Jadwiga Szajna-Lewandowska

Jadwiga Szajna-Lewandowska
Data i miejsce urodzenia

22 lutego 1912
Brody

Data i miejsce śmierci

14 marca 1994
Wrocław

Zawód, zajęcie

pianistka, kompozytorka i pedagożka

Jadwiga Szajna-Lewandowska (ur. 22 lutego 1912 w Brodach, zm. 14 marca 1994 we Wrocławiu) – pianistka, kompozytorka i pedagożka[1], twórczyni pierwszego polskiego baletu dla dzieci (Pinokio), jedna z nielicznych osób komponujących utwory wyłącznie dla dzieci i młodzieży[2].

Życiorys

Jako siedmiolatka rozpoczęła naukę gry na fortepianie we Lwowie u pianistki i pedagożki Heleny Ottawowej. Uczyła się pod okiem dyrygenta, pedagoga i kompozytora Adama Sołtysa. Grę na fortepianie studiowała w Konserwatorium Polskiego Towarzystwa Muzycznego we Lwowie pod okiem Marii Sołtysowej[2]. Szkołę ukończyła w 1931[1]. W latach 1946–1947 pracowała w Teatrze Lalki i Aktora we Wrocławiu jako kompozytorka i kierowniczka muzyczna[3].

W Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej we Wrocławiu studiowała kompozycję pod okiem takich profesorów jak Tadeusz Szeligowski, Piotr Perkowski i Stefan Bolesław Poradowski. Dyplom uzyskała w 1956[1]. Była pierwszą absolwentką i jedną z 5 osób, które wówczas ukończyły studia w sekcji kompozycji na Wydziale Kompozycji, Dyrygentury i Teorii Muzyki[4]. W ramach pracy dyplomowej napisała balet Pinokio[5]. Prapremiera odbyła się w Państwowej Operze we Wrocławiu w 1964, w Dzień Dziecka, jako dar dla dzieci od Wydziału Kultury Rady Narodowej miasta Wrocławia i Państwowej Opery we Wrocławiu. Sztuka odnosiłą sukcesy, grano ją także za granicą, m.in. w Görlitz[2].

Pisała utwory instrumentalne, wokalno-instrumentalne i chóralne, orkiestrowe, kameralne, solowe, wokalne i wokalno-instrumentalne, wszystkie dla dzieci i młodzieży. Komponowała przede wszystkim utwory sceniczne, głównie balety, m.in. Porwanie w Tiutiurlistanie z 1965 z librettem według powieści Wojciecha Żukrowskiego, zaprezentowane w Państwowej Operze we Wrocławiu w 1967, Gry dziecięce (1968), Jak pająk muchom buty szył (1979), Czerwony kapturek (1984), Spacerek po mieście (1984), Niefortunne zaloty (1989), Słowik cesarza chińskiego (1992) i Księżniczka na ziarnku grochu (1992). Skomponowała musical Księżniczka w oślej skórce (1972, prapremiera 3 listopada 1975 w Państwowej Operze w Bytomiu – po raz pierwszy wprowadziła do utworu śpiew, libretto oparto na bajce Charles’a Perraulta) i widowisko fantastyczno-historyczne Zaczarowany krawiec według libretta Hanny Januszewskiej (1977)[1][2][5]. Sięgała po teksty pieśni ludowych, do których tworzyła własną muzykę wzorowaną na tradycyjnej (np. Dwie pieśni na sopran i fortepian do słów zapisanych przez Oskara Kolberga i do tekstu ludowego). W balecie Thais opartym na motywach opowiadania Zenona Kosidowskiego Kariera hetery ateńskiej ze zbioru Rumaki Lizypa ujawniła fascynację motywami antycznymi i staroperską poezją[4]. Wiele jej utworów służyło celom dydaktycznym jako materiał szkół muzycznych I i II stopnia[2].

Jako pedagożka działała w szkolnictwie muzycznym we Lwowie, Lublinie i Wrocławiu. Uczyła akompaniamentu, kierownictwa zespołami kameralnymi, teorii muzyki oraz propedeutyki kompozycji[1][2]. Była prezeską Wrocławskiego Oddziału Związku Kompozytorów Polskich[2].

Na krajowych i międzynarodowych konkursach kompozytorskich zdobyła wiele nagród. W 1960 na Konkursie „Opolska Wiosna” otrzymała II nagrodę za kantatę Regiment na chór mieszany i małą orkiestrę. W tym samym roku na I Festiwalu Teatrów Śląska i Opolszczyzny dostała II nagrodę za muzykę do sztuki Tymoteusza Karpowicza Wszędzie są studnie. W 1962 na na Konkursie „Opolska Wiosna” ponownie dostała II nagrodę, tym razem za cykl pieśni Zazdroszczę nut na sopran i orkiestrę kameralną. W 1964 na Konkursie dla Kompozytorek w Mannheim otrzymała wyróżnienie za Suitę baletową, a w 1968 za balet dziecięcy Ein Spaziergang in der Stadt. W 1971 na Ogólnopolskim Konkursie Kompozytorskim na utwór do tekstu Władysława Broniewskiego dostała II nagrodę za piosenkę dla dzieci Gramy w zielone na głos i fortepian[1][3][5]. Otrzymała też Nagrodę miasta Wrocławia za całokształt twórczości (1964)[2][5] i Nagrodę Prezesa Rady Ministrów (w 1974 za twórczość dla dzieci i młodzieży, w 1983 roku za baśń muzyczną Błękitny kot)[1][5].

Upamiętnienie

W Oławie znajduje się Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia jej imienia[6].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g Małgorzata Kosińska, Jadwiga Szajna-Lewandowska, Culture.pl [dostęp 2022-02-13] (pol.).
  2. ↑ a b c d e f g h Aleksandra Machura, Jadwiga Szajna-Lewandowska dzieciom, „Kwartalnik Młodych Muzykologów UJ”, 2 (37), 2018, s. 175–187, ISSN 2353-7094 [dostęp 2022-02-13] (pol.).
  3. ↑ a b Jadwiga Szajna-Lewandowska, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (autorzy). [online] [dostęp 2022-02-13].
  4. ↑ a b Anna Granat-Janki, Kompozytorzy wrocławscy wobec twórczości i poglądów Karola Szymanowskiego, „Polski Rocznik Muzykologiczny”, 17, 2019, s. 95–112.
  5. ↑ a b c d e Jadwiga Szajna-Lewandowska, pwm.com.pl [dostęp 2022-02-13].
  6. ↑ Państwowa Szkoła Muzyczna I stopnia im. J. Szajny-Lewandowskiej w Oławie [dostęp 2022-02-13] (pol.).

Linki zewnętrzne