Jadwiga Staniszkis

Jadwiga Staniszkis
Ilustracja
Jadwiga Staniszkis (2008)
Państwo działania

 Polska

Data i miejsce urodzenia

26 kwietnia 1942
Warszawa

Profesor nauk humanistycznych
Specjalność: globalizacja, socjologia ekonomiczna, socjologia organizacji, teoria realnego socjalizmu
Alma Mater

Uniwersytet Warszawski

Doktorat

1971
IFiS PAN

Habilitacja

1978 – socjologia

Profesura

20 października 1992

Odznaczenia
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski

Jadwiga Maria Staniszkis (ur. 26 kwietnia 1942 w Warszawie) – polska socjolog, profesor nauk humanistycznych (1992), od 1992 profesor Uniwersytetu Warszawskiego, laureatka Nagrody Fundacji na rzecz Nauki Polskiej (2004); publicystka.

Życiorys

W 1965 ukończyła studia w Sekcji Socjologicznej Wydziału Filozoficznego Uniwersytetu Warszawskiego. W 1971 obroniła doktorat (książka Patologie struktur organizacyjnych: próba podejścia systemowego napisana na podstawie pracy doktorskiej dostała nagrodę im. Ossowskiego w 1976[1]), zaś w 1978 uzyskała stopień naukowy doktora habilitowanego nauk humanistycznych w dziedzinie socjologii. 20 października 1992 otrzymała tytuł naukowy profesora nauk humanistycznych[2].

Po ukończeniu studiów pracowała w Instytucie Socjologii UW. Należała do grona młodych asystentów (obok m.in. Waldemara Kuczyńskiego, Marcina Króla, Andrzeja Mencwela czy Aleksandra Smolara), którzy wspólnie z cenionymi profesorami (m.in. Zygmuntem Baumanem, Włodzimierzem Brusem, Leszkiem Kołakowskim, Tadeuszem Kotarbińskim czy Marią Ossowską) oraz aktywnymi politycznie studentami (tzw. komandosami, m.in. Sewerynem Blumsztajnem, Teresą Bogucką, Janem Lityńskim, Adamem Michnikiem i Henrykiem Szlajferem) organizowali intelektualne życie polityczne na Uniwersytecie Warszawskim w postaci odbywających się często w warunkach konspiracyjnych spotkań dyskusyjnych i seminariów. W ramach tak zorganizowanego środowiska uczestniczyła w wydarzeniach marcowych w 1968. Za udział w protestach studenckich spotkały ją represje w postaci zwolnienia z pracy na Uniwersytecie i dziewięciomiesięcznego aresztu[3].

Po zwolnieniu z pracy kontynuowała działalność naukową. Pracę doktorską zaczęła pisać jeszcze w czasie aresztowania, a obroniła ją pracując jako nauczycielka w szkole pielęgniarskiej. Do pracy w Instytucie Socjologii przywrócono ją dopiero w 1981. Wcześniej, w sierpniu 1980 została zaproszona przez Międzyzakładowy Komitet Strajkowy w Gdańsku do udziału w negocjacjach ze stroną rządową. Weszła w skład Komisji Ekspertów MKS. Po zawarciu porozumień sierpniowych i utworzeniu NSZZ „Solidarność” doradzała związkowcom. Po wprowadzeniu stanu wojennego wykładała we Wszechnicy Solidarności i publikowała w prasie podziemnej. Pokłosiem jej doświadczenia w NSZZ „Solidarność” jest Poland’s self-limiting revolution (1984), monografia w języku angielskim o samoograniczającej się rewolucji, która w 2010 została wydana w języku polskim[4].

Obecnie wykłada na Wydziale Filozofii i Socjologii Uniwersytetu Warszawskiego (gdzie pracuje w Zakładzie Socjologii Pracy i Organizacji Instytutu Socjologii) oraz w Wyższej Szkole Biznesu – National-Louis University w Nowym Sączu (jest pracownikiem Zakładu Studiów Politycznych na Wydziale Studiów Politycznych tej uczelni). Pracuje w Instytucie Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, zasiada w Komitecie Socjologii PAN. Wykładała też w wielu uniwersytetach zagranicznych, m.in. w UCLA, na Uniwersytecie Harvarda, Uniwersytecie Michigan, a także w Chinach, Japonii i Tajwanie. Była też stypendystką w Wilson Center w Waszyngtonie.

Zajmuje się głównie szeroko pojętą socjologią polityki, a także socjologią ekonomiczną i socjologią organizacji. W sferze jej zainteresowań znajdują się problemy transformacji politycznej, gospodarczej i społecznej w Polsce oraz Europie Środkowej i Wschodniej, teorii realnego socjalizmu i postkomunizmu, a także globalizacji.

Jej wczesne książki nie zostały opublikowane w Polsce. Pierwsza z nich dotycząca dialektyki społeczeństwa socjalistycznego została przetłumaczona w Japonii[5], a polski manuskrypt zaginął po skonfiskowaniu przez SB. Druga książka o samoograniczającej się rewolucji pierwszej Solidarności została napisana od razu po angielsku, ukazała się w Stanach Zjednoczonych, a dwa lata wcześniej została przetłumaczona we Francji. Jednak nie przetłumaczono jej długo na język ojczysty, jako zbyt krytycznej wobec „mitu” Solidarności (co było jednocześnie przyczyną, dla której komunistyczne władze pozwoliły na jej przewiezienie za granicę) – polskie tłumaczenie ukazało się w 2010 r. Podobnie kontrowersyjną i nieprzetłumaczoną na język polski książką jest jej analiza dynamiki przemian polityczno-ekonomicznych w Polsce.

Po polsku zaczęła publikować wraz z rozpoczęciem procesu transformacji ustrojowej: Ontologia socjalizmu (1988), Postkomunizm (2000), Władza globalizacji (2003), O władzy i bezsilności (2006). Jest również autorką wielu artykułów ukazujących się w prasie polskiej, poruszających istotne problemy społeczne i polityczne. Jest obserwatorem polskiego życia politycznego. Jej nieraz kontrowersyjne opinie (od wielu lat krytykuje stan przemian i kultury politycznej w Polsce) są komentarzem do bieżących wydarzeń. Jako ekspert pojawia się w radiu, telewizji i prasie (była stałą felietonistką tygodników Wprost i Ozon). Publikowała także w tygodniku W Sieci[6].

Poglądy polityczne

Sympatyzowała z Prawem i Sprawiedliwością. Przed wyborami prezydenckimi w Polsce w 2010 roku stwierdziła publicznie, iż Jarosław Kaczyński jest według niej najlepszym kandydatem na stanowisko głowy państwa[7]. Scharakteryzowała go następującymi słowami:

Jest bardzo dobry. Jest człowiekiem, który ma wolę i inteligencję. Ma bardzo skomplikowaną stronę uczuciową i dlatego wszyscy mężczyźni, którzy z nim pracują, boją się go, a wszystkie kobiety, które go znają, chcą się nim opiekować[8].

Wielokrotnie krytykowała Platformę Obywatelską; mówiła m.in., że rząd Donalda Tuska jest „najgorszym i najmniej kompetentnym rządem w historii Polski” (2012)[9]. Podsumowując rok 2011 Staniszkis powiedziała:

Ten rok został zmarnowany, szczególnie w końcówce. Mieliśmy do czynienia z biernością większości Platformy i z działaniami premiera, które określam mianem putinizacji. Mam na myśli arbitralność decyzji, stosunek do procedur prawnych i demokracji. (...) Ten rząd nie ma woli dokonywania zmian. To jest podział łupów[10].

Po objęciu przez Prawo i Sprawiedliwość władzy w wyborach 2015 roku stwierdziła, że jest rozczarowana polityką prowadzoną przez Jarosława Kaczyńskiego i rząd Beaty Szydło:

Rozczarowałam się. Gdy PiS był słabszy politycznie, wydawał się być sprawniejszą partią. Poza tym wydawało mi się, że priorytetem dla niego będzie konieczność wyrwania się z rozwoju zależnego oraz wzmocnienie kraju poprzez walkę z korupcją, poprawę instytucji państwowych, odejście od upartyjniania kraju. Tego oczekiwałam, liczyłam, że takie wnioski PiS wyciągnął po pierwszym okresie swoich rządów w latach 2005–2007. Ale widzę, że się pomyliłam. Z tamtego okresu pozostała koncepcja wroga i bardziej systematyczny skok na państwo, z uznawaniem prawa jako przeszkody[11]..

Niepotrzebne jest zawłaszczanie państwa. Te działania są znakiem niesamowicie archaicznej koncepcji władzy, przekonania, że władzę ma się wówczas, gdy ktoś się nas boi, a sama władza to przede wszystkim kwestia statusu, widoczność, symbole, pokazywanie, że można sobie pozwolić na wiele i nikt nie może tego przerwać. Porażające są dwie rzeczy – po pierwsze fakt, że ktoś, kto dzisiaj zajmuje się polityką, tak może rozumieć władzę, bo władza to przede wszystkim zdolność uzyskiwania założonych celów. A po drugie, że to się ludziom podoba. (...) PiS ośmielił lumpiarstwo – ludzi, którzy na co dzień wystają na placach małych miasteczek bez żadnych perspektyw. Ich agresja znalazła racjonalizację[12]..

Zmieniła też swoją ocenę Jarosława Kaczyńskiego:

Przede wszystkim nie spodziewałam się, że Jarosław Kaczyński dopuści do takiej sytuacji. Dziś widzę, że błędnie założyłam, że inteligentny człowiek w ten sposób się nie zachowuje. Nie brnie w pułapki, pamięta, że wprowadzanie zmiany wymaga elastyczności. I szanuje wolność. Własną i innych[11].

Życie prywatne

Jest córką Marii Staniszkis, adwokat i radcy prawnej[13] oraz Witolda Wincentego Staniszkisa, siostrą Witolda Kazimierza Staniszkisa i wnuczką Witolda Teofila Staniszkisa. Jej pierwszym mężem był Marek Lewicki[14]. W latach 70. jej partnerem życiowym był Ireneusz Iredyński. Jej drugim mężem był politolog Michał Korzec[15][16]. Ma córkę Joannę.

Jej wnuczką jest Zuzanna Czapska, olimpijka z igrzysk olimpijskich w Pekinie (2022) w narciarstwie alpejskim[17].

Nagrody i odznaczenia

Publikacje

  • Patologie struktur organizacyjnych. Próba podejścia systemowego, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1972.
  • Antynomie organizacji, Instytut Organizacji i Kierowania, Warszawa 1978 [nakład zniszczony].
  • Cykle ekonomiczno-polityczne w Polsce, Wszechnica Robotnicza „Solidarność”, Warszawa 1981.
  • "ポーランド社会の弁証法" (Pōrando Shakai No Benshōhō, The dialectics of socialist society: Polish case) przetłumaczona z manuskryptu w angielskim na japoński. Tokio: Iwanami Shoten, 1981. Nr. 66 Serii Gendai Sensho (Nauka Współczesna).
  • „Solidarność” wobec aktualnych zagrożeń [współautor: Tomasz Stankiewicz], Wszechnica Robotnicza „Solidarność”, Warszawa 1981.
  • Pologne. La révolution autolimitée, Presses universitaires de France, Paris 1982.
  • Poland’s Self-Limiting Revolution, Jan Tomasz Gross (red.), Princeton University Press, Princeton, New Jersey 1984.
  • Stabilizacja bez uprawomocnienia. Dwa eseje, Wydawnictwo Wers, Warszawa–Wrocław 1987.
  • Ontologia socjalizmu, Wydawnictwo Krąg 1988 [wyd. 2: Wydawnictwo in Plus, Warszawa 1989; wyd. 3: Ośrodek Myśli Politycznej: Wydawnictwo Dante; Nowy Sącz: Wyższa Szkoła Biznesu – National-Louis University, Kraków 2006].
  • The Dynamics of the Breakthrough in Eastern Europe. The Polish Experience, tłumaczenie: Chester A. Kisiel, przedmowa: Ivan Szelenyi, University of California Press, Berkeley, California 1991.
  • The Ontology of Socialism, redakcja i tłumaczenie: Peggy Watson, Clarendon Press, Oxford University Press, Oxford, New York 1992.
  • Continuity and change in post-communist Europe, Netherlands Institute of International Relations „Clingendael”, The Hague 1992.
  • Post-communism: Emerging Enigma, tłumaczenie: Jadwiga Staniszkis, Vera Rich, Institute of Political Studies, Polish Academy of Sciences, Warsaw 1999; wyd. czeskie: Postkomunismus: zrod hádanky, z anglického originálu přeložil Pavel Pšeja, Centrum pro studium demokracie a kultury, Brno 2006.
  • Postkomunistyczne państwo. W poszukiwaniu tożsamości, Instytut Spraw Publicznych, Warszawa 2000.
  • Postkomunizm. Próba opisu, wydawnictwo słowo/obraz terytoria, Gdańsk 2001 [wyd. 2: 2005].
  • Władza globalizacji, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2003.
  • Zwierzę niepolityczne. Zbiór artykułów naukowych, publicystycznych oraz felietonów z lat 1970–2001, red. Jerzy Brzeziński i Piotr Chuchro, Fundacja Pomocy Antyk, Wydawnictwo Antyk – Marcin Dubowski, Warszawa 2003.
  • To nie to – nie tak miało być. Jadwiga Staniszkis, Kazimierz Kutz w rozmowie z Jerzym Macem, Dom Wydawniczy „Ego”, Warszawa 2004.
  • Szanse Polski. Nasze możliwości rozwoju w obecnym świecie [Jadwiga Staniszkis w rozmowie Andrzeja Zybały], Rectus, Komorów k. Warszawy 2005.
  • O władzy i bezsilności, Wydawnictwo Literackie, Kraków 2006; wyd. czeskie: O moci a bezmoci, z polskiego oryginału tłumaczył: Jiří Ogrocký, Centrum pro studium demokracie a kultury, Brno 2009.
  • Ja. Próba rekonstrukcji. Sierpień–październik 2007, Wydawnictwo Prószyński i Spółka, Warszawa 2008.
  • Antropologia władzy. Między Traktatem Lizbońskim a kryzysem, Wydawnictwo Prószyński i Spółka, Warszawa 2009.
  • Staniszkis: Życie umysłowe i uczuciowe [z Jadwigą Staniszkis rozmawia Cezary Michalski], Wydawnictwo Czerwone i Czarne, Warszawa 2010.
  • Samoograniczająca się rewolucja, tłum. Marek Szopski, Europejskie Centrum Solidarności, Gdańsk 2010.
  • Wschód i zachód. Spotkania [współautor Artur Cieślar], Wydawnictwo Literackie, Kraków 2011.
  • Zawładnąć! Zarys procesualnej teorii władzy, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa 2012.
  • Sekularyzacja myślenia politycznego w Rosji [współautorzy: Konrad Świder, Włodzimierz Marciniak], Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk, Warszawa 2016.

Przypisy

  1. ↑ Laureaci nagrody im. Ossowskiego. pts.org.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-02-20)]..
  2. ↑ Prof. Jadwiga Maria Staniszkis, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI) [online] [dostęp 2008-03-12].
  3. ↑ Witold Głowacki, Jadwiga Staniszkis: W PiS nasila się walka o władzę, Kaczyński nad tym nie panuje, „Polskatimes1” [dostęp 2018-02-17] (pol.).
  4. ↑ Zob. http://www.ecs.gda.pl/newss/news/2505/archive/2.
  5. ↑ katalog japońskiej Biblioteki Zgromadzenia Narodowego.
  6. ↑ Nowoczesny, niezależny, odważny dwutygodnik osobistych opinii „wSieci” już w sprzedaży!!!. wpolityce.pl. [dostęp 2012-11-29]. (pol.).
  7. ↑ Wybory 2010. Prof. Staniszkis w debacie: Kaczyński „najlepszym prezydentem”. gazeta.pl, 2010-06-01. [dostęp 2012-06-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-02)].
  8. ↑ Wybory 2010. Staniszkis: Kaczyński ma ogromne szanse wygrać. Bo jest dobry. gazeta.pl, 2010-05-01. [dostęp 2012-06-26].
  9. ↑ Jadwiga Staniszkis: rząd Tuska jest najgorszym rządem w historii Polski. Wirtualna Polska, 2012-05-17. [dostęp 2012-06-26].
  10. ↑ Jadwiga Staniszkis: Tusk putinizuje Polskę. wsieci.rp.pl, 2011-12-31. [dostęp 2012-06-26]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-03)].
  11. ↑ a b Prof. Jadwiga Staniszkis: PiS próbuje przestawić Polskę na wschodnią mentalność [wywiad]. polskatimes.pl, 2016-03-25. [dostęp 2016-03-25].
  12. ↑ Infantylna dyktatura. Z Jadwigą Staniszkis rozmawia Łukasz Pawłowski. kulturaliberalna.pl, 2016-02-23. [dostęp 2016-03-25].
  13. ↑ Andrzej Kalwas, Wprowadziłem radców prawnych do Europy. Andrzej Kalwas w rozmowie z Albertem Stawiszyńskim, Albert Stawiszyński, Warszawa: Wolters Kluwer, 2016, s. 56, ISBN 978-83-8092-783-4, OCLC 971415362.
  14. ↑ www.wprost.pl.
  15. ↑ Wywiad w „Gali”.
  16. ↑ W co wierzy Jadwiga Staniszkis. newsweek.pl, 1 lipca 2010.
  17. ↑ Tomasz Kalemba Warszawianka zadebiutowała w PŚ w narciarstwie alpejskim
  18. ↑ M.P. 2006 nr 80, poz. 807.
  19. ↑ M.P. 2001 nr 5, poz. 91.

Linki zewnętrzne


Media użyte na tej stronie