Jadwiga Piłsudska

Jadwiga Piłsudska-Jaraczewska
Ilustracja
Herb
Kościesza odm. Piłsudski
Rodzina

Piłsudscy

Data i miejsce urodzenia

28 lutego 1920
Warszawa

Data i miejsce śmierci

16 listopada 2014
Warszawa

Ojciec

Józef Klemens Piłsudski

Matka

Aleksandra Szczerbińska

Mąż

Andrzej Jaraczewski

Dzieci

Krzysztof Józef Jaraczewski
Joanna Maria Jaraczewska

Jadwiga Piłsudska-Jaraczewska
Jagoda, Jaga
porucznik pilot porucznik pilot
Data i miejsce urodzenia

28 lutego 1920
Warszawa

Data śmierci

16 listopada 2014

Przebieg służby
Lata służby

od 15 lipca 1942
do 20 stycznia 1944

Siły zbrojne

Orzełek II RP.svg Wojsko Polskie
Poland badge.jpg Polskie Siły Zbrojne

Formacja

Roundel of Poland (1921–1993).svg Polskie Siły Powietrzne
RAF roundel.svg RAF Air Transport Auxiliary

Jednostki

1 Ferry Pool w White Waltham

Stanowiska

pilot rozprowadzający

Główne wojny i bitwy

II wojna światowa

Późniejsza praca

architekt

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Brązowy Krzyż Zasługi z Mieczami Medal Lotniczy Złoty Medal Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej Gwiazda za Wojnę 1939–1945 (Wielka Brytania) Medal Wojny 1939–1945 (Wielka Brytania) Medal Obrony (Wielka Brytania)
Air Transport Auxiliary Veteran’s Badge Odznaka „Uczestnikowi Marszu Szlakiem Kadrówki”

Jadwiga Piłsudska-Jaraczewska (ur. 28 lutego 1920 w Warszawie, zm. 16 listopada 2014 tamże[1]) – polska architekt, córka Józefa Piłsudskiego, porucznik[2] pilot Wojska Polskiego.

Życiorys

Młodość

Jadwiga Piłsudska podczas ćwiczeń na szybowcu Wrona-bis

Jadwiga Piłsudska, herbu własnego, urodziła się 28 lutego 1920 r. jako druga córka Józefa Piłsudskiego i Aleksandry Szczerbińskiej (jej ojcem chrzestnym był Walery Sławek[3]). Młodość spędziła głównie w Warszawie, gdzie mieszkała z rodziną w Belwederze oraz w Sulejówku w dworku „Milusin” podarowanym Piłsudskiemu przez żołnierzy. Chodziła do przedszkola zorganizowanego w Belwederze dla dzieci żołnierskich. Wspólnie z siostrą Wandą uczęszczała do Gimnazjum Żeńskiego im. Wandy z Posseltów Szachtmajerowej, gdzie w 1939 r. uzyskała maturę. 1 lipca 1928 Jadwiga i jej siostra Wanda zostały matkami chrzestnymi dwóch statków, nazwanych odpowiednio „Jadwiga” i „Wanda”. Po śmierci Marszałka, 2 kwietnia 1936 Rada Familijna, powołana do opieki nad obiema córkami, wyraziła zgodę na zakup dla nich folwarku na wschodzie Polski[4]. W dniach 11–12 maja 1936 r. Jadwiga Piłsudska wzięła udział w uroczystościach pogrzebowych prochów babki, Marii z Billewiczów sprowadzonych do Wilna zgodnie z ostatnim życzeniem Marszałka. Wspólnie z matką Aleksandrą i siostrą Wandą ustawiły w krypcie urnę z sercem Józefa Piłsudskiego[5]. W 1937 r. zaczęła latać na szybowcach, szkoląc się na Sokolej Górze koło Krzemieńca i w Bezmiechowej w Bieszczadach. Latała także w Aeroklubie Warszawskim z lotniska mokotowskiego. Najdłuższy przelot wykonała na szybowcu WWS-3 Delfin w 1939 r. Po uzyskaniu wszystkich kategorii szybowcowych (A, B, C i - najwyższej – D) rozpoczęła loty wyczynowe. Latała m.in. na szybowcach IS-B Komar, CW-5 bis. Należała też do Przysposobienia Wojskowego Kobiet. Po ewakuacji podjęła studia na Newnham College Uniwersytetu Cambridge na kierunku architektura, które ukończyła z dyplomem magistra inżyniera architekta w 1946 r. w Polskiej Szkole Architektury przy Uniwersytecie w Liverpoolu. Studiowała również urbanistykę i psychologię.

Jadwiga Piłsudska z ojcem

II wojna światowa

We wrześniu 1939 r. wraz z matką i starszą siostrą Wandą znalazły się w Wilnie. Po agresji ZSRR na Polskę wyjechały do Kowna, a następnie zostały ewakuowane specjalnym samolotem przez Łotwę i Szwecję do Anglii. Od momentu przyjazdu do Anglii starała się o przyjęcie do Air Transport Auxiliary, jednak ze względu na młody wiek uzyskiwała odmowne odpowiedzi. W lipcu 1942 r. została przyjęta do Pomocniczej Lotniczej Służby Kobiet (podległej brytyjskiej pomocniczej służbie Royal Air Force Women’s Auxiliary Air Force). Jako trzecia Polka[6] (por. Stefania Wojtulanis i por. Anna Leska były jednymi z pierwszych cudzoziemek w ATA) i jedna z ponad setki kobiet wstąpiła do Air Transport Auxiliary, służby pomocniczej Royal Air Force. Po przeszkoleniu rozpoczęła służbę w stopniu podporucznika czasu wojny. Służyła tam dwa lata osiągając ostatecznie stopnień porucznika czasu wojny (Second Officer[2]). Stacjonowała głównie w White Waltham pod Londynem m.in. z Anną Leską, Stefanią Wojtulanis, Klemensem Długaszewskim i Władysławem Turowiczem. Przez pewien czas mieszkała w samym Londynie. Jako ferry-pilot transportowała różne rodzaje samolotów (m.in. także dwusilnikowe bombowce) z fabryk na lotniska bojowe w całej Wielkiej Brytanii oraz uszkodzone samoloty do remontu. Latała na różnych typach samolotów, m.in.: Taylorcraft Auster, Fairey Barracuda, Fairchild Argus, Hawker Hart, North American Harvard, Hawker Hurricane, Avro 621 Tutor, Piper Cub, De Havilland Tiger Moth, Miles Magister, Fairey Albacore, Boulton Paul Defiant, Fairey Firefly, Westland Lysander, Miles Master, North American P-51 Mustang, Percival Proctor, Supermarine Spitfire (m.in. typy: Mk. V, Mk. VB, Mk. VI, Mk. IX, Mk. XII), Avro Anson, Airspeed Oxford, De Havilland Dragon Rapide. W czasie wojny wylatała 312 godzin za sterami 21 różnych typów samolotów bojowych (myśliwcach, bombowcach i samolotach wielozadaniowych), wykonując średnio dwa loty dziennie[7]. W czasie swojej służby nie miała żadnego wypadku, a jej przełożeni w opinii wydanej w listopadzie 1943 r. ocenili ją jako niezwykle obiecującą pilotkę o umiejętnościach powyżej przeciętnej[7].

Życie prywatne

Grób Aleksandry, Jadwigi i Wandy Piłsudskich oraz kapitana Andrzeja Jaraczewskiego na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie

W 1944 wyszła za kpt. Andrzeja Jaraczewskiego, oficera Marynarki Wojennej. Po wojnie przebywała w Anglii na emigracji. Pracowała tam jako architekt, a także prowadziła z mężem firmę. Miała dwoje dzieci, syna Krzysztofa i córkę Joannę (obecnie żonę Janusza Onyszkiewicza), oboje są również architektami. Wraz z rodziną angażowała się w działalność Instytutu Józefa Piłsudskiego Poświęconego Badaniu Najnowszej Historii Polski i Fundacji Rodziny Józefa Piłsudskiego, którą założyła z siostrą Wandą.

Powrót do Polski

Jesienią 1990 r. powróciła do Polski na stałe.

Film dokumentalny, cykle reportaży

W 2005 r. został zrealizowany film dokumentalny Polki nad Londynem[8] o służbie w lotnictwie por. pil. Jadwigi Piłsudskiej, kpt. pil. Stefanii Wojtulanis i kpt. pil. Anny Leskiej. Jadwiga Piłsudska jest także bohaterką trzech odcinków cyklu dokumentalnych programów o ludziach zasłużonych dla Polski emitowanych przez TVP1 pt. Notacje-Jadwiga Piłsudska-Jaraczewska. Kiedy zaczęłam latać[9], Mój dom rodzinny[10], Mój ojciec[11] (autor Krzysztof Tadej). Wystąpiła również w filmie Marka Widarskiego Kobiety i wojna opowiadającym o losach czternastu młodych kobiet, które brały udział w II wojnie światowej.

Otwarcie wystawy

11 sierpnia 2006 r. w Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie została otwarta wystawa Ojczyźnie można służyć wszędzie … Jadwiga Piłsudska, Anna Leska i Stefania Wojtulanis w Air Transport Auxiliary[12].

Odznaczenia, wyróżnienia

Za swoją służbę została odznaczona Brązowym Krzyżem Zasługi z Mieczami. W dniu swych urodzin, 28 lutego 2008 r. została odznaczona przez Prezydenta RP Lecha Kaczyńskiego Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski[13][14]. W 2009 otrzymała odznakę weterana ATA od ambasadora brytyjskiego w Warszawie.

W 2010 r. otrzymała odznakę pamiątkową Centrum Szkolenia Inżynieryjno-Lotniczego w Dęblinie[15]. W sierpniu 2007 roku otrzymała wyróżnienie „Błękitne Skrzydła”, przyznawane przez redakcję „Skrzydlatej Polski”.

Śmierć

Zmarła 16 listopada 2014 r. w Warszawie. Została pochowana na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 6-5-29)[16][17].

Genealogia


Praprapradziadkowie

Kazimierz Ludwik Piłsudski

∞ 1750
Rozalia Puzyna

Walerian Bilewicz


Połubińska

Ignacy Butler


N.N.

Billewicz


N.N.

Adam Billewicz


N.N.

Kownacki


N.N.

Joachim Michałowski
(1744–1831)

Ludwika Taraszkiewicz
(1784–1836)

Wincenty Butler
(zm. 1843)

Małgorzata Billewicz
(zm. ok. 1861)

Szczerbiński


N.N.

N.N.


N.N.

N.N.


N.N.

N.N.


N.N.

Zahorski


N.N.

N.N.


N.N.

Truskolaski


N.N.

N.N.


N.N.

Prapradziadkowie

Kazimierz Piłsudski
(1752-ok. 1820)

Anna Billewicz
(1761–1837)

Wincenty Butler
(zm. 1843)

Małgorzata Billewicz
(zm. ok. 1861)

Kacper Billewicz
(zm. ok. 1840)

Kownacka

Wojciech Michałowski


Elżbieta Butler
(zm. 1894)

Antoni Szczerbiński

(ur. ok. 1793)


Katarzyna Różewska

(ur. ok. 1790)

Dominik Dyrmejko


Franciszka Fieleska

Zahorski


N.N.

Truskolaski


N.N.

Pradziadkowie

Piotr Paweł Piłsudski
(1794–1851)
∞ 1832
Teodora Urszula Butler
(1811–1886)

Antoni Billewicz
(1815–1860)

Helena Michałowska
(zm. 1846)

Michał Szczerbiński

(ur. 1820)

∞ 1841
Anna Dyrmejko

(ur. ok. 1816)

Stanisław Zahorski


Karolina Truskolaska
(zm. 1901)

Dziadkowie

Józef Wincenty Piłsudski (1833–1902)
∞ 1863
Maria Billewicz (1842–1884)

Piotr Paweł Szczerbiński (1846–1896)

Julia Jadwiga Zahorska (1852–1894)

Rodzice

Józef Piłsudski (1867–1935)
∞ 1921
Aleksandra Szczerbińska (1882–1963)

Jadwiga Piłsudska (ur. 1920, zm. 2014)

Przypisy

  1. Nie żyje córka Marszałka Piłsudskiego. Miała 94 lata, WPolityce.pl [dostęp 2014-11-16] (pol.).
  2. a b T.J. Krzystek, Personel Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii w latach 1940–1947 łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK-WAFF), Agencja Lotnicza ALTAIR – Krajowa Rada Lotnicza, Warszawa 2007.
  3. Hanna Jędruszczak, Tadeusz Jędruszczak: Ostatnie lata Drugiej Rzeczypospolitej (1935–1939). Warszawa: Książka i Wiedza, 1970, s. 342.
  4. Los córek Marszałka Piłsudskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 3, nr 79 z 4 kwietnia 1936. 
  5. Tomasz Krzywicki, Litwa: przewodnik, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2005, ISBN 83-89188-40-6, OCLC 69472932.
  6. Bernard A. Cook Women and War: A Historical Encyclopedia from Antiquity to the Present, ABC-CLIO, 2006, ISBN 1-85109-770-8.
  7. a b Wojciech Zmyślony, Jadwiga Piłsudska, polishairforce.pl [dostęp 2014-11-21] (pol.).
  8. Polki nad Londynem.
  9. Notacje-Jadwiga Piłsudska-Jaraczewska. Kiedy zaczęłam latać.
  10. Mój dom rodzinny.
  11. Mój ojciec.
  12. Ojczyźnie można służyć wszędzie … Jadwiga Piłsudska, Anna Leska i Stefania Wojtulanis w Air Transport Auxiliary. muzeumlotnictwa.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-05-07)]..
  13. M.P. z 2008 r. nr 71, poz. 642.
  14. Prezydent RP odznaczył Jadwigę Jaraczewską, prezydent.pl, 28 lutego 2008 [dostęp 2014-11-21] (pol.).
  15. Odznaka pamiątkowa Centrum Szkolenia Inżynieryjna Lotniczego [dostęp 2019-12-23].
  16. Cmentarz Stare Powązki: ALEKSANDRA PIŁSUDSKA, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [online] [dostęp 2019-12-23].
  17. Jerzy S. Majewski, Tomasz Urzykowski. Narodowy Panteon na Powązkach. Sławne osoby pochowane w latach 2007–2017. „Gazeta Stołeczna”, s. 11, 27 października 2017. 

Bibliografia

  • Air Warfare: An International Encyclopedia, Walter J. Boyne, Santa Barbara, Calif.: ABC-CLIO, 2002, ISBN 1-57607-345-9, OCLC 49225204.
  • Tomasz Krzywicki, Litwa: przewodnik, Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2005, ISBN 83-89188-40-6, OCLC 69472932.
  • Cook Bernard A., Women and War: A Historical Encyclopedia from Antiquity to the Present, ABC-CLIO, 2006, ISBN 1-85109-770-8.
  • Eva Plach, The Clash of Moral Nations: Cultural Politics in Piłsudski’s Poland, 1926–1935, Athens: Ohio University Press, 2006, ISBN 978-0-8214-1695-2, OCLC 832481237.
  • Kołodziejczyk Marcin, Panna Piłsudska, [w:] „Polityka”, 2014, nr 49, s. 62–64.
  • Wojciech Zmyślony: Jadwiga Piłsudska. polishairforce.pl.
  • Pilsudka-Jaraczewska, Jadwiga. tracesofwar.com. (ang.).

Media użyte na tej stronie

Orzełek II RP.svg
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Orzełek Wojsk Lądowych II RP
Poland badge.jpg
Poland badge. Second World War period Polish Army (post-1939 Free Polish Army) shoulder title.
Roundel of Poland (1921-1993).svg
Roundel of the Polish Air Force (1921–1993).
Roundel of Poland (1921–1993).svg
Roundel of the Polish Air Force (1921–1993).
RAF roundel.svg
Royal Air Force Roundel
POL Medal Lotniczy BAR.svg
Baretka Medalu Lotniczego (za Wojnę 1939-45).
POL Brązowy Krzyż Zasługi z Mieczami (1942) BAR.svg
Baretka: Brązowy Krzyż Zasługi z Mieczami – II RP (1942).
Jozef Pilsudski1.jpg
Józef Piłsudski
Piłsudski z córką.jpg
Józef Piłsudski (1867-1935) with his daughter.
Andrzej Jaraczewski, Aleksandra Piłsudska, Jadwiga Piłsudska, Wanda Piłsudska (grób).JPG
Autor: Mateusz Opasiński, Licencja: CC BY-SA 4.0
Grób Aleksandry, Jadwigi i Wandy Piłsudskich oraz kapitana Andrzeja Jaraczewskiego na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie
POL COA Piłsudski.svg
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape przez Avalokitesvara ., Licencja: CC BY-SA 3.0
Herb szlachecki Piłsudski
JadwigaPiłsudska.jpeg
Jadwiga Piłsudska-Jaraczewska
Uczestnikowi Marszu Szlakiem Kadrówki.jpg
Odznaka "Uczestnikowi Marszu Szlakiem Kadrówki"
Naramiennik Podporucznik lotn.svg
Naramiennik podporucznika Sił Powietrznych RP (obecnie).
Naramiennik porucznika polskiego lotnictwa wojskowego (II Wojna Światowa).
WS Wrona.jpg
Jadwiga Piłsudska podczas ćwiczeń na szybowcu WS Wrona
ATA Veteran's Badge.png
Odznaka pamiątkowa dla weteranów Air Transport Auxiliary