Jadwiga Olszewska

Jadwiga Olszewska (ur. 10 kwietnia 1855 w Kuzawce, zm. 28 lutego 1932 w Tuzli) – polska lekarka i dziennikarka.

Młodość i wykształcenie

Olszewska urodziła się na ziemiach polskich należących do zaboru rosyjskiego. Jej matka była nauczycielką. W 1873 Olszewska ukończyła gimnazjum dla dziewcząt w Warszawie i od razu przeniosła się do Petersburga, gdzie rozpoczęła kurs ginekologii. Ze względu na carskie prześladowania studentów nie ukończyła jednak kursu i wyemigrowała do Paryża, gdzie w 1881 rozpoczęła studia medyczne. W 1882 wyszła za mąż za Bartłomieja Boldireffa. Małżeństwo rozpadło się jeszcze przed styczniem 1883, kiedy urodził się ich syn Włodzimierz, późniejszy inżynier dróg i mostów oraz taternik. Olszewska kontynuowała studia medyczne, wychowując jednocześnie Włodzimierza. Posługiwała się nazwiskiem panieńskim. Utrzymywała się, pisząc dla gazet i czasopism w Krakowie i we Lwowie. W 1894 obroniła na Uniwersytecie Paryskim dysertację doktorską poświęconą związanym z tyfusem zaburzeniom mięśnia sercowego wśród dzieci. W tym samym roku otrzymała tytuł doktorki nauk medycznych^[1].

Według relacji Teodory Krajewskiej Olszewska była osobą o wysokiej inteligencji wrodzonej. W mowie i w piśmie znała polski, francuski i rosyjski, ponadto biegle mówiła po niemiecku, serbsko-chorwacku i włosku^[2].

Praca na Bałkanach

Olszewska planowała początkowo wrócić z synem do Polski, jednakże władze carskie odmówiły nostryfikacji jej dyplomu. Zdecydowała się więc pozostawić syna w Paryżu pod opieką przyjaciółki Bronisławy Skłodowskiej-Dłuskiej, a sama wyjechała do Serbii, gdzie lekarki mogły pracować jako asystentki w szpitalach^[3]. Olszewska pracowała na takim stanowisku w Loznicy (1895) i Požarevacu (prawdopodobnie od 1897)^[4]. Bez powodzenia starała się o otwarcie prywatnej praktyki lekarskiej^[5].

Tuzla pod koniec XIX w.

W 1897 aplikowała na stanowisko lekarki urzędowej w Bośni i Hercegowinie (ówcześnie okupowanej przez Austro-Węgry). Władze austro-węgierskie początkowo odrzuciły jej kandydaturę. Została zatwierdzona dopiero w marcu 1899 po interwencji innej polskiej lekarki urzędowej Teodory Krajewskiej, która wskazała Olszewską jako swoją następczynię w Tuzli. Po uzyskaniu obywatelstwa Austro-Węgier, co było wymagane przez władze, 24 maja 1899 Olszewska została mianowana lekarką urzędową w Tuzli, przysięgając nieść pomoc medyczną wszystkim kobietom w mieście, ze specjalnym uwzględnieniem muzułmanek^[6]. Obwód, za który odpowiedzialna była Olszewska, liczył ok. 360 tys. mieszkańców, z czego 43% stanowili muzułmanie^[7].

Przed opuszczeniem Tuzli Krajewska przygotowała Olszewską do pracy oraz przedstawiła ją lokalnej społeczności. Kilkutygodniowa, wspólna praca zaowocowała ich przyjaźnią. Olszewska mogła dzięki temu bez większych problemów rozpocząć samodzielną pracę^[2]. Od 1900 Olszewska leczyła ok. 850 pacjentów rocznie, zarówno w samej Tuzli, jak innych miejscowościach w obwodzie. Około ¼ jej pacjentów stanowiły dzieci. Muzułmanie stanowili 64% ogółu jej pacjentów w 1899 oraz 37% w 1901^[4].

W swojej praktyce lekarskiej Olszewska spotykała się m.in. z kiłą, chorobami metabolicznymi, chorobami przewodu pokarmowego, narządów płciowych czy też skóry^[8]. W 1899 w odpowiedzi na epidemię niesztowicy Olszewska zaszczepiła 872 osoby^[9]. W tym samym roku została również włączona w zwalczanie epidemii ospy^[8]. W raportach rocznych Olszewska prezentowała informacje na temat zaobserwowanych zwyczajów i życia codziennego muzułmanów. Wyłaniał się z nich obraz bardzo skromnych warunków bytowych oraz przyzwyczajeń i tradycji, które wywoływały i sprzyjały rozwojowi chorób (np. nieużywanie mydła, karmienie niemowląt ciężkostrawnymi pokarmami). Olszewska próbowała z nimi walczyć, jednak ze słabymi efektami^[10].

Utrzymując syna Włodzimierza, w tym opłacając jego studia, Olszewska żyła skromnie i nieustannie zabiegała o wyższe wynagrodzenie oraz dodatkowe środki finansowe^[5]. Na wniosek jej oraz dwóch innych lekarek w 1913 lekarki urzędowe zostały przeniesione do innej klasy siatki płac z wyższym wynagrodzeniem^[2].

Po upadku Austro-Węgier Olszewska pozostała lekarką urzędową w Tuzli, składając przysięgę wierności Królestwu Serbów, Chorwatów i Słoweńców 1 marca 1919^[11].

Olszewska przeszła na emeryturę w 1923 w wieku 68 lat. Jako była lekarka urzędowa z niską emeryturą żyła bardzo skromnie. Zmarła w Tuzli 28 lutego 1932. Przyjaciele Olszewskiej sfinansowali jej pogrzeb na rzymskokatolickim cmentarzu Borić w Tuzli, gdyż pozostawiony przez nią majątek na to nie pozwolił. Nie umieszczono jednak nagrobku i dokładne miejsce pochówku nie jest znane^[11].

Walka o prawa kobiet

W swoich artykułach prasowych Olszewska sprzeciwiała się dyskryminacji kobiet na polu edukacyjnym i zawodowym oraz opowiadała się za równouprawnieniem kobiet i mężczyzn. Podczas pobytu w Serbii działała w Belgradzkim Stowarzyszeniu Kobiet^[3]. Pracując w Tuzli, walczyła o wyrównanie zarobków lekarek i lekarzy^[11].

Przypisy

Bibliografia

• Husref Tahirović, Brigitte Fuchs. Jadwiga Olszewska: A Woman Pioneer in Medicine in Serbia and Bosnia and Herzegovina. „Acta Medica Academica”. 49 (2), s. 207–216, 2020. DOI: 10.5644/ama2006-124.299. 
• Ctibor Nečas. Doktor medycyny Jadwiga Olszewska, lekarka urzędowa w Tuzl. „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”. 42 (4), 1987. 

Linki zewnętrzne

• odc. 61 - Jadwiga Olszewska, polacyswiatu.tvp.pl, 28 listopada 2022 [dostęp 2022-11-30] .