Jadwiga Mydlarska-Kowal

Jadwiga Mydlarska-Kowal

Jadwiga Mydlarska-Kowal – fot. M. Grotowski
Data i miejsce urodzenia	3 kwietnia 1943 Pilzno
Data i miejsce śmierci	6 maja 2001 Wrocław
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	scenografia

Jadwiga Mydlarska-Kowal (ur. 3 kwietnia 1943 w Pilźnie, zm. 6 maja 2001 we Wrocławiu) – polska scenografka teatru lalek. Związana przede wszystkim z Wrocławskim Teatrem Lalek, któremu w okresie swojej pracy nadała indywidualny wyraz plastyki scenicznej. Współpracowała również z teatrami dramatycznymi m.in. w Poznaniu, Wrocławiu, Katowicach i Kaliszu.

Życiorys

Jadwiga Mydlarska-Kowal. Postać Gregora w spektaklu Niedokonania - projekt (1992)

Studia artystyczne odbyła w latach 1964-1971 w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, uczęszczając m.in. do pracowni Jana Szancenbacha i Tadeusza Kantora. Dyplom uzyskała na Wydziale Grafiki w pracowni drzeworytu pod kierunkiem Franciszka Bunscha (1971)^[1]. Pracę po studiach rozpoczęła jako projektantka odzieży w Domu Mody „Elegancja” we Wrocławiu (1971-1972), potem uczyła plastyki w szkołach średnich (1973-1978), następnie zatrudniła się we wrocławskiej Wytwórni Filmów Fabularnych pracując jako liternik i asystent scenografa m.in. przy filmie Na srebrnym globie A. Żuławskiego^[2].

Jako samodzielny scenograf zadebiutowała w roku 1981 przygotowując przedstawienie Polskie szopki i Herody H. Jurkowskiego w reżyserii ówczesnego dyrektora Wrocławskiego Teatru Lalek Wiesława Hejny, które okazało się sukcesem^[3]. Następną wspólną realizacją była Księżniczka Turandot C. Gozziego, wyraźnie wskazująca na odejście od tradycyjnego traktowania plastyki w spektaklach dla dzieci^[4].

Jadwiga Mydlarska-Kowal. Szkic scenografii do spektaklu Niedokonania (1992)

Jej wywodzący się z graficznego rysunku i oddający fascynację anatomią starości i rozpadem ciała oraz odsłaniający świat podświadomych obsesji styl scenografii^[5] osiągnął najpełniejszy kształt w spektaklach zrealizowanych na Scenie dla Dorosłych WTL we współpracy z reżyserem W. Hejno, nabierających cech teatru autorskiego^[6]. Były to: Proces (1985), Gyubal Wahazar (1987) i Faust (1989), ujęte w cykl zatytułowany Fenomen władzy. Przedstawienia te zostały zaprezentowane na wielu festiwalach w Polsce i za granicą, m.in. w Niemczech, Szwajcarii, Finlandii, Francji, Austrii, Włoszech, Czechach i Chorwacji, a także podczas XXVIII Światowego Festiwalu „Teatr Narodów” w Santiago de Chile w 1993 roku^[1].

Następne spektakle, również w reżyserii W. Hejny, takie jak: Niedokonania (1994) według F. Kafki oraz Ryszard III (1997) rozwijały osiągniętą estetykę ze szczególnym wyakcentowaniem ekspresji twarzy lalek i głów wyposażonych w pogłębione rysy i ruchome szczegóły anatomiczne^[7]. Ostatnim przedstawieniem z tej serii był Śmieszny staruszek (2001) z lalką starca animowaną jednocześnie przez kilku aktorów. Dla WTL powstało również szereg projektów do spektakli dla dzieci, m.in. Baśń o zaklętym kaczorze, Dzikie łabędzie, Krawiec Niteczka, Alibaba i 40 rozbójników, Prometeusz, Szewczyk Dratewka oraz dokończona już po jej śmierci Córka króla mórz^[8]. Szczególną pozycję stanowiła Komedia dla mamy i taty (1996) według Witkacego w reż. W. Hejny, będąca interesującą próbą połączenia doświadczeń ze sceny dla dorosłych z teatrem dla dzieci^[9]. Ogółem w latach 1981-2001 powstało ponad 30 jej scenografii dla Wrocławskiego Teatru Lalek^[2]. W tym czasie przygotowała także realizacje w zagranicznych teatrach lalek, m.in. w Tomsku (Rosja), Bochum (Niemcy) oraz autorski spektakl Arena w Vaasa (Finlandia)^[10], a także m.in. z reżyserem A. Maksymiakiem w wielu polskich teatrach lalkowych m.in. w Kielcach, Wałbrzychu, Jeleniej Górze, Lublinie, Szczecinie, Olsztynie, Łodzi i Poznaniu.

Od roku 1991 rozpoczęła także projektowanie scenografii dla teatrów dramatycznych^[11], głównie w Poznaniu, Kaliszu, Wrocławiu, Katowicach i Rzeszowie. Z reżyserem J. Bunschem zrealizowała m.in. zwracające uwagę krytyki stroną plastyczną przedstawienia^[12]: Czarownice z Salem, Dekameron, Wizyta starszej pani, Don Kichote, Xięga bałwochwalcza, Przemiana oraz Wesołe kumoszki z Windsoru (1998, Odense, Dania)^[2].

Jadwiga Mydlarska-Kowal. Projekt kostiumu Klary Zachanassian do spektaklu Wizyta starszej pani (1994)

Dwukrotnie (1995 i 1999) reprezentowała Polskę na Quadriennale Scenografii i Architektury Teatralnej w Pradze^[13]. Uczestniczyła również w krajowych przeglądach scenograficznych, pokazywała wystawy indywidualne, m.in. Lalki – aktorzy naszej wyobraźni (Wrocław, 1999)^[14].

Za spektakle wystawione we Wrocławskim Teatrze Lalek otrzymała nagrody zbiorowe i indywidualne na polskich i zagranicznych festiwalach^[1], przyznano jej także „Złotą Pacynkę” (Wrocław, 2000) za scenografie dla dzieci oraz „Złotą Maskę” (Katowice, 2000) za przedstawienia w teatrach dramatycznych^[15].

Zmarła nagle w roku 2001. Została pochowana na cmentarzu w Olsztynie.

W roku 2007 w Centrum Scenografii Polskiej Muzeum Śląskiego w Katowicach odbyła się wystawa Maski rzeczywistości^[16] prezentująca przekrój jej dorobku, powtórzona w roku 2010 w Galerii BWA w Bielsku-Białej^[17], a w roku 2014 przypomniano jej twórczość na wystawie Cudze oblicza^[18] w Galerii Centrum Kultury „Zamek” we Wrocławiu. W roku 2018 Centrum Scenografii Polskiej Muzeum Śląskiego w Katowicach pokazało wystawę Świadomość lalki. Teatr form Jadwigi Mydlarskiej-Kowal, obejmującą oprócz twórczości lalkowej także projekty scenograficzne dla teatrów dramatycznych^[19].

Na początku roku 2022 ukazała się obszerna monografia Teatr plastycznej metafory. Scenografie Jadwigi Mydlarskiej-Kowal^[20], wydana również przez Centrum Scenografii Polskiej Muzeum Śląskiego, pokazująca całość dorobku teatralnego.

Przypisy

Bibliografia

• E. Olinkiewicz, Gdy rysuję szczegół, widzę go w przestrzeni. Świat plastyki Jadwigi Mydlarskiej-Kowal, [w:] Słownik scenografów teatru lalek 1945-1995, pod red. M. Waszkiela, „Teatr Lalek" 1995, nr 1-2, s. 29-35.
• Fenomen władzy, red. W. Hejno, WTL, Wrocław 1994.
• The Magic of Theatrical Space - Poland, red. A. Koecher-Hensel, H. Kasjaniuk, (katalog), 35 Prague Quadriennal 1995, s. 59-64. ISBN 83-903882-0-0.
• Pejzaże polskiej sceny XX wieku, red. A. Koecher-Hensel, J. Moskal, Prague Quadriennal 1999, s. 53-58. ISBN 83-87455-80-6.
• K. Sipko, Aktorzy wyobraźni, „Odra” 1999, nr 9, s. 135-136.
• A. Koecher-Hensel, Panopticum Jadwigi Mydlarskiej-Kowal czyli szkice do portretów wewnętrznych, „Scena” 2000, nr 1, s. 32.
• A. Koecher-Hensel, Damy polskiej scenografii i kobiety demoniczne, „Teatr” 2001, nr 1.
• Lalki i my, red. M. Lubieniecka, WTL, Wrocław 2002, s. 49-58, 88-95. ISBN 83-902353-3-1.
• W. Hejno, Kustosz ludzkich nadziei, „Teatr” 2002, nr 1-2, s. 25-31.
• W. Hejno, Wrocławianka z wyboru, „Kalendarz wrocławski” 2002, s. 403-408.
• Dla jednego gestu. Scenografia we Wrocławskim Teatrze Lalek, red. M. Lubieniecka, A. Maksymiak, WTL, Wrocław 2006, s. 12, 250-303. ISBN 83-902353-5-8
• H. Baltyn, Taniec śmierci/Dance of Death, „Teatr Lalek” 2010, nr 2-3, s. 73-81.
• HonorataH. Sych HonorataH., Tajemnice teatru lalek, Łódź: Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi, 2010, s. 174-181, ISBN 978-83-61293-06-4, OCLC 751091656 .
• E. Boguszewska, Jadwiga Mydlarska-Kowal, „Nietak!t” 2012, nr 11, s. 4-10. ISSN 2082-1093
• M. Waszkiel, Dzieje teatru lalek w Polsce 1944-2000, AT Warszawa 2012, s. 212-218, 251, 432, 446, 453, 466, 487, 488, 495, 503, 507-509, 511, 516, 547-548, 562. ISBN 978-83-927763-4-5
• J. Hrk, Jedność sztuki - jedność teatru, Teatr Arlekin w Łodzi, Łódź 2014, s. 217-224. ISBN 978-83-63158-39-2
• Jadwiga Mydlarska-Kowal, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [online] [dostęp 2021-04-10] .
• Jadwiga Mydlarska-Kowal w bazie film polski
• SylwiaS. Ryś SylwiaS., Świadomość lalki. Teatr form Jadwigi Mydlarskiej-Kowal, Katowice: Muzeum Śląskie, 2017, ISBN 978-83-62593-96-5 .
• J. Bunsch, Zemsta porzuconej lalki. Scenografie Jadwigi Mydlarskiej-Kowal w teatrach dramatycznych, „Zeszyty Naukowe AST” 2020, nr 10, wyd. AST, Kraków 2020, s. 28-48. [dostęp 2020-07-17]
• Teatr plastycznej metafory. Scenografie Jadwigi Mydlarskiej-Kowal, red. S. Ryś, Muzeum Śląskie, Katowice 2022. ISBN 978-83-65945-29-7

Linki zewnętrzne

• Jadwiga Mydlarska-Kowal - Encyklopedia teatru polskiego
• Cudze oblicza - Wystawa prac Jadwigi Mydlarskiej-Kowal - „Format”