wyreżyserowanym przez Martina Scorsese pt. Infiltracja (remake hongkońskiego filmu pt. Infernal Affairs: Piekielna gra, 2002, reż. Andrew Lau), w którym wcielił się w postać Franka Costello – szefa Boston Irish Mob, wzorowanego na mordercy i szefa grupy przestępczej – Whiteyu Bulgerze, który w tym czasie wciąż uciekał przed wymiarem sprawiedliwości, grając u boku Matta Damona i Leonarda DiCaprio. Ta rola przyniosła Nicholsonowi uznanie krytyków na całym świecie, a także różne nagrody i nominacje, w tym nominację do Złotego Globu dla najlepszego aktora drugoplanowego.

W 2007 roku wraz z Morganem Freemanem w filmie pt. Choć goni nas czas wcielili się w rolę odpowiednio Edwarda Cole'a i Cartera Chambersa – umierających mężczyzn, spełniających swoje cele przed śmiercią^[60]. Przygotowując się do tej roli, Nicholson odwiedził szpital w Los Angeles, by zobaczyć, jak chorzy na raka ludzie radzili sobie ze swoimi chorobami.

W 2010 roku zagrał drugoplanową rolę w filmie pt. Skąd wiesz? w reżyserii Jamesa L. Brooksa – reżysera filmów, takich jak m.in.: Czułe słówka, Telepasja, Lepiej być nie może. Wcielił się w tym filmie rolę Charlesa Madisona, którą początkowo miał zagrać Bill Murray^[61]. Była to zarazem ostatnia rola Nicholsona w karierze aktorskiej. W następnych latach donoszono, iż Nicholson wycofał się z aktorstwa w wyniku utraty pamięci^[62]. We wrześniu 2013 roku w artykule czasopisma „Vanity Fair” Nicholson wyznał, że nie uważa się za emeryta, a jedynie, że jest teraz mniej skłonny do „bycia tam już”^[63].

15 lutego 2015 roku wystąpił w roli prezentera w odcinku specjalnym programu pt. Saturday Night Live z okazji 40. rocznicy jego istnienia^[64]. Po śmierci boksera Muhammada Aliego, 3 czerwca 2016 roku pojawił się w programie HBO pt. The Fight Game z Jimem Lampleyem, w którym udzielił ekskluzywnego wywiadu dotyczącego przyjaźni z nim^[65]. W 2017 roku podano informację, że zagra w anglojęycznym remake'u niemiecko-austriackiego filmu pt. Toni Erdmann u boku Kristen Wiig, pierwszym filmie Nicholsona od występu w filmie pt. Skąd wiesz? w 2010 roku^[66], jednak ostatecznie projekt został porzucony przez całą ekipę filmu^[67].

W październiku 2019 roku wraz z wejściem do kin sequela filmu pt. Lśnienie, Doktor Sen w reżyserii Mike’a Flanagana, który potwierdził emeryturę filmową Nicholsona, któremu proponował rolę w filmie. Mike Flanagan ujawnił, że w 2018 roku proponował mu udział w filmie pt. Player One, jednak Nicholson również odmówił z powodu przejścia na emeryturę^[68]. Z wyniku śmierci jego postaci w Lśnieniu – Jacka Torrance’a, zaproponowano mu epizodyczną rolę innej postaci (tzw. cameo), tak jak Danny’emu Lloydowi, który w filmie Lśnienie grał syna głównego bohatera, Danny’ego Torrance’a, jednak nie przyjął tej propozycji, życząc zarówno ekipie filmu wszystkiego najlepszego^[69].

Filmografia

Nagrody

W 2013 roku Nicholson wraz z pierwszą damą Stanów Zjednoczonych – Michelle Obamą podczas 85. ceremonii wręczenia Oscarów wręczył Oscara za najlepszy film – Operacja Argo. Po raz 8. dokonał tego zaszczytu (wcześniej dokonał tego w 1972, 1977, 1978, 1990, 1993, 2006, 2007 roku). Obecnie Nicholson jest aktywnym członkiem Akademii Filmowej.

Życie prywatne

Związki i dzieci

Jack Nicholson jest także znany z powodu bogatego życia miłosnego, dzięki czemu znalazł się na liście "Top 10 Living Legends of Sex" czasopisma „Maxim”^[70]. Ma sześcioro dzieci z pięciu różnych związków, jednak ożenił się tylko raz^[71].

Jedyny swój ślub wziął 17 czerwca 1962 roku wraz z aktorką Sandrą Knight, którą w 1963 roku grał w filmie pt. Strach oraz ma córkę Jennifer (ur. 13 września 1963), która z małżeństwa z Markiem Norfleetem (1997–2003) ma dwóch synów: Seana (ur. 1997) oraz Duke'a Norfleeta – aktora działającego pod pseudonimem Duke Nicholson^[72]. Para w 1966 roku ogłosiła separację^[73], a 8 sierpnia 1968 roku się rozwiodła.

W 1970 roku poznał aktorkę Susan Anspach, z którą w tym samym roku grał w filmie pt. Pięć łatwych utworów. 26 września 1970 roku urodziła syna Caleba Jamesa i twierdziła, że jego ojcem jest Nicholson^[74]. Jednak automatycznie adoptowany przez jej ówczesnego męża, Marka Goddarda^[75]. W 1984 roku Nicholson stwierdził, iż nie jest pewny swojego ojcostwa do Caleba^[76], jednak w 1996 roku Caleb stwierdził, że Nicholson uznał go za swojego syna^[77]. W latach 1988–1994 wspomagał Caleba finansowo, by ten mógł rozpocząć naukę w college’u. 19 marca 1998 roku w wywiadzie dla magazynu „Rolling Stone” publicznie uznał Caleba za swojego syna i stwierdził, że "teraz pięknie się dogadują"^[78]. W 2018 roku w nekrologu Susan Anspach, umieszczonym w dzienniku The New York Times nazwano Caleba "jej synem, którego ojcem jest Jack Nicholson"^[79].

W latach 1971–1972 był w związku z piosenkarką Michelle Phillips, która była żoną jego najlepszego przyjaciela Dennisa Hoppera^[80]. Para oczekiwała dziecka, jednak Michelle Phillips poroniła^[81].

W latach 1973–1990 był w związku z aktorką Anjelicą Huston. W międzyczasie spotykał się z Jill St. John^[82], która grała pierwszą dziewczynę Jamesa Bonda oraz z duńską modelką Winnie Hollman, z którą ma córkę Honey Hollman (ur. 1981), do której Nicholson nigdy się nie przyznał^[83].

Para rozstała się w 1990 roku, gdy Nicholson dowiedział się, iż zostanie ojcem dziecka aktorki i kelnerki – Rebekki Broussard, z którą był związany w latach 1989–1994. Mają córkę Lorraine (ur. 16 kwietnia 1990) oraz syna Raya (ur. 20 lutego 1992)^[84][83][85].

Para rozstała się w 1994 roku, a później w tym samym roku kelnerka Jeannine Gourin urodziła córkę Tessę, której ojcem miał być Nicholson, który nigdy publicznie nie przyznał się do dziecka^[86][87].

W latach 1999–2004 spotykał się z aktorką Lara Flynn Boyle. Para pierwszy raz się rozstała w 2000 roku, po czym wróciła do siebie, a w 2004 roku para rozstała się ostatecznie^[88]. Następnie spotykał się z supermodelką Kate Moss^[89]. W 2006 roku umawiał się z o 47 lat młodszą od siebie aktorką Paz de la Huertą^[90].

Nicholson stwierdził, że dzieci „dają twojemu życiu rezonans, którego nie może mieć bez nich… Jako ojciec jestem tam cały czas. Daję bezwarunkową miłość”^[30]. Jednak ubolewał również, że nie widział regularnie swojej najstarszej córki Jennifer, ponieważ skupiał się na karierze filmowej^[91].

Krytyk filmowy David Thomson powiedział o Nicholsonie:

Problemy z prawem

8 lutego 1994 roku Robert Blank złożył skargę przeciwko Nicholsonowi, twierdząc, że zbliżył się do jego Mercedesa-Benza, gdy został zatrzymany na czerwonym świetle w dzielnicy Los Angeles – North Hollywood. Po tym, jak został oskarżony o zatrzymanie go w ruchu, Nicholson użył kija golfowego w celu rozwalenia dachu i przedniej szyby samochodu Roberta Blanka, co jeden ze świadków zdarzenia to potwierdził, w związku z czym Nicholsonowi postawiono zarzuty o napaść i wandalizm. Opłaty zostały wycofane po tym, jak Nicholson przeprosił Roberta Blanka, a oboje osiągnęli nieujawnioną ugodę, która obejmowała zgłoszony czek na 500 000 dolarów amerykańskich dla Roberta Blanka od Nicholsona^[92].

W 1996 roku przeciwko Nicholsonowi wytoczono dwa pozwy sądowe: o zerwanie implantów piersi u kobiety oraz napaści na kobietę o imieniu Catherine Shaheen, której miał obiecać 1000 dolarów amerykańskich za seks, kiedy upomniała się o pieniądze. Catherine Shaheen, mimo otrzymania ugody w wysokości 40 000 dolarów amerykańskich stwierdziła, że to nie wystarczy, aby pokryć zadane jej obrażenia, w tym uraz mózgu, który, jak stwierdziła, "w rzeczywistości ją zabił"^[93].

Przyjaźń

Nicholson przez kilka lat mieszkał obok Marlona Brando na ulicy Mulholland Drive w dzielnicy Los Angeles, Beverly Hills. W pobliżu mieszkał również Warren Beatty, dzięki czemu ulica była nazywana "Bad Boy Drive". Po śmierci Marlona Brando w 2004 roku kupił jego bungalow za 6 100 100 dolarów amerykańskich z zamiarem jego rozbiórki. Stwierdził, że zdecydował się na taki krok z szacunku dla spuścizny zmarłego aktora, ponieważ renowacja „opuszczonego” budynku, który był nękany przez pleśń, stała się zbyt kosztowna.

Przyjaźń Nicholsona z pisarzem-dziennikarzem, Hunterem S. Thompsonem została opisana w jego autobiografii pt. Kingdom of Fear. Po śmierci Huntera S. Thompsona w 2005 roku, Nicholson wraz z innymi aktorami: Johnem Cusackiem, Johnnym Deppem i Seanem Pennem wziął udział w prywatnym nabożeństwie żałobnym w stanie Kolorado^[94].

Nicholson był także bliskim przyjacielem Roberta Evansa – producenta m.in. Chinatown. Po tym jak stracił dom Woodland w wyniku napadu narkotykowego w latach 80., Nicholson wraz z przyjaciółmi kupił dom, a potem oddał go Robertowi Evansowi^[95].

Hobby

Nicholson jest wielkim fanem występującego w lidze MLB New York Yankees oraz występującego w lidze NBA Los Angeles Lakers, na którego mecze domowe od 1970 roku posiada karnety, natomiast przez ostatnie lata siedzi tuż przy placu gry na obiektach domowych obu klubów. Jeśli tylko nie jest na planie filmowym, zawsze jest obecny na meczach. Czasem wdał się w kłótnie z sędziami oraz zawodnikami drużyn przeciwnych, a 11 maja 2003 roku podczas meczu półfinałowego Konferencji Zachodniej fazy play-off ligi NBA, w którym Los Angeles Lakers grało u siebie z San Antonio Spurs (99:95), wszedł na plac gry i krzyczał na sędziego, w wyniku czego groziło mu wyrzucenie z tego meczu, jednak ostatecznie pozostał na meczu do końca^[96][97].

Jest miłośnikiem sztuki XX wieku oraz sztuki współczesnej. Kolekcjonuje obrazy Tamary Łempickiej^[98], Henriego Matisse'a, Andy’ego Warhola oraz Jacka Vettriano^[99]. W 1995 roku artysta Edward Ruscha stwierdził, że Nicholson ma "jedną z najlepszych kolekcji na świecie"^[100].

Poglądy polityczne

Nicholson określił siebie jako „dożywotniego irlandzkiego demokratę”, chociaż wspomniał, że popiera każdego prezydenta^[101]. Chociaż osobiście jest przeciwny aborcji, jest za wyborem, twierdząc:

Powiedział również, że „nie ma nic poza całkowitym podziwem, wdzięcznością i szacunkiem dla siły kobiet, które podjęły decyzję, którą podjęły w moim indywidualnym przypadku”.

W 2020 roku poparł kandydata Berniego Sandersa w wyborach prezydenckich w Stanach Zjednoczonych^[102].

Poglądy religijne

W 1992 roku w wywiadzie dla czasopisma „Vanity Fair” wyznał:

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Jack Nicholson Online (ang.)
• Jack Nicholson w bazie AFI (ang.)
• Jack Nicholson w bazie IMDb (ang.)
• Jack Nicholson w bazie Filmweb
• Jack Nicholson w bazie AllMovie.com (ang.)
• Jack Nicholson, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2022-09-30]  (ang.).
• Jack Nicholson w bazie Biography.com (ang.)
• Jack Nicholson w bazie Złotych Globów (ang.)
• Jack Nicholson w bazie FamilySearch.org (ang.)
• Jack Nicholson w bazie FilmReference.com (ang.)
• Jack Nicholson w bazie Notable Names Database (ang.)