Jadwiga Skąpska-Truscoe
| Data i miejsce urodzenia | 13 września 1907 Błagowieszczeńsk w obwodzie amurskim |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | 12 października 1996 Anglia |
| Narodowość | polska |
| Alma Mater | Centralny Instytut Wychowania Fizycznego w Warszawie, Wolna Wszechnica Polska Wydział Pedagogiczno-Filozoficzny |
| Uczelnia | Centralny Instytut Wychowania Fizycznego w Warszawie |
| Stanowisko | instruktorka |
| Pracodawca | Wydział Wychowania Fizycznego w Głównej Kwaterze Harcerek |
| Dzieci | córka i syn |
| Krewni i powinowaci | dwóch młodszych braci |
| Odznaczenia | |
 | |
Jadwiga Skąpska-Truscoe (ur. 13 września 1907 w Błagowieszczeńsku w obwodzie amurskim, zm. 12 października 1996 w Anglii) – polska działaczka harcerska, inicjatorka i współorganizatorka pierwszych w Polsce szkoleniowych obozów wodnych oraz organizatorka pierwszych żeglarskich rejsów morskich załóg żeńskich, kapitan „Grażyny” – jachtu flagowego polskiego żeglarstwa kobiecego.
Życiorys
Dzieciństwo na Syberii i powrót do kraju
Była córką polskiego patrioty, zesłańca-Sybiraka. Urodziła się w roku 1907 w Błagowieszczeńsku. Dorastała w sierocińcu zorganizowanym we Władywostoku dla polskich sierot, m.in. potomków powstańców styczniowych (1863) i listopadowych (1831). Sierociniec prowadził polski lekarz, Józef Jakóbkiewicz (również potomek powstańca styczniowego)[1][2][3]. W ośrodku umożliwiano dzieciom uprawianie sportów wodnych; od roku 1917 działał też Harcerski Hufiec Syberyjski, do którego należała 10-letnia Jadwiga Skąpska[1].
W niebezpiecznych latach rewolucji październikowej zorganizowano w roku 1919 – z pomocą Japońskiego Czerwonego Krzyża i Amerykańskiego Czerwonego Krzyża – Polski Komitet Ratunkowy Dzieci Dalekiego Wschodu, kierowany przez Annę Bielkiewicz (członkiem Komitetu był też Józef Jakóbkiewicz). Na japońskich statkach 763[a] wygłodzonych polskich dzieci przepłynęło do Tsurugi, które następnie zostały przewiezione do Tokio i Osaki. W Japonii były serdecznie goszczone[3][4][5] – otrzymały nowe ubrania, upominki od cesarzowej Sadako Kujō (honorowej przewodniczącej Japońskiego Czerwonego Krzyża), zostały objęte opieką lekarską, chodziły do szkoły[3]. Gdy Polska odzyskała niepodległość, dzieci wróciły do kraju. Pierwszą grupę sierot przewieziono do Stanów Zjednoczonych statkami „Suwa Maru”, „Katori Maru” i „Fushimi Maru” (łącznie repatriacja do Polski przez Amerykę objęła 370 dzieci). Kolejne grupy odbyły morską podróż przez Ocean Indyjski, Kanał Sueski, Morze Śródziemne, Ocean Atlantycki, Morze Północne, Bałtyk) – do Gdańska (wówczas portu niemieckiego)[4]. Koszty operacji pokrywały: rząd japoński, polonia amerykańska, Helena i Ignacy Paderewscy oraz różne fundacje; była prowadzona pod patronatem marszałka Piłsudskiego i prezydenta Roosevelta[3].
Lata 1923–1945 w Polsce
W roku 1923, po ok. dwuletniej podróży, dzieci z Syberii w wieku 1–17 lat – wśród nich Jadwiga Skąpska i jej dwóch młodszych braci – przybyły do Wejherowa, gdzie otwarto – w obecności prezydenta Wojciechowskiego Zakład Wychowawczy Dzieci Syberyjskich[3]. Letnią siedzibą Hufca Syberyjskiego, kierowanego przez J. Jakóbkiewicza, stał się Półwysep Helski. Od roku 1925 Jadwiga Skąpska była opiekunką harcerek-żeglarek, uczestniczących w letnich obozach[2]. W następnych latach zdobywała kolejne stopnie harcerskie, prowadząc drużynę należącą do Pomorskiej Chorągwi Harcerek, oraz uzupełniała wykształcenie – zdała maturę, ukończyła Centralny Instytut Wychowania Fizycznego w Warszawie (została instruktorką w tym Instytucie) i podjęła studia na Wydziale Pedagogiczno-Filozoficznym Wolnej Wszechnicy Polskiej. W roku 1930 została mianowana działaczką harcerską w utworzonym wówczas Referacie Żeglarskim Wydziału Wychowania Fizycznego Głównej Kwatery Harcerek (GKH-ek). Wkrótce zainicjowała organizację szkoleniowych obozów wodnych dla dziewcząt. W czasie obozów, poza pływaniem wpław i wiosłowaniem, dziewczęta żeglowały na trzech zakupionych łódkach żaglowych, co było wówczas działaniem przełomowym[1][6].
W końcu roku 1934 harcerki otrzymały od Michała Grażyńskiego – wojewody śląskiego i przewodniczącego ZHP – pełnomorski jacht „Grażyna”, który na Zlot Harcerek Chorągwi Pomorskiej przyprowadził jachtowy kapitan żeglugi wielkiej – Witold Bublewski[6]. Pierwszym kapitanem „Grażyny” została Jadwiga Wolffowa-Neugebauerowa, pierwsza kobieta w Polsce, która otrzymała stopień kapitana jachtowego. Jadwiga Skąpska prowadziła na tym jachcie coroczne dwutygodniowe rejsy szkoleniowe do roku 1939 (od 1935 r. jako kapitan). Dowodziła w czasie pierwszych morskich rejsów polskich załóg żeńskich, m.in. do Danii i Szwecji (1937)[1]. W czasie jednego z tych rejsów powstała piosenka „Pod żaglami «Grażyny»”, zaadaptowana wkrótce przez załogę „Zawiszy Czarnego” (zob. Pod żaglami Zawiszy[1][7]).
W okresie II wojny światowej Jadwiga Skąpska-Truscoe działała w Armii Krajowej z ramienia Komendy Pogotowia Harcerek. Angażowała się w opiekę nad sierotami, współpracując z Januszem Korczakiem[1].
Lata powojenne
W roku 1948 Jadwiga Skąpska-Truscoe przedostała się z rodziną do Anglii. Działała w Głównej Kwaterze Harcerek p.g.K. (Związek Harcerstwa Polskiego poza granicami Kraju), od roku 1950 jako podharcmistrzyni, a od roku 1954 – jako harcmistrzyni. Prowadziła obozy i kolonie letnie, na których zdobywano Polską Odznakę Sportową, oraz obozy szkoleniowe dla instruktorek. Była kwatermistrzynią Światowych Zlotów ZHP p.g.K. pod Monte Cassino (1969) i w Comblain-la-Tour (Liège, 1982). Należała do Naczelnego Sądu Harcerskiego (1974–1976); przez wiele lat była skarbniczką GKH-ek p.g.K. [1]. W wiekiem nie traciła energii i pogody ducha, co wiązała z aktywnością fizyczną. W artykule na temat znaczenia sportu w wychowaniu, zamieszczonym w czasopiśmie harcerskim „Znicz”[8] (Nr. 34, marzec 1950) napisała m.in.[1]:
Nie dlatego przestajemy się bawić, że się starzejemy, ale starzejemy się dlatego, że przestajemy się bawić.
Odznaczenia
Otrzymała[1]:
- 1935 – Medal XVI-lecia Odzyskania Morza za działalność wychowawczą w ZHP i Lidze Morskiej,
- 1939 – Krzyż Kampanii Wrześniowej.
Upamiętnienie
Gdy w roku 1956 wznawiano działanie ośrodka szkoleniowego „Funka” nad Jeziorem Charzykowskim, jedną z łodzi wiosłowo-żeglarskich nazwano „Jaga” od imienia Jagi Skąpskiej[1].
Życie prywatne
Jadwiga Skąpska wyszła za mąż za Anglika, który pozostał w Polsce w czasie wojny i działał w Armii Krajowej. Mieli dwoje dzieci. Rodzina wyjechała na stałe do Anglii w roku 1948[1].
Uwagi
- ↑ Łącznie akcja repatriacji objęła ok. 900 dzieci. Część z nich (117 dzieci i 14 dorosłych) przewieziono do Polski drogą lądową – koleją przez Rosję Radziecką, w czym pomógł Feliks Dzierżyński.
Przypisy
- ↑ a b c d e f g h i j k HM. Jadwiga Skąpska-Truscoe 1907-1996 (pol.). W: Związek Harcerstwa Polskiego poza granicami Kraju; Gazetka Nr 2 - Migawki historyczne [on-line]. www.zhppgk.org. [dostęp 2013-10-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-14)].
- ↑ a b Doktor Jakóbkiewicz i Hufiec Syberyjski (pol.). W: Wodniacy - vortal harcerzy wodniaków [on-line]. wodniacy.eu. [dostęp 2013-10-14].
- ↑ a b c d e Tomasz Smuga (wywiad z Reginą Osowicką): Odyseja Dzieci Syberyjskich przez Japonię do Wejherowa (pol.). W: Naszemiasto.pl [on-line]. wejherowo.naszemiasto.pl, 2011-05-16. [dostęp 2013-10-15].
- ↑ a b Polish Orphans. 763 Polish orphans rescued by the Japanese Red Cross Society arrived safely at Tsuruga Port between 1920 and 1922 (ang.). W: Strona internetowa czasopisma Port of Humanity Tsuruga Museum [on-line]. www.tmo-tsuruga.com. [dostęp 2013-10-15].
- ↑ Historia stosunków polsko-japońskich > 1919 - 1945 (pol.). W: Strona internetowa Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP > Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Tokio [on-line]. www.tokio.msz.gov.pl. [dostęp 2013-10-15].
- ↑ a b Krystyna Lubińska: Funka ma już 70 lat (pol.). www.nowosci.com.pl/, 30 września 2006. [dostęp 2013-10-15].
- ↑ Kanikuła pod żaglami "Grażyny" c.d. (pol.). W: Strona informacyjna Stowarzyszenia Absolwentów Wydziału Elektrycznego PW [on-line]. www.elektrycy.org. [dostęp 2013-10-14].
- ↑ Wiesław Kukla, Marian Miszczuk: Współczesna prasa harcerska wydawana poza krajem (pol.). W: Emigracyjna i polonijna prasa harcerska. Materiały i źródła. Warszawa [on-line]. rpbnp.republika.pl, 2003. s. 21–34. [dostęp 2013-10-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-16)].
Media użyte na tej stronie
Baretka Krzyża Kampanii Wrześniowej 1939.